“Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem”e ait ortak çalışma yürüten 6 parti, bu hafta kamu idaresi ve siyasi etik başlıklarının ele alınacağı son toplantıyla ortak metni hazır hale getirecek. 10 sayfalık mutabakat metnine nazaran seçim barajı yüzde 3 olurken, Cumhurbaşkanı 7 yıllık müddetle tek periyot için seçilecek ve bir daha faal siyasete dönemeyecek. Bakanlar Şurası, Meclis’in içinden atanacak, dışarıdan atama “istisna” olacak. YSK ikiye bölünürken, son günlerde çok tartışılan Sayıştay’ın hazırladığı raporları sansürlemeden Meclis’e göndermesi için de düzenleme yapılacak. Anayasa Mahkemesi’ne iptal davası açma yetkisi, Meclis’te kümesi olan bütün partilerin yanı sıra Meclis’te tam sayının 10’da 1’ini sağlayan milletvekillerine de tanınacak.
Salı günü son toplantı yapılıyor
CHP, Güzel Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ile DEVA Partisi yetkililerinin ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e ait yürüttükleri ortak çalışma kapsamında devam eden toplantıların sonuncusunda kamu idaresi ve siyasi etik başlıkları ele alınacak. Salı günü Meclis’te 6 partinin genel lider yardımcılarının katılacağı toplantının akabinde hazırlanacak ortak mutabakat metni genel liderlere sunulacak. Çalışmalarda gelinen son durumla ilgili T24’ün sorularını yanıtlayan Demokrat Parti Genel Lider Yardımcısı Bülent Şahinalp, “Toplantılarda şunu gördük, biz aslında birbirimize çok yakınız. Yakın olduğumuzu ana prensiplerde küçük farklılıklar olduğunu hissedince yazmaya karar verdik” tabirini kullandı. Salı günkü son toplantıda kamu idaresi ve siyasi etik başlıklarını ele alacaklarını kaydeden Şahinalp, şunları söyledi:
Torba yasa artık olmayacak
“Bu hafta kamu idaresi ve siyasi etik kanununu da yazdığımızda metnin tamamını bitirmiş oluyoruz. Ondan sonraki iki haftada bir redaksiyona girişeceğiz. Redaksiyonu da tamamlayıp Aralık ayının ortasında genel liderlere sunmayı düşünüyoruz. Uzlaşıyla sonuçlandırıyoruz. Şu ana kadar hiç takıldığımız bir mevzu ve husus olmadı. Bugüne kadar ele aldığımız bahisler doğrultusunda seçimler, siyasi partiler, Meclis’in çalışması ve içtüzük konusunda uzlaştık. Mesela torba yasa bir daha olmayacak. Aslında AKP iktidarına kadar Türk hukuk sisteminde yoktu.
Cumhurbaşkanı, faal siyasete dönemeyecek
“Adından belirli Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi yerine Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem diyoruz, yani cumhurbaşkanının bugünkü yetkileri değerli ölçüde azalacak. Milletin, ülkenin bütünlüğünü temsil eden sembolik sonlu yetkileri olan bugüne nazaran bir makam haline getirilecek. Hasebiyle cumhurbaşkanının mevcut yetkilerinin bir kısmını görmeyeceğiz, bunların tamamı başbakan ve hükümete ilişkin olacak. Cumhurbaşkanı, seçildiği gün bir partili ise partisinden istifa edecek. 7 yıllık mühletle tek periyot için seçilecek. Periyodunu tamamladığında etkin siyasete bir daha katılamayacak. Başbakan da, milletvekili de olamaz.”
Kurullar güçlendirilecek
Meclis’in komitelerinin güçlendirilmesini öngörüyoruz. Kelamlı soru, yazılı soru düzeneği çalışmıyor. Bu sistemleri güçlendirmeyi amaçlıyoruz. Birtakım komitelere eski genelkurmay liderleri, MİT müsteşarları çağırıldı. Adam gitmedi. Bunun sağlanmasını öngörüyoruz. Prensip kararı yazıyoruz. Biz, diyoruz ki davet edildiğinde gitmesini sağlayacağız.
Gensoru veren, öngördüğü hükümeti de sunacak
Geçmişte başbakan ve hükümet hakkında gensoru verildiğinde ve hükümet düştüğünde, hükümetsiz periyotlar yaşanıyordu. Aylar süren koalisyon görüşmeleri oluyordu. Bu bahiste Avrupa’da örnek olan bir sistem öngördük. Yapan güvensizlik oyu. Şayet sen bir gensoru sunup hükümeti düşürmeyi planlıyorsan, gensoru önergesine paralel tıpkı anda bir de nasıl bir hükümet öngördüğünü de sunman lazım. Teklifini sunacaksın, hasebiyle devrildiği gün yeni hükümet de hazır olacak. Bunun ismi yapan güvensizlik oyu.
Hazine yardımında yeni dağılım öngörüldü
Meclis’te en az 20 günün muhalefet tarafından belirlenen genel görüşmeler yapılmasını öngörüyoruz. 20 gün muhalefetin istediği, lisana getireceği mevzulara ayrılmış olacak bir manada. Meclis Lideri size kelam vermiyorum diyerek yılı geçiremeyecek. Mevcut seçim barajını yüzde 3’e düşürüyoruz. Hazine yardımı yüzde 1’i geçen her parti hazine yardımı alacak. Burada mantık şu. Meclis’in içindeki yeni sesleri, farklı sivil toplum kesitlerinin sesinin çıkmasını sağlamak, o devinimi siyasete getirmek. Yüzde 1 dediğiniz, neredeyse 1 milyon kişi oluyor. Bu oyu almış bir parti de yardım alsın, ayakta durabilsin. Mevcut sistem yalnızca küme kuran 5 partiyle hudutlu kalıyor. Mevcut kaynağın tekrar dağılımını öngörüyoruz. Her yıl bütçe kanununda siyasi partilere ayrılan hazine yardımının 4’te 1’ini yardıma hak kazanan partiler ortasında eşit olarak, 4’te 3’ünü de oy oranlarına nazaran veriyoruz.
Dışarıdan atama “istisna” olacak
Bakanlar Konseyi, Meclis’in içinden atanacak. Dışarıdan atama istisna olacak. Önceliğimiz Meclis. Niçin Meclis’i güçlü kılmak istiyoruz. Unsurumuz Meclis. OHAL yetkisi, bütün ülkeyi ilgilendiren bir durum. Cumhurbaşkanı burada devreye giriyor. Türkiye’nin bütünlüğüyle ilgili bir mevzu, o vakit Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanıyor Bakanlar Konseyi. OHAL kararını bu halde alacak. OHAL’de KHK yetkisine son vereceğiz. Cumhurbaşkanının istisnai nitelikte tek başına yapacağı süreçler, anayasada açıkça belirtilecek. Mesela Cumhurbaşkanı, genel sekreterini atar üzere mevzularda Anayasa’ya açıkça yazacağız. Fluluk yok.
Yargı bağımsızlığı ana amaç
Başka değerli mevzu yargı. Yargının bağımsızlığı burada ana amaç. Hakimlik teminatını güçlendirmek. Hakimlik ve savcılık mesleğini ikiye ayırıyoruz. Hakimliğin Adalet Bakanlığı ile idari ilgisini büsbütün kesiyoruz. Savcılık, Adalet Bakanlığı ile idari istikametten bağlantısın devam ettirmek zorunda isimli kolluk olduğu için. İsimli Kolluk teşkilatını kuruyoruz cumhuriyet başsavcılıklarına bağlı. Yargıçlar ve Savcılar Yüksek Kurulu’nu ikiye bölüyoruz. Yargıçlar Heyeti ve Savcılar Heyeti. Yargıçlar Kurulu’nda Adalet Bakanı yok. Büsbütün kendi içlerinden. Bu konseylerde çoğulculuğu sağlamak için üyelerin yarısını Meclis seçiyor öbür yarısını Yargıtay, Danıştay, Barolar Birliği ve 1. Sınıf hakim ve savcılar ortasından kendileri seçiyorlar. Meclis’teki seçimde nitelikli çoğunluk, uzlaşıyla seçilecek. Anayasa Mahkemesi, yeniden Meclis tarafından seçilecek. Danıştay, Yargıtay, Sayıştay, Barolar Birliği ve Üniversitelerarası Kurul’un belirleyeceği adaylar ortasından Meclis seçecek. Münasebetiyle onlar teklifte bulunacak. Meclis, tekrar uzlaşı olması açısından nitelikli çoğunlukla seçecek.
AİHM kararına uymayan hakime eksi puan
Kimi yargıçlar, Anayasa Mahkemesi’nin kararlarına uymuyor. Yargıçların terfisinde AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararlarına ahenk göz önünde bulundurulacak. Aksi takdirde siciline eksi puan olarak işlenecek. Anayasa Mahkemesi’ni organ uyuşmazlığı bahislerinde yetkilendiriyoruz. Danıştay’ın bir kararı var, öteki bir organ uymuyor, ya da Sayıştay’ın kararı. Organlar ortasında yetki çatışması olduğunda Anayasa Mahkemesi karar verecek. Anayasa Mahkemesi’ne iptal davası açma yetkisini genişletiyoruz. Bugün yalnızca ana muhalefet partisinin bu türlü bir yetkisi var. Öngördüğümüz sistemde mecliste kümesi olan bütün partilerle birlikte Meclis tam sayısının 10’da 1’ini sağlayan milletvekilleri de dava açabilecek.
YSK iki daireye bölünecek
YSK’nın da artık bir yüksek mahkeme olarak düzenlenmesini öngörüyoruz. YSK iki daireye bölünecek. Bir tanesi günlük uygulamalar idare. Günlük işlere bakacak. Başkası itirazları kıymetlendirecek. Bugün YSK bir karar alıyor. İtiraz ediyorsun, tıpkı takım bir daha toplanıyor kendi verdiği kararın itirazını da o karara bağlıyor. Bilakis bir şey çıkabilir mi? Yeni sistemde ikiye böldüğümüzde bir taraf karar verecek, itiraz ve ihtilaf olduğunda ikinci taraf denetleyecek. Sayıştay’ın raporları Kesin Hesap Komitesinde mutlak surette hazır olacak, sunulacak. Sayıştay, bugün Meclis’e ya rapor göndermiyor ya da eksik gönderiyor. Meclis’in çalışmasını engelleyen bir işlev görüyor. Sayıştay misyonunu yapacak ve bunu Meclis’e sunacak. Bunu sağlayacağız.
10 sayfa olarak genel liderlere sunacağız
Çoklu baroya son vereceğiz. Temel hak ve özgürlükler, bunların tamamı Anayasa’da açıkça belirtilmiş hak ve özgürlükler. Toplantı, şov, yürüyüş, söz özgürlüğü. Anayasa’da bunların tamamı var, pratikte uygulanmıyor. Bu hususlarda ‘Anayasa kararının uygulanmasını sağlanacaktır’ biçiminde sözler kullandık. RTÜK, Basın İlan Kurumu, Anadolu Ajansı değerli. Bunların devletin kurumları, tarafsız olmaları lazım. Herkese eşit davranmaları lazım. Bütün bunları hususlar halinde kaleme aldık. Şu an biz 9’uncu sayfaya geldik. Muhtemelen 10 sayfa olacak bir unsurlar manzumesi ortaya çıkacak. Lakin genel liderlere verip onların kamuoyuyla paylaşmasını isteyeceğimiz metin tahminen 2 sayfa olacak, oradan bir yönetici özeti çıkaracağız.”
