2023 seçimlerinde en güç ve en kıymetli imtihanını verecek olan Kemal Kılıçdaroğlu’nun geçmişten günümüze siyasi ömrüne yakından bakalım.
Kaynak: https://twitter.com/aybaltaci
1999 Genel Seçimleri’nden kısa bir vakit evvel, Ankara’da DSP Genel Merkezi önünde orta yaşlı, minyon yapılı yeni emekli bir bürokrat; tereddütlü, utangaç ve ihtiyatlı bir edayla kapıdaki gazeteciye sordu:
“Affedersiniz, sizce DSP Ankara’dan 6 milletvekili çıkarabilir mi?”
DSP’nin aday listesini açıklamasını bekleyen gazeteci, aday adaylarının sorularına aşina olmalı ki; “Bilemiyorum, pek kolay değil.” halinde geçiştirici ve umursamaz bir cevap verdi.
“Peki, teşekkürler” diyerek canı sıkılmış halde gazetecinin yanından uzaklaştı bürokrat.
SSK Genel Müdürlüğü’nden emekli olduktan sonra siyasete girmeye karar veren ve DSP’nin nabzını yoklayıp kendisine teklif edilen “Ankara 6. Sıra” adaylığını kabul edip etmemek ortasında gidip gelen bu adamın ismi Kemal Kılıçdaroğlu’ydu.
DSP aslında Kılıçdaroğlu’nu Ankara 3. sıradan çok daha konforlu bir noktadan aday gösterecekti. Listelere son halini veren Rahşan Ecevit, taze emekli SSK Genel Müdürü’nü altıncı sıraya iteledi. Bu vazgeçişin farklı bir başlangıca kapı araladığını kimse bilmiyordu.
DSP defterini kapatan Kemal Beyefendi için siyaset sahnesinin aralanması uzun sürmedi. CHP Bilim İdare Kültür Platformu’na “yolsuzluk raporu” hazırlayan Kılıçdaroğlu, Deniz Baykal’ın dikkatini çekmeyi başardı.
3 Kasım 2002 Seçimleri’nde İstanbul’dan aday gösterildi. 3 Kasım 2002’de DYP ve MHP’nin baraj altında kalmasıyla beklediğinden çok daha fazla milletvekili çıkaran CHP’nin Parlamento’daki yeni yüzleri ortasında Kemal Kılıçdaroğlu da vardı.
Bu ismi yakın vakit içinde bütün Türkiye tanıyacaktı. İslamcı köklerden gelen AK Parti’nin tek başına iktidar olması, tek başına muhalefet olan CHP’yi de “rejim savunucusu” konumunda konuşlandırdı.
2002-2007 ortası Baykal CHP’si, “şeriat tehdidine” karşı askerin ve laik bürokrasinin garantisi pozisyonundaydı. Bu zoraki konuşlanma CHP’nin ideolojik pozisyonuna da yansıdı. Batı yanlısı-liberal-Ilımlı İslamcı Ak Parti’nin karşısında CHP; ulusalcı, devletçi, güvenlikçi, rejim muhafızı bir hüviyete büründü.
Baykal CHP’sinin bu duruşu, Parti’yi dinamik güçlerin ve klasik CHP tabanının konfor alanında tutarken; mütedeyyinleri ve Kürtleri ise Parti’den uzaklaştırdı. CHP’yi %20’lik bir dairenin içinde sınırladı.
Kılıçdaroğlu’nun birinci sahnesi 2004 yılıydı. 2004 Lokal Seçimleri sonrası; Baykal idaresine karşı partide yeni yapılanma lisana getirilmeye başlandı. 30 milletvekili “iktidara yürüyüş hareketi“ başlıklı bildiri yayınladı. Bildiriyi imzalayanlar ortasında Kılıçdaroğlu da vardı.
Bildiri özetle, CHP’nin siyaset yelpazesini genişletip daha geniş kitlelere ulaşmasını istiyordu. Lakin bu bildiriyi imzalayanlar Deniz Baykal’ın hışmına uğrayıp tasfiye edildi.
Kılıçdaroğlu ise bu tasfiye furyasından kendini kurtarmayı başarıp kara listeye girmedi. Birinci muhalefet teşebbüsü Genel Merkez’in kalın duvarlarına çarpan Kemal Beyefendi, daha küçük adımlarla ilerlemeye karar verdi. Sessiz kalarak Baykal’a yakın durmayı sürdürdü.
2007 Seçimleri’nde koltuğunu koruyarak tekrar Meclis’e girdi. TBMM’de staj devrini tamamlayan Kemal Beyefendi için yeni periyot daha fazla sesini duyuracağı imkanları beraberinde getirdi.
Deniz Baykal’ın isteğiyle CHP’nin Küme Başkanvekili oldu. Aradığı fırsat tam olarak buydu.
Kılıçdaroğlu’nun en azılı muhaliflerinden Muharrem İnce’nin aktardığına nazaran, Kemal Beyefendi eşi görülmemiş bir çalışkanlıkla bu küme lider vekilliği vazifesine asıldı.
TBMM’nin en çalışkan vekili oldu. Başta “yolsuzluk” konusu olmak üzere daima rapor ve belgeler hazırladı.
Kemal Bey’in “dosyacılığının” Meclis sonlarını aşıp tüm kamuoyunun dikkatini çekmesi uzun sürmedi. Muhalif toplulukların büyük takdir ve beğeniyle karşıladığı Kılıçdaroğlu’nun basın toplantıları ülke çapında ünlü oldu.
Kemal Beyefendi, akıllı davranıyordu. İdeolojik açıdan yanına yaklaşamadığı CHP Genel Merkezi’ni gerisinde birleştirecek bir gereç bulmuştu. Dayanılmaz bir iştahla ve özveriyle yolsuzluk evraklarına eğilmeye başladı.
Ak Parti Genel Lider Yardımcısı Şaban Dişli, Dengir Mir Mehmet Fırat ve Ankara Büyükşehir Belediye lideri Melih Gökçek Kemal Bey’in gayesindeki isimler oldu.
Bu süreçte ortaya koyduğu performans popülaritesini bir anda çok yükseltti. Yıldızı parlıyordu.
29 Mart 2009 Mahallî Seçimleri’nde CHP’nin İstanbul Büyükşehir adayı gösterildi. Kadir Topbaş karşısında son derece enerjik, müspet bir kampanya yürüttü.
Seçimleri kaybetti lakin CHP’nin İstanbul’daki oylarını yükseltmeyi başardı. 2009 Lokal Seçimleri, Kemal Bey’in kaybettiği bir seçimdi. Lakin bu süreç kendi hanesine eksi değil artı puan olarak yazıldı.
Seçim sonrası Küme Başkanvekilliği vazifesine geri döndü. Kaldığı yerden çalışmalarına devam etti. Kemal Bey’in yükselen şöhreti, kendisine yürek ve özgüven aşıladı.
Artık özgül tartısını kullanarak Genel Merkez’den bağımsız çıkışlar ve açıklamalar yapmaya başladı. Bunun birinci örneği 2009 sonlarında yaşandı.
CHP Genel Lider Yardımcısı Onur Öymen, Parti’nin en ulusalcı isimlerinden ve ağır toplarındandı. TBMM’de açılım görüşmeleri yapılırken CHP ismine konuşmuş PKK ile Dersim İsyanı ile irtibat kurarak devletin olaya müdahalesini ve operasyonu övmüştü.
Öymen’in bu çıkışı, AK Parti ve HDP’nin öncülü olan BDP’nin çok ağır tenkitlerine uğradı. Lakin Öymen’e asıl sert cevap Partilisi Kemal Kılıçdaroğlu’ndan geldi. Kemal Beyefendi, bu sözlerin insani olmadığını söyledi.
Herkes Kılıçdaroğlu’nun Öymen’i gaye almasını konuşurken Kemal Beyefendi vites yükseltmeye devam etti. 16 Kasım’da annesinin cenazesi için memleketi Tunceli’ye giden Kılıçdaroğlu, burada bir açıklama daha yaparak Öymen’i istifaya çağırdı.
Onur Öymen ise istifa etmeyi düşünmediğini belirterek “Kamuoyuna açık bir formda birbirimizi eleştirmek parti geleneğimizde olan bir durum değildir.” kelamlarıyla Kılıçdaroğlu’nu eleştirdi.
İki kurmayı ortasındaki tartışmayı uzaktan takip eden Deniz Baykal, Öymen’in görüşleri kendi görüşlerine yakın olmasına karşın Öymen’e sahip çıkan bir tavır almadı.
Kuvvetle mümkün ki, popülaritesi yükselen Kılıçdaroğlu’nu eleştirip okları kendi üstüne çekmek istememişti. Ve 2010 yılının Mayıs ayına gelindi. Meşhur kaset süreci, Baykal’ın istifası ve Kemal Bey’in genel lider olma süreci..
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, 12 Haziran 2011 Seçimleri’nde önder olarak birinci önemli imtihanına girdi. CHP bu seçimde %26 oy aldı. Oylar 4 sene öncesine nazaran 5 puana yakın yükseldi. 3 Buçuk Milyon yeni seçmen CHP’ye oy verdi.
“Yeni CHP” söylemi birinci meyvesini vermişti. 2011 prestijiyle Kemal Kılıçdaroğlu artık Parti’yi dizayn etme gücüne ulaştı. Parti takımlarında önemli bir yenilenmeye girişti. Baykal ve Sav periyotlarıyla hesaplaşma başladı. CHP, yeni bir telaffuz inşaa etti.
Kemal Kılıçdaroğlu, Parti’nin 2002-2007 sürecinde konuşlandığı Ulusalcı, Cumhuriyet İhtilali Muhafızlığı, Sert profilinin değişmesi gerektiğini düşünüyordu. CHP lakin bu biçimde kitlesini büyütebilirdi. Bu doğrultuda önemli adımlar attı.
Parti örgütlerinde, genel merkezde, Parti meclisinde, milletvekilleri listesinde daha liberal, mütedeyyin, Kürt isimlere yer verilmeye başlandı. Parti’nin mutlak hakimi pozisyonunda olan ulusalcılar eski baskınlıklarını yitirdiler.
Kemal Bey’in kuşkusuz en büyük başarısı, Parti’yi dizayn edip takımları yenilerken tüm bunları sessizce ve çok olağan bir durummuş üzere sesini yükseltmeden yapabilmesi oldu. Sessiz ve derinden ilerledi.
Türkiye’nin kendi içinde en muhafazakar partilerinden olan, bir asırlık kodlarla değişmesi çok güç iç dinamikleri olan CHP’de bu türlü bir dönüşüme girişmek kuşkusuz hiç kolay değildi. Kemal Beyefendi, buna karşın sancıları püskürtmeyi ve rakiplerini ekarte etmeyi başardı.
2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimi sürecinde Kılıçdaroğlu birinci büyük kumarını oynadı. MHP ile birlikte Ekmeleddin İhsanoğlu’nu Parti’nin Cumhurbaşkanı adayı olarak gösterdi. CHP’nin bu tercihi büyük tartışmalara ve tenkitlere yol açtı.
Ekmelledin İhsanoğlu, CHP kültürüyle hiç alakası olmayan bir isimdi. İslam İşbirliği Teşkilatı eski genel sekreteri olan İhsanoğlu, YENİ CHP’nin mütedeyyin kitlelere açılma serüveninin en yavuz atılımı oldu.
Kemal Beyefendi, büyük bir direnç göstererek bu kararın ardında durdu. Parti içinden yükselen “Biz bu adama oy vermeyiz!” reaksiyonlarına ise bugün dahi tartışılan meşhur “Tıpış tıpış gidip oy vereceksiniz.” dedi.
2014 Cumhurbaşkanlığı seçiminde, Ekmelledin İhsanoğlu, Erdoğan karşısında istek edilen “çatı” olamadı. Mütedeyyin oyların tamamına yakınını konsolide eden Erdoğan, Seçimleri birinci çeşitte kazandı. CHP ve MHP ile birlikte toplamda 11 Parti’nin desteklediği İhsanoğlu, %38 oy aldı.
İhsanoğlu tercihi, Kemal Bey’in başını çok ağrıttı ve kendisine karşı yükselen muhalefet birinci kere kendini gösterdi. Muharrem İnce, bu süreçte birinci kere kazan kaldırdı ve Kılıçdaroğlu’nun karşısında genel lider adayı oldu.
Yükselen reaksiyonlara ve İnce’nin başını çektiği parti içi muhalefetin ataklarına karşın Kemal Beyefendi gücünü müdafaayı başardı. 2014’te aldığı Ekmelledin İhsanoğlu riskini ise taktiksel perspektifte sürdürme sinyali verdi.
Kılıçdaroğlu süper bir hatip birikimli bir teorisyen değildi. İdeolojik argümanlardan fazla Tayyip Erdoğan’ı alt etmenin matematiği peşinde koştu. CHP’nin tabanını genişletmesi için ideolojiyi art planda bırakarak çalışmayı sürdürdü.
7 Haziran 2015 Seçimleri sürecinde toplumsal muhalefetin odağı haline gelen HDP’nin barajı aşması için örtülü bir takviye verdi. Bu süreçte HDP’ye CHP’den giden oylar çok tartışıldı, hala da tartışılmaya devam ediyor.
7 Haziran’da HDP’nin barajı aşmasıyla AK Parti kurulduğundan beri birinci kere tek başına iktidar olamadı. Kılıçdaroğlu için Başbakanlık yolu açılmış oldu. Fakat MHP’nin HDP ile bir ortaya gelmeyi kabul etmemesi süreci tıkadı.
AK Parti, 1 Kasım 2015’te tekrar iktidara geldi. 16 Nisan 2017 Başkanlık Referandumu’nda ölçülü bir HAYIR kampanyası yürüten Kemal Beyefendi, şaibeli bir sürecin sonunda %51,5 EVET çıkmasını engelleyemedi. Bu süreçte de “masaya yumruğunu vurmamakla” eleştirildi.
Kılıçdaroğlu, kendisinden beklenen tepkisi referandumdan iki ay sonra, 2017 Haziran’ında gösterdi. CHP milletvekili Enis Berberoğlu tutuklanınca, bu durumu protesto etmek için Ankara’dan İstanbul’a yürümeye karar verdi.
Adalet Yürüyüşü ismi verilen ve tam 25 gün süren bu yürüyüş CHP örgütlerini ve muhalefeti çok heyecanlandırdı. Parti’den daha reaktif, ses getiren, büyük çaplı çıkışlar bekleyen seçmen uzun vakit sonra birinci kere kenetlendi. Kemal Beyefendi, üstündeki meyyit toprağını atmış oldu.
2018 Cumhurbaşkanlığı Seçimi süreci gelip çattı. Herkes CHP’nin adayının kim olacağını tartışıyordu. Kemal Beyefendi, ikinci büyük kumarını burada oynamak istedi. Abdullah Gül’e yöneldi.
Kılıçdaroğlu, 2014’te Ekmeleddin İhsanoğlu taktiğinin birebirini kurguluyordu. Taktiği kolaydı: CHP seçmeninin konsolide olması, müteddeyin oyların da gelmesiyle çoğunluğa ulaşabilme taktiği. Lakin konuttaki hesap yeniden çarşıya uymadı.
CHP Genel Merkezi’nin Gül atağı Meral Akşener’in direnciyle karşılaşmış, olay basına yansıyınca da kıyamet kopmuştu. Kemal Beyefendi çaresiz vazgeçti. Muharrem İnce’yi aday gösterdi.
Recep Tayyip Erdoğan, 2018 Seçimlerini de birinci çeşitte kazandı. Bay Kemal’in koltuğu yeniden sallanıyordu. Muhaliflerin harikulâde kurultay taleplerini püskürtürken çok zorlandı. Adeta direkten döndü.
Kemal Kılıçdaroğlu, 2014 ve 2018’de istediğini yapamamış ve toplumsal muhalefeti tam manasıyla birleştirememişti. Artık kredileri ve gücü tükeniyordu ve önünde son bir imtihan vardı. 2019 Mahallî Seçimleri!
Seçim öncesi kazanacakları kentleri saydığında karşısında kahkaha atan sunucuları bulan Kemal Kılıçdaroğlu bu sefer kusur yapmadı. Çok dikkatli bir aday belirleme sürecinin sonunda bu sefer Parti’yi kazanan taraf oldu.
İYİ Parti ile resmî HDP ile örtülü ittifak kuran Bay Kemal, gerçek aday stratejisiyle Ankara, İstanbul, Antalya, Adana, Mersin üzere çok kıymetli merkezleri kazandı.
Bursa ve Balıkesir’de ise seçim kılpayı kaybedildi. Tekrar de çok büyük kazanımlar elde edilmişti.
31 Mart kazanımlarının taktiği kolaydı: CHP, UYGUN Parti ve HDP tabanlarının birebir adaya oy vermesini sağlayacak isimleri öne sürmek. Bunun başarıldığı kentlerin tamamına yakınında CHP kazanmayı başardı.
2018 Seçimleri sonrası tüm kredilerini tüketen ve artık kusur talihi kalmayan Bay Kemal, 2019 sonrası rahat bir nefes aldı. Ankara ve İstanbul fatihi olarak Koltuğunu sağlamlaştırdı. Muharrem İnce ve takımını tasfiye etti. Parti takımları üstünde tam hakimiyetini sağladı.
2019 kazanımları, Kılıçdaroğlu’nun 2010’dan beri uğraştığı Kürtler ve dindarlar ile yakınlaşma siyasetinin nihayet sonuç verdiğini gösterdi. Artık CHP, toplumun geniş kesitlerinin umacı görmüş üzere kaçtığı, “Beyaz Türklerin” “Askerin” “Laik Bürokrasinin” Partisi değildi.
Bugünden 50 yıl sonra, tüm yeni siyasi tartışmalar unutulduğunda, Kılıçdaroğlu’nu CHP’de gerçekleştirmeyi başardığı bu değişim ile hatırlamak mümkün olacak. Onaylayın yahut onaylamayın. Yanlışsız yahut yanlış olduğunu düşünün. Sıkıntı bir iş başardığı yadsınamaz.
Kemal Kılıçdaroğlu liderliğindeki CHP’yi, 2023 başı prestijiyle teorik açıdan şu biçimde tanımlamak mümkün: “Sosyal/Sol liberal, Etkileşimci, Kapsayıcı, Batı’ya Dönük bir Merkez Sol bir oluşum”
Nitekim, Kemal Kılıçdaroğlu, “helalleşme” Parti’nin geçmişte izlediği başta laiklik ve milliyetçilik temelli kimi siyasetleri hakkında nedamet getirmeyi sürdürüyor. Daima olarak Kürtleri ve Mütedeyyinleri Parti’ye yakınlaştırmaya çalışıyor.
Kemal Beyefendi, bu çalışmalarında en büyük tenkitleri “Atatürk’ün çizgisinden çıkmak” “CHP’nin ulusçu ve Anti Emperyalist” tavrından ödünler vermek, Altı Ok’un Devletçilik ve Milliyetçilik çizgilerini göz arkası etmek konularında alıyor.
Bay Kemal bugün, kendisi hariç tamamı Milliyetçi-İslamcı- Sağ Liberal temsilcilerden oluşan Altılı Masa’nın en büyük üyesi olarak muhalefeti bir ortada tutmaya çalışıyor.
Bildiğimiz tek gerçek şu ki; 2023 Seçimleri, artık 75’ine merdiven dayamış Kılıçdaroğlu için en güç ve ön değerli imtihan olacak.
Tüm muhalefetin gerisinde kenetlenmesini istiyor olsa da çeşitli sebeplerle aday olmaması gerektiğini düşünenlerin sayısı da hiç az değil.
Kemal Kılıçdaroğlu’nun siyasi hayatının son kısmı 2023 Seçimleri olacak. Bu süreç ve elde edilecek sonuç ise hiç kuşkusuz tüm değerlendirmeleri etkileyecek.