Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 26. Genelkurmay Lideri İlker Başbuğ, Birinci ve İkinci Dünya savaşlarını kıymetlendirdi; “Bu devirde karşılaşılan sıkıntılar, Boğazların Türkiye’nin güvenliği açısından taşıdığı ehemmiyeti net olarak ortaya koymaktadır. Montrö Antlaşması ile Türkiye’nin milletlerarası alanda kazandığı güç inanılmaz boyuttadır. Türkiye, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurucu antlaşması olan Lozan’a ve güvenliğimiz açısından hayati kıymete haiz Montrö Antlaşmasına sıkı sıkıya sarılmalıdır” görüşünü söz etti.
Sözcü müellifi Uğur Dündar’a konuşan ve 2. Dünya Savaşı periyodunu kıymetlendiren Başbuğ, “Türkiye herhalde en büyük baskı ile 1943 yılında karşı karşıya kaldı. Husus Balkanlarda ikinci cephenin açılması ve Türkiye’nin de savaşa katılmasıydı. Bu durumda İnönü nasıl bir strateji izledi?” sorusuna şöyle karşılık verdi:
“Evet çok hakikat. Bu husus 1943 yılında Müttefikler ortasında yapılan bir seri konferansta yer aldı. Türkiye konuşulan mevzuların başındaydı. 30 Ocak-1 Şubat 1943’te Churchill ile İnönü Adana görüşmelerinde bir ortaya geldi. Sovyetler kuzeyden, Müttefikler ise Türkiye vasıtasıyla güneyden Balkanlar’a girecekti. İnönü; Sovyetlerden emin değildi. İnönü Churchill’e, Türk Ordusu’nun savaşa katılması için, bu ordunun evvela ve geniş ölçüde teçhizatlandırılması gerektiğini söyledi. Bu süreç yıllar alacaktı. Churchill bu toplantılardan küskün ayrılmıştı. Daha sonra Müttefikler asıl harekâtın 6 Haziran 1944’te Batı Fransa’nın Normandiya kıyılarına yapılmasına karar verince, Türkiye bu problemden ve baskıdan kurtuldu.
Bu soru bizi 7 Temmuz 1945’te ki Potsdam Konferansı’na götürüyor. Potsdam’da Stalin; Türkiye ile hususları, yani hudutları ve boğazların durumunu gündeme getirdi. Sovyetler Kars ve Ardahan’ı ve Boğazlar’da Sovyetler’e imtiyaz verilmesini istedi. 2 Ağustos’ta Potsdam Konferansı sona erdi. Şimdi savaş sona ermemişti. İngiltere ve ABD Sovyetlere açık cephe almaktan kaçınmıştı. Lakin Sovyetlerin İran’daki birliklerini muahede gereği geri çekmemesi, Sovyetler ile Müttefikler ortasındaki iplerin kopmasının başlangıcı oldu. ABD, Türkiye yanında yer almaya başladı. 5 Nisan 1946’da Amerikan savaş gemisi Missouri, ABD’de vefat eden Türkiye Büyükelçisi Münir Ertegün’ün naaşını Türkiye’ye getirdi. Türkiye’nin savaş sonrası yalnızlığı sona eriyordu.
Bu süreç; Türkiye’nin 25 Haziran 1945’te Birleşmiş Milletler Antlaşması’nı imzalaması ve 18 Şubat 1952’de de TBMM’nin, Türkiye’nin NATO üyeliğini oybirliği ile aldığı bir kararla onaylamasıyla devam etti.
Birinci ve İkinci Dünya savaşı esnasında karşılaşılan sıkıntılar, Boğazların Türkiye’nin güvenliği açısından taşıdığı ehemmiyeti net olarak ortaya koymaktadır. Montrö Antlaşması ile Türkiye’nin milletlerarası alanda kazandığı güç inanılmaz boyuttadır. Türkiye, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurucu antlaşması olan Lozan’a ve güvenliğimiz açısından hayati değere haiz Montrö Antlaşmasına sıkı sıkıya sarılmalıdır.”
Röportajın tamamını okumak için .
