28 Şubat 1997’de yapılan ve tarihe geçen Ulusal Güvenlik Konseyi toplantısı, bu toplantının öncesi ve sonrasında yaşananlar, Refah Partisi ile Hakikat Yol Partisi’nin kurduğu koalisyon hükümetinin bir yıl içinde sona ermesiyle noktalandı. MGK’da alınan 28 Şubat kararları, uzun yıllar süren tartışma ve uygulamalara yol açtı.
Binlerce kişi, bu kararlar nedeniyle işinden olduğunu, eğitim hakkının elinden alındığını açıkladı. Tarihe “postmodern darbe” olarak da geçen bu sürecin tesirleri siyaseti de şekillendirdi ve Türkiye’yi AKP’nin 3 Kasım 2002 seçimlerinde tek başına iktidar olduğu periyoda taşıdı. 25 yıl sonra, 28 Şubat’ın kudretli kumandanlarından hayatta olanların değerli bir kısmı, ağır mahpusa mahkûm edilmelerinden ötürü cezaevine kondu. 28 Şubat, bu manada “darbe yaptığı” argüman edilen isimlerin yargılanıp karar giydiği birinci “darbe davası” olma özelliği taşıyor.
Tesirinin, eski Genelkurmay Lideri Hüseyin Kıvrıkoğlu’nun tabiriyle “bin yıl süreceği” söylenen ve hâlâ tartışılan 28 Şubat’ın üzerinden 25 yıl geçti. O periyotta yaşananlar ve bugüne uzanan tesirleri soru ve karşılıklarla şöyle:
“Kanlı mı olacak kansız mı?”
1. 28 Şubat süreci öncesinde, Refah Partisi’nin iktidar olmaması için neler yapıldı, hangi gelişmeler yaşandı?
1994’te yapılan lokal seçimde, Refah Partisi, büyük bir sürprize imza atarak, İstanbul ve Ankara büyükşehir belediyelerini kazandı ve Türkiye genelinde yüzde 19 oranında oy aldı. Bu durum, askeri bürokrasiyi daha o günden itibaren birtakım teşebbüslere yöneltti.
ANAP ve DYP’nin karşılıklı yolsuzluk tezleriyle yıpranması, SHP’nin de iktidar ortağı olarak yıpranmış manzarası, bir yıl sonra yapılacak genel seçim öncesinde, askerlerin tabiriyle “durumdan görev çıkaran” komuta kademesinde hareketlenmeye yol açtı.
Recep Tayyip Erdoğan’ın İstanbul, Melih Gökçek’in de Ankara Büyükşehir Belediye Lideri seçildiği seçimler, Necmettin Erbakan liderliğindeki Refah Partisi’nin, en çok ili kazanan parti olmasıyla sonuçlanmıştı
Refah Partisi önderi Necmettin Erbakan‘ın 1994 lokal seçimleri sonrasında sarf ettiği “Refah Partisi iktidara gelecek, adil tertip kurulacak. Sorun ne? Geçiş periyodu sert mi olacak, yumuşak mı olacak? Tatlı mı olacak, kanlı mı olacak?” kelamı, “şeriat” tartışmalarını güçlendirdi. Erbakan ise gelen reaksiyonlara, partisinin lokal seçimlerdeki başarılarına reaksiyon olarak düzenlenen şovlarda kullanılan “Ankara Belediyesi’ni Refah Partisi’ne vermeyiz, kanımız aksa dahi vermeyiz” sloganlarını hatırlatarak karşılık verdi.
Askerdeki hareketlenmeye paralel biçimde, Türkiye’nin farklı kentlerinde de “laiklik yürüyüşleri” organize edildi.
Bütün bu sürece karşın 24 Aralık 1995’te yapılan genel seçimde Refah Partisi yüzde 21,4 ile birinci parti olurken, seçim öncesinde bir ortaya gelmeleri için baskı yapılan merkez sağın iki partisi ANAP 19,6, DYP yüzde 19,2 oy alabildi. DSP ise yüzde 14.6 oranında oy aldı.
1969’dan bu yana siyasetteki varlığını farklı partilerle sürdüren Ulusal Görüş Hareketi’nin temsilcisi Refah Partisi birinci defa birinci parti oldu. Lakin askerin tutumu netti. Refah Partisi birinci parti olsa da asker hükümeti Necmettin Erbakan’ın kurmasını istemiyordu. Bu nedenle ısrarla, neredeyse başa baş oy alan ANAP ve DYP’nin koalisyon hükümeti kurmaları için bu partilere baskı yapılıyordu. Periyodun Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, bu siyasi ortamda Refah Partisi’nin başkanı Erbakan’a hükümeti kurma vazifesini verdi. Erbakan, hükümet kurma arayışında başkanlar cinsine başladı lakin hiçbir partiden umduğu takviyesi bulamadı. Erbakan, koalisyon hükümeti kuramadan, misyonu Demirel’e iade etti.
Tansu Çiller (solda) ve Mesut Yılmaz anlaştı, Mart 1996’da ANAYOL hükümeti kuruldu
2.ANAYOL hükümeti nasıl kuruldu?
Demirel, oy oranı olarak ANAP’ın gerisinde kalmasına karşın daha fazla milletvekili çıkaran DYP’nin önderi Tansu Çiller’e hükümeti kurma misyonunu verdi. Lakin Çiller de koalisyon tiplerinden umduğu sonucu alamadı ve vazifesi iade etti. Misyon bu sefer ANAP başkanı Mesut Yılmaz’a verildi. Askerin, Refah Partisi’nin hükümet senaryolarının dışında kalması için tüm partileri yakın markaja aldığı bu periyotta, Yılmaz’ın işi zordu. Çiller’le anlaşamıyor, Refah Partisi ile ortak hükümet kurmak istemiyor, öbür partilerle işbirliği yapması halinde ise TBMM’den güvenoyu alabilecek sayıya ulaşamıyordu. Buna karşın Refah Partisi ile görüşmeler yürütüldü. Lakin Yılmaz, askerin baskısının artmasıyla birbirlerine karşı ağır suçlamalar yönelttikleri Çiller’in kapısını çaldı. Mart 1996’da ANAYOL hükümeti kuruldu lakin Çiller kabinede yer almadı.
Karadayı’dan “Üzerinize düşeni yapın” ültimatomu
3.Asker, o periyotta hangi ikazlarda bulundu, ne yaptı?
Erbakan ve Çiller’e hükümeti kurma vazifesi verildiğinde, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin baskısı da başladı. İki isim hükümet kuramayarak vazifesi iade ettikten sonra da bu baskı devam etti. Hükümeti kurma vazifesini yürüten Yılmaz, Refah Partisi ile görüşmeler yürütürken, bu baskı sonucunda DYP ile hükümeti kurdu. Devrin TBMM Lideri Mustafa Kalemli, yapılan baskıyı, kaleme aldığı kitapta şöyle anlattı:
“1995 seçimleri yapılmış ve üçüncü partiyiz. En çok milletvekiline sahip olan RP’nin hükümeti tek başına kuramayacağı görülüyor… Mesut Yılmaz, RP önderi Necmettin Erbakan ile koalisyon pazarlıklarına başlıyor. Bu konuşmalarda epey ara alınıyor… Mesut Yılmaz’ı telefonla aradım. ‘‘Mesut Beyefendi, siz nitekim Erbakan’la bu hükümeti kuracak mısınız?’’ Yanıtı çok enteresandır:
‘‘Yahu Kalemli, benim onlarla koalisyon kurmak istediğime inanıyor musun? Lakin ne yapayım, öteki deva kalmadı. DYP zorluk çıkarıyor.’’
Daha evvelden ortamızda çok samimi ve itimada dayanan bir diyalog bulunan DYP Şanlıurfa Milletvekili Necmettin Cevheri’yi aradım. O gün akşam üzeri saat 18.00’den gece 23.00’e kadar Necmettin Beyefendi ile konuştuk. O geceki konuşmalar, her iki genel lidere da devamlı aktarıldı, belirli bir noktaya gelindi. Son durumu Mesut Bey’e aktardığımda, ‘‘Siz hükümeti kurmuşsunuz, çok teşekkür ederim’’ biçiminde rahatlamış bir ruh haleti içinde bana iltifat etti.
Sonraki sabah ben Gülhane Askeri Tıp Akademisi’ne terörle uğraşta yaralanmış, sakat kalmış er ve subayları ziyarete gittim. Ziyaretin tam ortasında bir subay gelerek, Genelkurmay Lideri Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı’nın benimle görüşmek istediğini söyledi.
Biraz sonra komutanın odasından Karadayı paşayı bağladıklarında, paşa o her zamanki nazik üslubu içinde ancak çok kararlı bir sözle şöyle dedi:
‘‘Sayın lider, bu RP-ANAP koalisyonu kurulursa hiç güzele gitmeyen hadiseler olur. Meclis Lideri olarak lütfen üstünüze düşeni yapınız.’’
Biraz sonra konuta geldiğimde Karadayı Paşa tekrar aradı ve ‘‘Sayın Lider, ben üstüme düşeni şahsen yerine getirdim, şu anda Ankara’dan ayrılıp tatil için Bursa’ya gidiyorum. Bundan sonrası size kaldı’’ deyip telefonda âlâ bayram dileklerini tabir etti ve konuşmayı noktaladı.
Bu gelişmeleri de akşamki konuşmalara ek olarak Mesut Bey’e telefonla aktardım. Ortadan çok kısa bir mühlet geçti, Mesut Beyefendi tekrar aradı. Tansu Hanım’ın benimle kesinlikle görüşmek istediğini söyledi.
Tansu Çiller’i Başbakanlık Konutu’nda ziyaret ettim. Başbakan Çiller, biraz evvel de Genelkurmay Lideri Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı’nın geldiğini anlattı. Kelamlarından ve anlatım usulünden benzeri bir konuşmanın yapıldığını çıkarmak güç değildi. İşte ondan sonra Yalım Erez Beyefendi ile Mustafa Taşar bayram tatili boyunca ayrıntıları iki önder ortasında getirip götürdüler ve kendi tabirleriyle, koalisyonun mimarları olarak siyasi tarihte yerlerini aldılar.”
4.ANAYOL nasıl dağıldı?
DYP’nin daha fazla bakanlık aldığı hükümette Başbakanlık koltuğuna Mesut Yılmaz oturdu. Lakin ANAYOL’un siyasi ömrü kısa oldu.
Mesut Yılmaz başbakanlığındaki 53. Hükümet 6 Mart 1996’da güvenoyu aldı. Lakin yalnızca 3 ay iktidarda kalabildi. Aslında koalisyon, resmi olarak sona ermeden evvel de bitmişti. Çiller, o devri bir röportajında şöyle anlatıyordu:
“ANAP bir ortak değildi bir rakipti. Şöyle görüyordum; Bir olay anlatayım. Biz program yapacağız. Ben Başbakanlığı vermişim. Meclis Başkanlığı’nı da vermişim.
Ekonomik modeller, neyi yapacağımız ve yapmayacağımız baştan aşağı. O vaktin en âlâ programlarından biridir o, gerçekten… Anavatan Partisi’nin Genel Başkanı’ndan hiç tık çıkmıyor. Ben ne desem ‘evet’ diyor. ‘Allah Allah’ dedim, o kadar yeterli yapıyor ki ben o kadar yapamazdım, benden çok iyi… Oysa sorun o değilmiş. Sıkıntı birimizden birimizin topyekûn yok edilmesi sıkıntısıymış karşımızda. Yani birimizin başında birleşme, birimizin başında da ya ben ya öbürü devam edecek, biz devam edeceğiz onların gitmesi gerek… Aslında çok da eşyanın tabiatına da ters değil. Zira bu karşıtlık bütün teşkilatlarda da devam ediyor…”
Yılmaz ile Çiller ortasındaki çatışma, kısa koalisyon paydaşlığı sürecinde de devam etti. Azınlık olarak kurulan, DSP’nin dışarıdan vereceği takviyeyle ayakta kalma ihtimali olan koalisyon hükümeti kurulur kurulmaz Refah Partisi, yolsuzluk argümanları eşliğinde hem Çiller hem de Yılmaz hakkında Ulu Divan önergeleri verdi. Bu durum, koalisyon ortaklarını karşı karşıya getirdi. Refah Partisi, tıpkı devirde 257 oyla güvenoyu alan koalisyon hükümetinin anayasanın öngördüğü kabul sayısına erişemediğini belirterek Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Anayasa Mahkemesi, 6 Mart 1996’da yapılan güvenoyu oylamasını iptal edince hükümet üç ay sonra 28 Haziran 1996’da düştü. Anayasa Mahkemesi, 14 Mayıs 1996’da, Refah Partisi’nin talebi doğrultusunda, inanç oylaması için, TBMM Genel Kurulu’na katılan toplam 544 milletvekilinin yarısından bir fazlasının (273) kabul oyunun gerektiğine karar vererek, 257 oyla varsayılan inanç oylamasının iptaline karar verdi. Kararın akabinde Refah Partisi 27 Mayıs 1996’da hükümet hakkında gensoru önergesi verdi. Fakat Başbakan Mesut Yılmaz, gensoru oylamasını beklemeden, fiilen dağılmış olan koalisyon hükümetinin istifasını 6 Haziran 1996’da Cumhurbaşkanı Demirel’e sundu.
Refahyol koalisyonun protokolüne nazaran iki başkan dönüşümlü Başbakanlık yapacaktı
5.REFAHYOL koalisyonu nasıl kuruldu?
Yılmaz Hükümeti’nin istifası üzerine yeni hükümeti kurma vazifesi tekrar Erbakan’a verildi. Kulislerde Çiller’in daha ANAP’la koalisyon sürerken Refah Partisi ile görüşmelere başladığı konuşuluyordu. Askerin ve sermaye kümelerinin büyük itirazına karşın Refah Partisi ile DYP koalisyon hükümeti kurdu. Protokole nazaran, iki başkan ikişer yıl dönüşümlü Başbakanlık yapacaktı. Başbakanlık koltuğuna birinci olarak Erbakan oturdu. Hükümet, 8 Temmuz 1996’da TBMM’de güvenoyu almayı başardı. Erbakan Başbakan, Çiller de Başbakan Yardımcısı oldu. DYP içinde koalisyona açıktan karşı çıkan vekiller, bu rahatsızlıklarını Çiller’e iletti. Üst seviye kumandanların da hükümeti zayıflatmak için görüşlerini DYP’lilere daima aktardıkları basına yansıdı.
6. Refahyol hükümetini tartışmaların odağına hangi olaylar yerleştirdi, 28 Şubat öncesi neler yaşandı?
Erbakan’ın Başbakanlık koltuğuna oturmasının akabinde yaşanan bir dizi gelişme, TSK’nın komuta kademesinin ataklarıyla birleşince 28 Şubat’a giden yol bütünüyle açıldı. O devirde yaşanan kimi olaylar şöyle:
Erbakan’ın Libya ziyaretinde Kaddafi’nin söylediği kelamlar Türkiye’de büyük bir reaksiyonla karşılanmıştı
Erbakan, bütün itirazlara karşın birinci yurtdışı gezisini İran’a yaptı. Bu seyahat ABD ve İsrail’in reaksiyonuna yol açtı. Erbakan, en büyük yansıyı ise Libya gezisi nedeniyle çekti. 2 Ekim-7 Ekim 1996’da Mısır, Libya ve Nijerya’yı kapsayan seyahate çıkan Erbakan, Libya’da periyodun başkanı Kaddafi tarafından çadırda ağırlandı. Kaddafi, basının önünde Türkiye’yi soykırım ile suçladı ve Türkiye’nin işgal edilmiş bir ülke olduğunu söyledi. Kaddafi’nin kelamlarından çok Erbakan’ın bu kelamlara cevap vermemesi reaksiyon çekti.
6 Ekim 1996’da bir küme Aczmendi, Ankara Kocatepe Mescidi’nde “Şeriat isteriz!” aksiyonu yaptı.
Tansu Çiller’in başbakanlık yaptığı devirde Mehmet Ağar, 10 Temmuz 1993 tarihinde Emniyet Genel Müdürlüğü vazifesine getirilmişti
3 Kasım 1996’da “Susurluk kazası” meydana geldi ve mafya-siyaset-devlet vazifelisi münasebetleri ortaya saçıldı. Erbakan, derin devlet savları için “Fasa fiso” açıklaması yaparken, “Daima aydınlık için bir dakika karanlık” aksiyonları için “Gulu gulu dansı yapıyorlar” dedi. Adalet Bakanı Şevket Kazan’ın “Mum söndü oynuyorlar” açıklaması ise hükümete yönelik reaksiyonun büyümesine yol açtı. Erbakan’ın iktidar ortağı Çiller ve Mehmet Ağar odaklı savlar, iktidarın yıpranmasına yol açtı.
Erbakan’ın, “İslam Dinarı” basılması ve Müslüman ülkelerle D-8 örgütü kurulması üzere teklifleri kamuoyunda tartışma konusu oldu.
10 Kasım 1996’da Refah Partili Kayseri Belediye Lideri Şükrü Karatepe, vilayet toplantısında, “Süslü püslü göründüğüme bakıp da benim laik olduğumu sanmayın. Vakit zaman içinde bulunduğumuz kurallarda, mecburiyet karşısında gittiğimiz yerde inancımıza küfredilirken, milletimize küfredilirken, bütün kıymetlerimize küfredilirken içimize kan akıyor fakat resmî vazifemiz icabı orada bulunmak zorunda kalıyoruz. Müslümanlar, sakın ha içinizden bu hırsı, bu kini, bu nefreti, bu imanı eksik etmeyin” dedi. Bu kelamları nedeniyle hakkında dava açıldı ve 1 yıl mahpusa mahkûm edildi.
10 Kasım 1996’da İkinci Zırhlı Tugay Kumandanı Tuğgeneral Doğu Silahçıoğlu, İstanbul Sultanbeyli’nin meydanına Atatürk heykeli yaptırdı ve caddenin ismini değiştirdi. Refah Partili Belediye Lideri Ali Nabi Koçak, Silahçıoğlu hakkında cürüm duyurusunda bulundu.
Televizyon kanallarına Refah Partili vekillerin konuşmaları servis edilmeye başlandı. Bu isimlerden Şevki Yılmaz, yayınlanan konuşmasında, “Ben Hizbullah’ım ve Hizbullah olmaktan da erdem duyuyorum”, “Eşinizle bir arada 30 Ağustos’taki kokteyle katılın.’ ‘Bana bak.’ dedim, ‘Ben deyyus değilim”, “Geçen Gaziantep Belediye Lideri, kurban keserek Antep’te çağdaş bir genelev yapıyor. Kerhane. Ve diyor ki: ‘Ben toplumsal eşitlikten yana, toplumsal adaletten yana bir partinin temsilcisiyim.’ Madem sen eşitlikten yanasın pezevenk adam, evvel hanımını gönder de bu eşitlik sağlansın“, “Bu pezevenklerin oluşturduğu Türk parlamentosundan… Türkiye’nin başı ve parlamentosu ihanet içindedir. Bu ülke hainlerin elindedir” kelamları büyük tartışma yarattı. Tekrar konuşması yayınlanan isimlerden Hasan Hüseyin Ceylan, “Asker kalkmış diyor ki: ‘PKK’lı olmanıza müsaade ederiz ancak şeriatçı olmanıza asla‘ diyor. Bu başla çözemezsin onu sen. Tahlil mü istiyorsunuz? Şeriatçılıktır” kelamları nedeniyle yargılandı.
Kudüs gecesi ve tarikat önderlerine iftar yemeği
7.DYP, nasıl bölündü?
1997 yılının başında, 7 Ocak’ta, Susurluk skandalının uzandığı DYP’de hem bu mevzudaki gelişmeler hem de Refah Partisi ile sürdürülen koalisyon nedeniyle reaksiyonlar büyüdü. Hüsamettin Cindoruk önderliğinde bir küme milletvekili partiden istifa etti ve Demokrat Türkiye Partisi’ni kurdu. Vakit içerisinde istifalarla partinin vekil sayısı 18’e kadar çıktı. DYP, koalisyon içerisinde güç kaybetti.
8. Tansiyon nasıl doruk noktasına çıktı?
TSK’dan ve parti içinden gelen yansılar nedeniyle Çiller’in ısrarıyla bir Başbakanlık genelgesi hazırlandı. Buna nazaran kurulan Başbakanlık Kriz Masası, mümkün bir krizde MGK Genel Sekreterliği, aktif biçimde devreye girebilecekti. Doğal afet, terör vb. münasebetler de genelgede kriz nedenleri ortasında sayıldı. Askerin, devlet kurumları içerisindeki aktifliği genelge ile arttı.
Erbakan’ın Başbakanlık resmi konutunda tarikat önderlerine verdiği iftar yemeği reaksiyon çekmiş, Genelkurmay’ın telefonları kilitlenmişti
Fakat reaksiyon çeken / tartışma yaratan hareketler de bitmedi. Erbakan, 11 Ocak 1997’de Başbakanlık Konutu’nda tarikat ve cemaat önderleri ile şeyhlere iftar yemeği verdi. İmajlar, günlerce tartışma konusu oldu. Genelkurmay Başkanlığı, bir hafta sonra Cumhurbaşkanı Demirel’e irtica konusunda brifing verdi.
31 Ocak’ta Refah Partili Sincan Belediye Lideri Bekir Yıldız, Filistin ile dayanışma gecesi düzenledi. Türkiye’ye yönelik olarak yaptığı şeriat nedeniyle reaksiyon çeken İran’ın Ankara Büyükelçisi Muhammed İstek Bagheri, gecenin en değerli konuğuydu. Kudüs Gecesi olarak tarihe geçen buluşmada oynanan ve şeriat daveti içeren tiyatro oyunu ile Yıldız’ın konuşması, tansiyonu artırdı. Hamas ve Hizbullah başkanlarının posterlerinin asıldığı salonda konuşan Yıldız, ”Başörtüsü Müslümanların onur sancağıdır. Başörtüsü takmayanların kendi bedenlerini gururlu görmeyerek, peşkeş çektikleri, gurur sancağı olan başörtüleri ve başka kıymet yargıları için sabırlı bir formda çaba yapacakları, fakat Müslümanların sabrı taştığında işin nereye varacağının çok güzel bilindiği […] kendi yanılgıları ile hasta düşen laiklerin kollarına ve bacaklarına zorla basarak, şeriat enjekte edecekleri…” üzere tabirleri nedeniyle 6 Şubat’ta gözaltına alındı. Bekir Yıldız, daha sonra yapılan yargılamada 4 yıl 7 ay mahpusa mahkûm edildi.
İmajların televizyonlarda yayınlanmasının akabinde 3 Şubat’ta Sincan’da çekim yapan Star muhabiri Işın Gürel, bir belediye çalışanı tarafından tokatlandı.
Başbakan Erbakan, bir gün sonraki küme toplantısında Sincan Belediyesi’nin düzenlediği gece için, “Biri hataen bir fotoğraf asarak bu ülkeyi yıkamaz” dedi, lakin reaksiyonları dindiremedi.
Rakı fotoğrafı ve Gölcük muhtırası
9.Bu gelişmelere karşı Genelkurmay Başkanlığı ve komuta kademesi hangi yansıları verdi, bu devirde neler yaptı?
Genelkurmay karargâhı ve üst seviye kumandanlar, siyasi partilerden de ölçüde medyada yer buluyor, daima açıklamalarda bulunuyorlardı. Bunlardan kimileri tarihe de geçti. Erbakan’ın Başbakan sıfatıyla ağustos başındaki Yüksek Askeri Şûra’dan sonra Başbakanlık Konutu’nda verdiği yemekte, devrin Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral İtimat Erkaya’nın verdiği, “rakı fotoğrafı” tarihe geçen karelerden oldu. Erkaya, Taner Baytok’un, “Bir Asker, Bir Diplomat” kitabında, 1996’da yaşanan olayı şöyle anlattı:
Genelkurmay Karargâhı ve kumandanların 28 Şubat öncesinde yaşananlara yönelik gerçekleştirdiği müdahaleler şöyle:
Medya ile yakın bağ içerisinde kalan kumandanlar, karargâha çağırdıkları gazetecilere irtica brifingleri verdi. Bu brifingler, 28 Şubat sonrasında da devam etti.
17 Ocak’ta Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel Genelkurmay Başkanlığı’nda askerlerden brifing aldı. Cumhurbaşkanlığı Basın Merkezi’nden yapılan açıklamada, Demirel’in Genelkurmay Lideri İsmail Hakkı Karadayı‘dan “Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilgili çeşitli hususlarda bilgi aldığı” belirtildi.
Başbakanlık’taki iftar yemeğinden sonra yansıları doruğa çıkan kumandanlar, Karadayı başkanlığında 22 Ocak’ta Gölcük Donanma Komutanlığı’ndaki toplantıda bir ortaya geldi. Toplantının akabinde gündemdeki hususların değerlendirildiği açıklaması yapıldı. Lakin bu toplantıda 28 Şubat kararları ile ilgili kararların alındığı sonradan medyaya yansıdı.
3 Kasım 1996 tarihinde Türkiye’yi sarsan Susurluk kazası sonrası İçişleri Bakanlığı’ndan istifa eden Mehmet Ağar yerine Akşener geçti
“Silahsız kuvvetler halletsin”
Genelkurmay Lideri Karadayı, Kudüs Gecesi’nin basına yansımasından sonra, “İçişleri Bakanı, kamuoyunun rahat nefes alabilmesi için gerekeni yapmalı” dedi. Bekir Yıldız, periyodun İçişleri Bakanı Meral Akşener tarafından misyonundan alındı. Akabinde da gözaltına alınarak tutuklandı.
28 Ocak’taki MGK’dan sonra bölücü ve yıkıcı akımlara karşı uğraş edileceği açıklandı.
Bilhassa DYP’li vekillerle etkin görüşmeler yapan kumandanlar, hükümetin sonlandırılması için gayret etti.
İsim vermeden medyaya açıklama yapan kumandanların kelamları de tarihe geçti. “Bu sefer işi silahsız kuvvetler halletsin” açıklaması da bunlar ortasında yer aldı.
Sincan’da tanklar yürüdü: Demokrasiye balans ayarı yaptık!
15 tank ve 20 zırhlı araçlık konvoy, Sincan’dan 4 Şubat 1997’de geçirilmişti
Bu süreçteki en tartışmalı ileti, Kudüs Gecesi’nden sonra Sincan’da verildi. 3 Şubat 1997’de, Ankara Zırhlı Birlikler Okul ve Eğitim Tümeni Şov ve Tatbikat Taburu’na bağlı askerler 20 tank, 15 zırhlı araçla Sincan caddelerinden geçip Akıncı Hava Üssü’ne gitti. Yıllar sonra 28 Şubat soruşturmaları açıldığında, tankların geçişinin Kudüs Gecesi’nden evvel planlandığı ve her yıl yapılan olağan aksiyonlardan olduğu söylense de tarihe devrin Genelkurmay İkinci Lideri Başkanı olan Çevik Bir’in, 21 Şubat 1997 günü, Washington’da Türk-ABD Kurulu kapanış balosunda yaptığı “Sincan’da demokrasiye balans ayarı yaptık” kelamları geçti. Halbuki Genelkurmay Başkanlığı, Bir’in açıklamalarından evvel, “Eğitim gayeli bir motorlu yürüyüş tatbikatı yapılmıştır” açıklaması yapmıştı. Devrin Genelkurnay Lideri Karadayı, “demokrasiye balans ayarı” nitelemesi yapan periyodun Genelkurmay 2. Lideri Çevik Bir için, yıllar sonra TBMM Darbe ve Muhtıraları Araştırma Komşisyonu’nda “boşboğaz” tabirini kullanacaktı.
4 Şubat 1997’de, askerlerin daima temasta olduğu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Başbakan Erbakan’a ihtar mektubu gönderdi. Demirel, “laik nizamın korunmasını” istedi.
Bu ortada hükümete karşı aksiyonlar de yapıldı. Ankara’da on binlerce bayan “Şeriata Karşı Bayan Yürüyüşü” düzenledi. 50’ye yakın sivil toplum örgütünün iştirakiyle gerçekleştirilen aksiyona, ortalarında TBMM Başkanvekili Uluç Gürkan ve CHP Genel Lideri Deniz Baykal‘ın da bulunduğu çok sayıda erkek de takviye verdi.
24 Şubat’ta Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral İtimat Erkaya, “İrtica PKK’dan daha büyük bir tehlikedir” dedi.
Genelkurmay İkinci Lideri Çevik Bir’in, devrin İçişleri Bakanı Meral Akşener için, “Söyleyin o bayana onu yağlı kazığa oturturuz” dediği öne sürüldü.
Ve 28 Şubat kararları: Erbakan, 5 gün sonra imzaladı
28 Şubat 1997’deki tarihi MGK’da asker tarafından Başbakan Erbakan’a 18 husustan oluşan liste verildi
10.28 Şubat 1997’de yapılan tarihi Ulusal Güvenlik Kurulu’nda neler yaşandı?
28 Şubat 1997’de yapılan Ulusal Güvenlik Heyeti toplantısı tarihe “postmodern darbe” olarak geçti. MGK, o gün, irtica başlığıyla toplandı. Askerler hazırlıklıydı. Cumhurbaşkanı Demirel başkanlığındaki toplantı tam 8 saat 45 dakika sürdü ve tarihe geçen MGK bildirisi, toplantıda alınan kararları ortaya koydu. Askerler, hükümetin yerine getirmesini istediği talep listesiyle toplantıya gelmişti.
Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in başkanlığında yapılan toplantıya katılan konsey üyeleri, periyodun protokol sırasına nazaran şöyle sıralanıyordu; Başbakan Necmettin Erbakan, Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Tansu Çiller, Ulusal Savunma Bakanı Turan Tayan, İçişleri Bakanı Meral Akşener, Kara Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Hikmet Köksal, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral İtimat Erkaya, Hava Kuvvetleri kumandanı Orgeneral Ahmet Çörekçi, Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Teoman Koman.
Konsey üyesi olmadığı için oy hakkı bulunmayan MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç, MİT Müsteşarı Sönmez Köksal, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Onur Öymen, Emniyet Genel Müdürü Alaaddin Yüksel, İnanılmaz Hal Bölge Valisi Necati Bilican, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Necdet Seçkinöz, Genelkurmay İstihbarat Lideri Korgeneral Çetin Taner ile MGK Genel Sekreter Yardımcısı Korgeneral Necdet Timur da toplantıya katıldı.
Gecenin ilerleyen saatlerine dek devam eden toplantıdan sonra 4 unsurluk bildiri yayımlandı. Bildiride, “Türkiye Cumhuriyeti’nin varlığının, Atatürk prensip ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş medeniyet yolunda, demokratik sistem içerisinde ilerlemesini teminat altına alan Anayasa ve cumhuriyet maddelerinin uygulanmasından asla taviz verilmemesi gerektiği” tabir edildi.
Toplantıdan geriye Erbakan’ı ter içinde gösteren imajlar de kaldı. Bu fotoğraflar da sonraki yıllarda tartışma konusu oldu. Gazetecilerin toplantının başında imaj aldığı, bu manzaraların ise özel olarak servis edildiği sav edildi. Toplantıya katılan kumandanlar ise bu imgelerin kelam konusu olmadığını, hürmet çerçevesinde toplantının sürdürüldüğünü savundu. Lakin periyodun Deniz Kuvvetleri Kumandanı İnanç Erkaya’nın sunum yaptığı toplantıda, Erbakan’ın sert biçimde eleştirildiği savları da kamuoyuna yansıdı.
11.28 Şubat kararları nelerdi, ‘yaptırım’ uyarısı ne vakit geldi?
Kamuoyuna yapılan açıklama dışında, toplantıda askerlerin 18 unsurluk talep listesini hükümetin önüne koyduğu ve bunun imzalanmasını istediği, Demirel’in de buna dayanak verdiği anlaşıldı. Erbakan’ın ise bu taleplerin MGK’nın misyon kapsamında olmadığını belirterek itiraz ettiği, yalnızca 4 unsurluk toplantıya ait bildiriyi imzalayacağını söylediği, Demirel’in bunu uygun bulması üzerine yalnızca resmi bildiriye imza attığı sonradan ortaya çıktı. Erbakan’ın 28 Şubat’ta imzalamayı reddettiği kararlar şöyleydi:
1– Anayasamızda cumhuriyetin temel nitelikleri ortasında yer alan ve tekrar anayasanın 4’üncü hususu ile teminat altına alınan laiklik unsuru büyük bir titizlik ve hassasiyetle korunmalı, bunun korunması için mevcut yasalar hiçbir ayrım gözetmeksizin uygulanmalı, mevcut yasalar uygulamada yetersiz görülüyorsa yeni düzenlemeler yapılmalıdır.
2- Tarikatlarla temaslı özel yurt, vakıf ve okullar, devletin yetkili organlarınca kontrol altına alınarak Tevhid-i Tedrisat Kanunu gereği Ulusal Eğitim Bakanlığı’na periyodu sağlanmalıdır.
3- Genç jenerasyonların körpe dimağlarının öncelikle cumhuriyet, Atatürk, vatan ve millet sevgisi, Türk milletini çağdaş uygarlık seviyesine çıkarma ideal ve hedefi doğrultusunda bilinçlendirilmesi ve çeşitli mihrakların tesirinden korunması bakımından:
a- 8 yıllık kesintisiz eğitim, tüm yurtta uygulamaya konulmalı.
b- Temel eğitimi almış çocukların, ailelerinin isteğine bağlı olarak, devam edebileceği Kuran kurslarının Ulusal Eğitim Bakanlığı sorumluluğu ve denetiminde faaliyet göstermeleri için gerekli idari ve yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
4- Cumhuriyet rejimine ve Atatürk unsur ve inkılaplarına sadık, aydın din adamları yetiştirmekle yükümlü, ulusal eğitim kuruluşlarımız, Tevhid-i Tedrisat Kanunu‘nun özüne uygun gereksinim seviyesinde tutulmalıdır.
5- Yurdun çeşitli yerlerinde yapılan dini tesisler muhakkak çevrelere bildiri vermek gayesiyle gündemde tutularak siyasi istismar konusu yapılmamalı, bu tesislere gereksinim varsa, bunlar Diyanet İşleri Başkanlığı’nca incelenerek mahalli idareler ve ilgili makamlar ortasında koordine edilerek gerçekleştirilmelidir.
6 -Mevcudiyetleri 677 sayılı yasa ile men edilmiş tarikatların ve bu kanunda belirtilen tüm ögelerin faaliyetlerine son verilmeli, toplumun demokratik, siyasi ve toplumsal hukuk tertibinin zedelenmesi önlenmelidir.
7- İrticai faaliyetleri nedeniyle Yüksek Askeri Şûra kararları ile Türk Silahlı Kuvvetleri’nden (TSK) alakaları kesilen işçi konusu istismar edilerek TSK’yi dine karşıymış üzere göstermeye çalışan birtakım medya kümelerinin silahlı kuvvetler ve mensupları aleyhindeki yayınları denetim altına alınmalıdır.
8- İrticai faaliyetleri, disiplinsizlikleri yahut yasadışı örgütlerle irtibatları nedeniyle TSK’dan ilgileri kesilen çalışanın öteki kamu kurum ve kuruluşlarında istihdamı ile teşvik ögesine imkân verilmemelidir.
9- TSK’ya çok dinci kesitten sızmaları önlemek için mevcut mevzuat çerçevesinde alınan önlemler; öteki kamu kurum ve kuruluşları, bilhassa üniversite ve öteki eğitim kurumları ile bürokrasinin her kademesinde ve yargı kuruluşlarında da uygulanmalıdır.
10- Bu unsurun tam metnini Türkiye’nin milletlerarası bağlantılarını ilgilendirdiği için yayınlayamıyoruz.
11- Çok dinci bölümün Türkiye’de mezhep ayrılıklarını körüklemek suretiyle toplumda kutuplaşmalara neden olacak ve münasebetiyle milletimizin düşmanca kamplara ayrılmasına yol açacak çok tehlikeli faaliyetler yasal ve idari yollarla kesinlikle önlenmelidir.
12- T.C. Anayasası, Siyasi Partiler Yasası, Türk Ceza Yasası ve bilhassa Belediyeler Yasası‘na muhalif olarak sergilenen olayların sorumluları hakkında gerekli yasal ve idari süreçler kısa vakitte sonuçlandırılmalı ve bu cins olayların tekrarlanmaması için her kademede kesin tedbirler alınmalıdır.
13- Kıyafetle ilgili kanuna muhalif olarak ortaya çıkan ve Türkiye’yi çağdışı bir görünüme yöneltecek uygulamalara mani olunmalı, bu husustaki kanun ve Anayasa Mahkemesi kararları taviz verilmeden öncelikle ve bilhassa kamu kurum ve kuruluşlarında titizlikle uygulanmalıdır.
14- Çeşitli nedenlerle verilen, kısa ve uzun namlulu silahlara ilişkin ruhsat süreçleri polis ve jandarma bölgeleri temel alınarak tekrar düzenlenmeli, bu bahiste kısıtlamalar getirilmeli, bilhassa pompalı tüfeklere olan talep dikkatle değerlendirilmelidir.
15- Kurban derilerinin, mali kaynak sağlamayı amaçlayan ve kontrolden uzak rejim aleyhtarı örgüt ve kuruluşlar tarafından toplanmasına mani olunmalı, kanunla verilmiş yetki dışında kurban derisi toplattırılmamalıdır.
16- Özel üniforma giydirilmiş müdafaalar ve buna neden olan sorumlular hakkında yasal süreçler acilen sonuçlandırılmalı ve bu cins yasadışı uygulamaların ulaşabileceği vahim boyutlar dikkate alınarak, yasa ile öngörülmemiş bütün özel müdafaalar kaldırılmalıdır.
17 -Ülke meselelerinin tahlilini “millet kavramı yerine ümmet kavramı” bazında ele alarak sonuçlandırmayı amaçlayan ve bölücü terör örgütüne de tıpkı bazda yaklaşarak onları cesaretlendiren teşebbüsler yasal ve idari yollardan önlenmelidir.
18- Büyük Kurtarıcı Atatürk’e karşı yapılan saygısızlıklar ve Atatürk aleyhine işlenen hatalar hakkındaki 5816 sayılı kanunun istismar edilmesine fırsat verilmemelidir.
12.Erbakan, MGK kararının ekinde yer alan bu kararları daha sonra imzaladı mı?
Erbakan’ın kararları imzalamayı reddettiği lakin baskılar sonunda beş gün sonra imzalamayı kabul ettiği biliniyor. Fakat Erbakan’ın yakın çalışma arkadaşları bunu reddediyor. Hâkim görüşe nazaran, Başbakan Erbakan, evvel kararları imzalamadı. MGK Genel Sekreterliği ise “kararların uygulanmaması durumunda yaptırımların geleceğini” duyurdu. Erbakan, öteki parti başkanlarından yardım isteyerek MGK kararlarına birlikte karşı çıkılmasını istedi ama aradığı dayanağı bulamadı. 4 Mart’ta ise MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç’tan “bildirinin yumuşatılmasını” istedi lakin bu isteği de reddedildi.
Bu sırada medyanın yanı sıra emekçi ve patron kuruluşları da MGK kararlarının uygulanması için açıklamalar yaptı. Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller de MGK kararlarının uygulanacağını açıkladı. 5 Mart günü Erbakan da bildiriyi imzaladı. MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç da imzaların tamamlandığını açıkladı.
Erbakan’a yakın isimlerden periyodun Adalet Bakanı Şevket Kazan ise “Erbakan’ın 18 unsurluk kararları imzalamadığını, yalnızca tekrar oluşturulan 4 unsurluk bir bildiriyi imzaladığını” savundu. Erbakan ise 2010’da yaptığı açıklamada, “MGK kararlarını anayasaya uygunluğunun incelenmesi için hükümete havale edilen belgeyi imzaladığını” bildiriyi imzalamadığını söyledi. Lakin o devir, Erbakan’ın beş gün sonra kararları imzaladığı haberleştirildi ve buna yönelik itiraz gelmedi.
“28 Şubat’ın bir darbe değil, bilakis askeri kışlasında tutma süreci olduğunu” savunan yıllar sonra yapılan itirazlara ise devrin Cumhurbaşkanı Demirel, 2009’da verdiği röportajda, “Burada herkesin imzası var. Kararın bir ön yazısı var. Bir de ardında kararlar var, 1-2-3-4-5… diye. Artık diyor ki, ‘Efendim imzalamadık kararları’ diyor, ‘ama’ diyor ‘ön yazıyı imzaladık’ diyor. Olur mu? Hepsi burada… Diyorum ki Erbakan bunu imzalamış, işte imzası. 14 Mart tarihli bir kâğıt bu. Başbakan, Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri’ne mektup yazıyor, diyor ki, ‘MGK’da alınan kararları Bakanlar Kurulu’nda görüştük, uygulamaya koyduk.’ Aslında Anayasa da onu haiz. Erbakan bunu kabul etti-etmedi tartışmasını nasıl yapıyor beşerler bunu anlamak mümkün değil. Bu doküman tartışmayı tamamlar” açıklamasını yaptı. Demirel, 2006’daki bir öbür açıklamasında ise Erbakan’ın kararları bir gün sonra imzaladığını söyledi.
16 yıl sonra açıklanan MGK tutanaklarında ise toplantının şu halde kapatıldığı belirtiliyor:
“Bu konuşmanın akabinde sayın Cumhurbaşkan’ının, ‘Burada tartışılan mevzu siyasi değil, güvenlik siyasetidir, güvenliğe ait tehditlerdir. Siyasi yer, Bakanlar Kurulu’dur. Artık bu mevzu yeterlice tartışılmıştır. Evvel basın bildirisini mi kararlaştıralım yoksa kararı mı?’ diyerek sorduğu; Başbakan’ın ‘Basın bildirisini evvel okuyalım, kararlaştıralım’ dediği sonra basın bildirisinin okunduğu, rastgele bir itiraz olmaması üzerine taslak olarak hazırlanan heyet kararının da okunduğu, bunun üzerine Başbakan’ın ‘Şimdi 9 saatlik ağır bir çalışmadan sonra bu kadar maddeyi sağlıklı olarak kıymetlendirerek sonuca ulaşmak gerçek olmaz onun için bunu yarın inceleyip kararlaştıralım’ dediği, Genelkurmay Lideri’nin ise ‘Bunu 10 dakikada tamamlarız, yarına kalmasına gerek yok’ biçiminde karşılık verdiği, bu sefer Başbakan’ın ‘Bu üzere şeyler ayaküstü olacak işler değil, biz bunu bizim önümüze koydular, imzalamak zorunda kaldık diyemeyiz. Onun için bunu yarın inceleyelim’ dediği; son olarak sayın Cumhurbaşkanı’nın ‘Biz bunu yarına bırakalım, metin üzerinde birtakım rötuşlar da yapmak mümkün. İmam Hatip okulları ve Kur’an kursları kapatılıyor imajını da yaratmayalım. Bu üzere yerleri Genel Sekreter tekrar düzenleyip yarın Genelkurmay Lideri ve Başbakan ile görüşür ve neticelendirirsiniz. Bunu o denli yapalım’ diyerek toplantıyı kapattığı, toplantının 23:54’te sona erdiği, bu toplantıyla ilgili tutanağın Hava Orgeneral Genel Sekreter İlhan Kılıç tarafından imzalandığı ve tutanağın toplam 29 sayfadan oluştuğu görülmüştür.”
13. Kararlar, REFAHYOL hükümeti tarafından uygulandı mı?
Erbakan, imza tartışmasının o devir bittiğinin açıklanmasından sonra siyasi partilerle kararların uygulanmamasına yönelik görüşmeler yaptı. Fakat dayanak bulamadı. Kararları TBMM’de tartışmaya açıp reddedilmesini sağlamayı amaçladığı, lakin TBMM Lideri Mustafa Kalemli’nin, “MGK kararlarının muhatabı hükümettir. Katiyen bunları Meclis’te tartıştırmam” diyerek buna pürüz olduğu sav edildi. Mart ayı içerisinde Başbakan Yardımcısı Çiller, MGK kararlarının kısa, orta ve uzun vadede uygulanması konusunda Erbakan ile birlikte bütün bakanlara talimat verdiklerini belirterek, “Sekiz yıllık eğitim bu hükümet vaktinde ortaya çıkmış değildir. Yıllardır konuşulan bir bahis. Lakin biz ciddiyetle ele alıyoruz. Kimsenin kuşkusu olmasın, bu geçiştirme falan değil, çok önemli bir çalışmadır” dedi. Ulusal Eğitim Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamada, İmam-hatip liselerini de kapsamak üzere bütün ortaokulların etaplı olarak kaldırılması usulü üzerinde yüklü olarak durulduğu bildirildi. Fakat bilhassa askerden kararların yerine getirilmesinin beklendiği açıklamaları sürdü ve irticanın öncelikli tehdit etmeye devam ettiği istikametinde açıklamalar yapıldı.
14.Asker, 28 Şubat sonrası hükümete karşı neler yaptı?
TSK, 28 Şubat’tan evvel başlattığı irtica brifinglerini artık kamuoyuna açıklayarak düzenledi. Medyanın akabinde Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay üyelerine brifingler verildi. Periyodun Erzurum Jandarma Bölge Kumandanı Tuğgeneral Osman Özbek‘in, ismini anmadan Başbakan Erbakan’ı amaç alan ve hakaret içeren bir konuşması medyaya yansıdı. RP’li bir milletvekilli, Özbek hakkında soruşturma açılması için Genelkurmay Başkanlığı’na başvurdu. Soruşturma müsaadesi için belge Başbakan Erbakan’ın önüne geldi. Fakat Erbakan tansiyonun daha da tırmanmaması için bu müsaadesi vermedi.
Genelkurmay Başkanlığı, 7 Haziran’da irtica ile kontaklı olduğu argüman edilen firmalara ambargo koydu. Birebir periyotta üniversiteler, 28 Şubat kararlarını ve yargı kararlarını münasebet göstererek başörtülü öğrencileri derslere almama kararlarını arkası arkasına açıkladı.
Sağda, 28 Şubat devrinin Genelkurmay Lideri İsmail Hakkı Karadayı (1932-2020) ve 24 yıl sonra tutuklanan Genelkurmay İkinci Lideri Çevik Bir
15. Batı Çalışma Kümesi (BÇG) bu devirde mi kuruldu, “ihtilal” konuşmaları nerede yapıldı?
BÇG’nin, 28 Şubat kararlarının uygulanıp uygulanmadığını denetlemek hedefiyle kurulduğu sav edildi. Fakat tartışmalar, 28 Şubat’tan evvel çalışmaların başladığını ortaya koydu. BÇG’nin periyodun Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral Erkaya’nın teklifiyle kurulduğu da ortaya çıktı. Erkaya, bu hususta, daha sonra anılarını kaleme alan Baytok’a şunları açıkladı:
“Sincan olayları bardağı taşıran damla oldu. Sincan Belediye Lideri, 1997 yılı başına gerçek hindi ve içki satışlarını yasaklamış. Daha sonra Belediye Lideri düzenlediği Kudüs Gecesi’nde irticayı hortlatmanın, şeriatı yine getirmenin adeta provasını yapıyor… Bütün bunlara sebebiyet veren adam hakkında soruşturma başlatılınca, Adalet Bakanı (Şevket Kazan) ziyaretine gidiyor. Sincan olayları Ulusal Güvenlik Konseyi dahil her seviyede reaksiyon gördü. Buna karşın, hükümet etraflarından hiçbir tepki gelmedi. Bu, bu türlü devam edemezdi. Bir MGK toplantısından sonra Genelkurmay’da Kara Kuvvetleri Kumandanı Hikmet Köksal ve Genelkurmay İkinci Lideri Çevik Bir paşalarla bir ortaya geldik. Ne yapacağımızı konuştuk. Hikmet Paşa, ‘‘Hükümetin bir şey yapacağı yok, bizim bir şey yapmamız lazım, bunu halk bizden beklemektedir. Ben Genelkurmay Lideri’nin da buyruğunu alıp planlanmış bir program tahtında tatbikata katılacak tank birliklerini Sincan’dan geçirterek eğitim alanına oradan gönderirim’ dedi. Ve sonraki sabah tanklar yürüdü. Sincan’dan geçtiler. Tankların geçişi beklenen etkiyi gösterdi.
Silahlı kuvvetlerde rahatsızlık vardı. Bu gidişin karşısına çıkılması vakti gelmişti. Bunu Genelkurmay Lideri’nin odasında arkadaşlarla konuşurken ortaya çeşitli fikirler çıkıyordu. Bu fikirler kamuoyu önünde açık uğraştan, ihtilal yapmaya kadar geniş bir yelpaze içinde değişiyordu. Ben o vakit şunu savundum: ‘‘İhtilal için ortam hazırlanana kadar beklenilsin isteniyorsa, o vakit nasıl tayin edilecek? Yani durum ihtilali gerektirecek safhaya geldiğine, neye nazaran karar vereceksin? Buna erken teşebbüs edilirse, iç ve dış kamuoyundan reaksiyon gelebilir. Geç kalırsak, bu sefer de ihtilal yapılamayacak bir duruma düşmüş olunabilir. Biz yasal ortamda kalalım, kamuoyunun önüne bizim yasal yerimiz olan Ulusal Güvenlik Konseyi’nde çıkalım. Biz, Ulusal Güvenlik Konseyi’nde mevzuyu daima irdeledik.
Ocaktan sonraki aylarda ihtilal yapılacakmış üzere bir hava oluşmaya başladı. Halbuki ihtilal en son deva olarak düşünülüyor. Sokaktan gelebilecek bir ayaklanma ihtimaline karşı hazırlıklı olmak için plan yapmayı, bu gayeyle kimi bilgiler toplamayı önermiştim. Batı Çalışma Kümesi böylelikle doğdu. Bununla ilgili bir kâğıdı, Deniz Kuvvetleri’nde bir er Çiller’e ulaştırmış. O da ‘Bak ihtilal oluyor’ diye korkutmak için Erbakan’a, Erbakan da Cumhurbaşkanı’na göstermiş. Genelkurmay Lideri durumu bana bildirdiğinde, kendisine ‘Galiba gayemize nail oluyoruz, bizim ihtilal yapmak niyetimiz yok, lakin hükümet etraflarında bu kaygı ve kanaatin uyanmış olması işimizi kolaylaştıracaktır’ dedim. 28 Şubat öncesinde irtica hareketleri çok artmıştı. Bunun için önemli ve güvenilebilir bir istihbarat çalışmasına muhtaçlık vardı. Yalnızca MİT’in vereceği bilgilerle yetinemezdik. İrtica hareketleriyle ilgili bir çalışma yapılmasını Genelkurmay Lideri’ne ben teklif ettim ve onun talimatıyla Batı Çalışma Kümesi ismiyle Genelkurmay’da bir küme kuruldu. Kümeye, Kara, Deniz, Hava kuvvetleriyle Jandarma Komutanlığı’ndan üyeler katıldı. Bu kümenin faaliyetlerinden neler yapılıp yapılacağından, kümedeki Deniz Kuvvetleri temsilcimiz bana nizamlı olarak bilgi verirdi…”
Erkaya’nın teklifiyle Deniz Kuvvetleri’nde kurulan BÇG ile tertibi Çevik Bir’in yaptığı ve BÇG’nin o periyot binlerce kişiyi fişlediği argüman edildi. BÇG’nin varlığı, Çevik Bir imzalı birtakım dokümanların Emniyet İstihbarat Dairesi’ne iletilmesi, dairenin de hükümete, darbeye hazırlanıldığı tarafında rapor hazırlamasıyla ortaya çıktı. Genelkurmay Askeri Savcılığı, evraklarla ilgili soruşturma başlattı ve polis kökenli Deniz Onbaşı Kadir Sarmusak tutuklandı. Evrakların sızmaya devam etmesi üzerine dokümanları İçişleri Bakanı Meral Akşener’e ilettiği tez edilen Emniyet İstihbarat Dairesi Lider Vekili Bülent Orakoğlu tutuklandı. Yargılama sonunda her iki isim de beraat etti.
Kapatma davası ve istifa
16.Refahyol hükümeti nasıl düştü?
Periyodun Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, 21 Mayıs 1997’de, Refah Partisi’nin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi’nde dava açtı. Genelkurmay’ın irtica brifingleri sürüyordu. Brifinglerde, Genelkurmay’ın “irticai faaliyetlere karşı gerekirse silahla karşılık verebileceği” istikametinde açıklamalar da yapıldığı kamuoyuna yansıdı. Kelam konusu açıklamaların temeli, Genelkurmay Başkanlığı’nda verilen brifinglerde de altı çizilen, TSK İç Hizmet Kanunu’nun, silahlı kuvvetlere “cumhuriyeti kollama ve muhafaza misyonu” veren 35. hususu oldu. (“Silahlı Kuvvetlerin görevi; Türk yurdunu ve anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyeti’ni kollamak ve korumaktır” kararını taşıyan 35. husus, 2013 yılında “Silahlı Kuvvetlerin görevi; yurtdışından gelecek tehdit ve tehlikelere karşı Türk vatanını savunmak, caydırıcılık sağlayacak formda askeri gücün korumasını ve güçlendirilmesini sağlamak, TBMM kararıyla yurtdışında verilen vazifeleri yapmak ve memleketler arası barışın sağlanmasına yardımcı olmaktır” biçiminde değiştirildi).
1996’da REFAHYOL koalisyonuyla kurduğu hükümetten bir yıl sonra istifa etmek durumunda kalan periyodun Başbakanı Erbakan ile Genelkurmay Lideri Karadayı
Birebir süreçte DYP’den istifalar hızlandı. Çiller’in o devir Karadayı başta olmak üzere kumandanları misyondan almayı önerdiği lakin Erbakan’ın Demirel’in onaylamayacağını belirterek bunu geri çevirdiği de sav edildi. Bunun üzerine Erbakan ile Çiller’in, üzerlerindeki baskıların azalması için yeni bir yol haritası hazırladığı ortaya çıktı. Buna nazaran Erbakan istifa edecek, hükümeti kurma misyonunu Demirel’den alacak olan Çiller’in başbakanlığında yeni bir REFAHYOL hükümeti kurulacaktı. 18 Haziran’da Erbakan, yaklaşık bir yıl sürebilen Başbakanlık misyonundan istifa ettiğine dair mektubu Demirel’e iletti. Erbakan istifasını, Çiller’in Başbakan olması yolundaki muahedeyi ve bu doğrultuda yeni hükümeti kurma misyonunun Çiller’e verilmesi beklentisini paylaşarak Demirel’e sundu.
ANASOL- D olarak nitelenen hükümetin kuruluş açıklamasını DSP Genel Lideri Bülent Ecevit, ANAP Genel Lideri Mesut Yılmaz ve DTP Genel Lideri Hüsamettin Cindoruk yaptı
17.Demirel, hükümeti kurma misyonunu neden Çiller yerine Yılmaz’a verdi?
Demirel, 19 Haziran’da beklentilerin tersine hükümeti kurma misyonunu, takdir hakkını kullandığını belirterek ANAP önderi Yılmaz’a verdi. Refah Partisi ile DYP’den gelen itirazlar sonucu değiştirmedi. 30 Haziran’da Mesut Yılmaz, DSP Genel Lideri Bülent Ecevit ve DTP Genel Lideri Hüsamettin Cindoruk‘la birlikte ANASOL-D Hükümeti’ni kurdu. 28 Şubat kararlarını çabucak uygulamaya başlayan yeni hükümet, 16 Ağustos’ta sekiz yıllık kesintisiz eğitim düzenlemesini Meclis’ten geçirdi. İrtica ile uğraş konusunda da adımlar atılmaya başlandı.
BTK kuruldu, BÇG lağvedilmedi
18.REFAHYOL’un istifasıyla askerin siyaset üzerindeki tesiri sonlandı mı?
Hayır. REFAHYOL’dan sonra hükümeti kuran ve “AB’nin yolu Diyarbakır’dan geçer” diyen Mesut Yılmaz da vakit zaman askerin direnciyle karşılaştı ve bu nedenle ezalar çekti. Birebir periyotta asker 28 Şubat kararlarının uygulanması baskısını da sürdürdü. 8 yıllık kesintisiz eğitim düzenlemesinden çabucak sonra 28 Kasım 1997’de kamu kurumlarının tamamının irticai faaliyetler konusunda denetlenmesi için Başbakanlık Takip Şurası kuruldu. Asker, buna karşın BÇG’yi lağvetmedi. İçişleri Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığı ortasında “emniyet, asayiş, yardımlaşma” (EMASYA) protokolü imzalandı ve bu sayede Genelkurmay, öteki kamu kurumlarının kontrolü konusunda da bakanlıktan tertipli bilgi istemeye başladı. İrticai faaliyette bulunduğu argüman edilen yüzlerce kişinin bu takipler sonunda işinden edildiği öne sürüldü.
19.Refah Partisi kapatıldı mı?
Evet. Dava 16 Ocak 1998’de sonuçlandı ve parti kapatıldı. Necmettin Erbakan, Şevket Kazan, Ahmet Tekdal, Şevki Yılmaz, Hasan Hüseyin Ceylan ve İbrahim Halil Çelik‘e 5 yıl siyaset yasağı getirildi. Kapatma münasebetinde, “parti vazifelilerinin laiklik aksisi aksiyonları, devletin kurucusuna karşı suçlamaları ve başörtüsüyle ilgili siyaseti” de ispatlar ortasında sayıldı. Bağımsız kalan milletvekilleri, kapatma ihtimaline karşı kurulan Fazilet Partisi’ne geçti.
Yeni periyot ve AKP
DSP-ANAP ve MHP işbirliği “son koalisyon” oldu (Soldan sağa: Bahçeli, Ecevit, Yılmaz)
20.Bu gelişmelerin akabinde siyaset nasıl şekillendi?
Anasol-D hükümeti olarak bilinen Yılmaz başbakanlığındaki koalisyonu Deniz Baykal liderliğindeki CHP dışarıdan destekliyordu. Yılmaz ve Baykal’ın mutabakatıyla 2000’de yapılacak genel seçimler, mahallî seçimle birleştirilerek 18 Nisan 1999’da gerçekleştirildi. Sandıktan DSP birinci, MHP ikinci, Fazilet Partisi üçüncü çıktı. Ecevit, MHP başkanı Devlet Bahçeli ve ANAP başkanı Mesut Yılmaz’la anlaşarak koalisyon hükümetini kurdu.
Kamuda başörtüsü yasaklarının olduğu 1999 seçimlerinde Fazilet Partisi’nden milletvekili seçilen Merve Kavakçı, milletvekilliği yeminini edemeden Meclis’ten çıkarıldı
111 vekil çıkartan Fazilet Partisi, milletvekili Merve Kavakçı’nın Meclis’teki yemin merasimine başörtülü gelmesi ve yaşanan olaylardan sonra maksat haline geldi. Yargıtay Başsavcılığı, 7 Mayıs 1999’da Fazilet Partisi’nin de kapatılması istemiyle dava açtı. Bu dava sürerken, Fazilet Partisi içerisinde, “yenilikçiler-gelenekçiler” tartışması başladı. Dava 22 Haziran 2001’de sonuçlandı ve Fazilet Partisi de kapatıldı. Parti kapatılmadan evvel yapılan son kongrede, “Erbakan’ın emanetçisi” olarak bilinen Recai Kutan’ın karşısına yenilikçi kanattan Abdullah Gül aday olarak çıktı. 633 delegenin oyunu alan Kutan’a karşı yenilikçilerin adayı Gül 521 oy aldı. Erbakan cephesi Kutan ile kılpayı bir zafer kazanmış, yenilikçiler Gül’ü seçtiremese de güçlerini ortaya koymuşlardı.
21. AKP’nin iktidara gelmesinde 28 Şubat’ın tesiri oldu mu?
AKP iktidara geldiğinde Genelkurmay Lideri olan Orgeneral Hilmi Özkök, “AKP’nin yolunu 28 Şubat sürecinin asfaltladığını” söyledi.
Akşener, 2001 tarihinde Gerçek Yol Partisi’nden istifa ederek Fazilet Partisi’nden kopan Abdullah Gül ile Recep Tayyip Erdoğan’ın önderliğini yaptığı ‘yenilikçi’ kanat olarak isimlendirilen oluşuma katıldığını Abdullah Gül ve arkadaşlarının çalışma ofisi olarak kullandıkları Politik Araştırmalar Merkezi’nde basın toplantısıyla ilan etti
28 Şubat’ın tesirini sürdürdüğü periyotta Susurluk skandalı, mafyanın güçlenmesi, Marmara Zelzelesi üzere ağır gelişmeler yaşandı. Ecevit’in sıhhat meseleleri yaşamasından sonra DSP’nin bölünmesi ve Bahçeli’nin erken seçim kararıyla 3 Kasım 2002 seçimlerine gidildi. Ulusal Görüş Hareketi’nden çıkan Refah ve Fazilet partilerinin kapatılmasından ve Erbakan’a uygulanan siyaset yasağından sonra muhafazakâr seçmenin odağına yeni kurulan AKP yerleşti. 12 Aralık 1997’de Siirt’te yaptığı konuşmada, okuduğu şiir nedeniyle yargılanan ve 26 Mart 1999’da , 4 aylık cezasının paraya çevrilmemesi nedeniyle İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı sonlanan Recep Tayyip Erdoğan, cezaevinden çıktıktan sonra Abdullah Gül, Bülent Arınç, Abdüllatif Şener ile birlikte yenilikçi hareketi, 14 Ağustos 2001’de partileştirdi. Fazilet Partisi’nin yerine kurulan Saadet Partisi’ne geçmeyen bu isimler, ağır ekonomik krizin tesiri altında yapılan seçime AKP ile girdiler. “Ulusal Görüş gömleğini çıkarttık” söylemi ile 28 Şubat’ın tesirlerinden korunmaya çalışan AKP, kurulduktan yaklaşık 1,5 yıl sonra, 3 Kasım 2002 seçiminde büyük muvaffakiyet elde etti. DSP, ANAP, MHP, DYP üzere partilerin baraj altında kaldığı seçimde, yalnızca AKP ile CHP barajı geçebildi. Oyların yüzde 34’ünü alarak parlamentodaki sandalyelerin yaklaşık yüzde 65’ine tekabül eden 363 milletvekilliği çıkaran AKP’nin hala süren tek başına kesintisiz iktidar periyodu başladı.
Periyodun Genelkurmay Lideri Hakkı Karadayı ile Deniz ve Kara Kuvvetleri Kumandanları İtimat Erkaya ve Hikmet Köksal
22.28 Şubat davası nasıl açıldı?
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’nca başlatılan soruşturma kapsamında birinci operasyon, 12 Nisan 2012’de düzenlendi. Operasyonlar sonucu periyodun Genelkurmay 2. Lideri emekli Orgeneral Çevik Bir, Genelkurmay İstihbarat ve İstihbarata Karşı Koyma (İKK) Daire Lideri emekli Orgeneral Fevzi Türkeri, Ulusal Güvenlik Heyeti Genel Sekreteri emekli Orgeneral İlhan Kılıç, Genelkurmay Harekât Lideri emekli Orgeneral Çetin Doğan, Hava Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Ahmet Çörekçi, Kara Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Hikmet Köksal, Jandarma Genel Kumandanı emekli Orgeneral Teoman Koman ile eski YÖK Başkanı Prof. Dr. Kemal Gürüz‘ün de ortalarında bulunduğu birçok kişi 28 Şubat’ın faili olarak tutuklandı. Periyodun Genelkurmay Lideri İsmail Hakkı Karadayı’nın ise tutuksuz yargılanması kararlaştırıldı. Birebir periyotta TBMM’de kurulan Darbe ve Muhtıraları Araştırma Komitesi da odağına 28 Şubat sürecini aldı. Ankara Başsavcılığı ismine sonradan FETÖ üyeliği nedeniyle ihraç edilen ve 2016’da tutuklanan Mustafa Bilgili, iddianameyi hazırladı.
23.Kimler yargılandı, neler yaşandı?
Soruşturma 22 Mayıs 2013’te tamamlanarak 103 bireye, suçlamaya ait tarihte yürürlükte bulunan ve lehlerine olan eski Türk Ceza Kanunu’ndaki (TCK) “Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini cebren düşürmeye, devirmeye iştirak etmek” cürmünden ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası istemiyle dava açıldı. Davanın 1309 sayfalık iddianamesinde cürüm tarihi olarak 54. Hükümet’in kurulduğu 8 Temmuz 1996 ve sonrası gösterildi. İddianamede Tansu Çiller “mağdur“, Meral Akşener “şahit“, Şevket Kazan, Gurur Malkoç, Merve Kavakçı, Mehmet Bekaroğlu‘nun da ortalarında bulunduğu 481 kişi de “müşteki/mağdur” olarak yer aldı. 28 Şubat davasının birinci duruşması, 2 Eylül 2013’te görüldü. Savunma yapan birinci sanık olan periyodun Genelkurmay 2. Lideri emekli Orgeneral Bir, iddianamede “temelsiz, hukuk dışı, birbiriyle ilgisi olmayan” konulara yer verildiğini ileri sürdü ve “İsnat edilen cürümle ilgi kurulmaya çalışılan tezler, tümüyle mevzuat çerçevesinde cereyan eden faaliyetlerdir” tabirini kullandı. Sanıklardan eski Genelkurmay Lideri İsmail Hakkı Karadayı ise “28 Şubat süreci, birtakım çevrelerce söylendiği üzere bir darbe süreci asla değildir” savunmasını yaptı. Çetin Doğan da “BÇG ve 28 Şubat iddianamesi ismiyle açılan dava, Ergenekon ve Balyoz türevindendir” tezinde bulundu. Yargılama sürecinde farklı tarihlerde, sanıkların isimli denetimle tahliyeleri kararlaştırıldı.
24.Mahkeme hangi kararı verdi?
Davanın görüldüğü Ankara 5. Ağır Ceza Mahkemesi, 13 Nisan 2018’de kararını açıkladı. Periyodun Genelkurmay Lideri emekli Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı, Genelkurmay 2. Lideri emekli Orgeneral Çevik Bir, Genelkurmay Harekât Lideri emekli Orgeneral Çetin Doğan, periyodun Hava Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Ahmet Çörekçi, devrin Genelkurmay MEBS Lideri ve eski Deniz Kuvvetleri Kumandanı emekli Oramiral Hayri Bülent Alpkaya, devrin Kara Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Hikmet Köksal, devrin Deniz Kuvvetleri Kurmay Lideri Aydan Erol, Kara Kuvvetleri İstihbarat Lideri Cevat Temel Özkaynak, periyodun Genelkurmay İstihbarat Lideri Çetin Saner, Genelkurmay İstihbarat ve İKK Daire Lideri emekli Orgeneral Fevzi Türkeri, periyodun Ulusal Güvenlik Konseyi (MGK) Genel Sekreteri emekli Orgeneral İlhan Kılıç, periyodun Hava Kuvvetleri Komutanlığı İstihbarat Lideri Çetin Dizdar