Gökçer TAHİNCİOĞLU
2013’te Taksim Seyahat Parkı’nda başlayan ve Türkiye geneline yayılan olaylarla ilgili dava, 8 yıl sonra sil baştan, üstelik torba dava halinde tekrar görülecek. Gezi’yi organize ettikleri argüman edilen ortalarında tutuklu Anadolu Kültür İdare Konseyi Lideri Osman Kavala’nın da bulunduğu 16 sanık hakkındaki beraat kararının bozulmasından sonra dava torba davaya dönüştü. Kavala’nın özgür kalmasını engellemek gayesiyle daha evvel tahliye edildiği, Türkiye’nin AİHM’de mahkum edilmesine yol açan tezler, Türk Ceza Kanunu’ndaki farklı unsurlardan tekrar dava konusu yapıldı. Bu dava, Seyahat davası ile birleştirildi. 6 yıl evvel beraatle biten Çarşı davası da Yargıtay tarafından bozuldu ve bu evrak da Seyahat davasına eklendi. Böylelikle, Seyahat davası, her biri daha evvel yargılama konusu yapılan, argümanları tekraren tartışılan farklı evrakların birleştiği bir torba dava haline geldi. Bu davanın birinci duruşması da bugün (8 Ekim) İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülecek. Birinci günden bu yana evraklarda yaşanan gelişmeler özetle şöyle:
1- Seyahat soruşturması ne vakit başlatıldı?
İddianameden ve soruşturma evrakından ortaya çıkan bilgi, soruşturmanın şimdi Seyahat olayları sürerken başlatıldığını gösteriyor.
FETÖ soruşturmasının firari savcısı başlattı
2- Soruşturmayı kim başlattı?
Soruşturma o periyot anayasal kabahatlere bakan savcı Muammer Akkaş tarafından başlatıldı. Akkaş, Haziran 2013’ün sonlarında hem soruşturmayı başlattı, hem de telefon dinleme talebinde bulundu. Bir yandan da olaylarla ilgili emniyetten rapor istedi.
3- Akkaş soruşturmayı sonuçlandırabildi mi?
Hayır. 17/25 Aralık operasyonlarında misyon alan Akkaş, evvel bu vazifesinden alındı. Hakkında soruşturma başlatılan Muammer Akkaş daha sonra yurt dışına kaçtı. Akkaş, 15 Temmuz darbe teşebbüsünden sonra başlatılan ”FETÖ” soruşturmaları kapsamında hala aranıyor.
4- Soruşturma, o tarihte bir karara bağlandı mı?
Seyahat olayları ile ilgili açılan farklı soruşturmalar ve davalar karara bağlandı. Taksim Dayanışma Platformu üyeleri ile ilgili soruşturma takipsizlikle sonuçlandı, Çarşı kümesi ile ilgili dava açıldı ve bu davada “Hükümeti yıkmaya teşebbüs” kabahatinden mahallî mahkemede beraat kararı verildi. Firari savcı Akkaş’ın açtığı soruşturma ise rafta kaldı. Uzun mühlet evrakla ilgili rastgele bir süreç yapılmadı.
5- Belge tekrar nasıl gündeme geldi?
Seyahat evrakının Osman Kavala’nın gözaltına alınmasıyla açıldığı sanılıyordu. Fakat ortaya çıkan yeni bilgiler, 15 Temmuz darbe teşebbüsünden sonra belgenin raftan indirildiğini gösteriyor. Kavala dahil 100’ü aşkın ismi kapsayan belge ile ilgili olarak İstanbul Başsavcılığı yeni bir inceleme başlattı. Lakin bu inceleme Muammer Akkaş’ın açtığı belge üzerinden, o evraka giren ispatlarla yapıldı. Başsavcılık, belgede cemaat gölgesinin bulunması nedeniyle, iddianamede, “delillerin yine kıymetlendirildiği, FETÖ izlerinin silindiği” savına yer verdi.
6- İspatlar hakikaten 2013’te belgeye konulanlardan farklı mı?
Hayır. İddianamenin çekirdeğini oluşturan tüm bilgiler Akkaş’ın telefon dinleme talebi üzerine alınan kayıtlar ve emniyetin o periyot hazırladığı fezleke ve tahlil raporuna dayanıyor. Bu raporları hazırlayan, dinlemeleri yapan tüm isimler FETÖ suçlamasına maruz kaldı.
7- Bu bilgiler ve yaklaşımlar daha evvel kamuoyuna yansımış mıydı?
Telefon kayıtları yansımamıştı, lakin Kavala’nın “Gezi’nin finansörü” olduğu argümanına dayanan bir fezlekenin varlığı ortaya çıkmıştı. Cemaat soruşturmasından tutuklu bulunan, devrin KOM Müdürü Nazmi Ardıç imzalı fezlekede, iddianamede yer alan bilgilerin neredeyse tamamı bulunuyor. Lakin o devirde fezleke sürece konmamış, Kavala ile ilgili olarak da yasal süreç yapılmadığı açıklanmıştı.
8- Fezleke, hangi suçlamaları içeriyordu?
Fezlekede “Osman Kavala’nın üyesi olduğu Açık Toplum Vakfı’nın George Soros ilişkili Açık Toplum Enstitüsü ile kontaklı olduğu, enstitünün çeşitli ülkelerdeki isyanları başlattığı, Occupy/İşgal hareketinin teorisyenliğini Yeniden Sharp’ın yaptığı Sivil Başkaldırı metodunu uyguladığı, uygulayıcısının Otpor/Canvas isimli küme olduğu, kümenin liderliğini İvan Marovic’in yaptığı, Marovic’in Sırbistan, Gürcistan ve Arap ülkelerindeki olaylarda tesirli olduğu” anlatılıyordu. Yeniden fezlekede “Marovic’in Seyahat olayları öncesi Mısır’a gittiği, Mehmet Ali Alabora’nın da tıpkı tarihte Mısır’da olduğu, sonrasında Mi Minör isimli oyunu sahneleyerek halkı galeyana getirmeye çalıştığı” yer alıyordu. “İsyanın birinci olarak 2012’de ODTÜ’de başlatılmak istendiği, lakin başarısız olunca Seyahat olaylarında yine sahneye konduğu” tezi da fezlekede lisana getiriliyordu.
Sözü sözüne fezlekeden iddianameye
9- İddianamede bu bilgiler yer alıyor mu?
İddianame, büsbütün birebir argümanların üzerine inşa edildi. İddianamede, üçlü sacayağı olarak Soros-Kavala-Marovic sayıldı ve fezlekedeki argümanlar tıpkı sistematik içerisinde aktarıldı. “Kavala’nın Gezi’nin finansörü olduğu, Memet Ali Alabora’nın Marovic ile Mısır’da görüştükten sonra Mi Minör isimli tiyatro oyununu sahneye koyduğu ve halkı galeyana getirmeye çalıştığı” sözü sözüne iddianameye yansıtıldı.
10- İddianamede, fezlekede bulunmayan rastgele bir yeni sav var mıydı?
Hayır. 657 sayfalık iddianamede, 16 sanığın tüzel durumları, telefon konuşmaları, haklarındaki deliller olduğu savunulan bulgular sıralandı. İddianamenin giriş ve delil kısımları fezlekeyle birebir örtüşüyor. İddianamede, Sharp’ın 198 unsurluk “sivil başkaldırı” teknikleri tek tek anlatılarak, bunların hangisinin Gezi’de uygulandığı üzere ayrıntılar da yer aldı. Uçak biletleri ve konuşma kayıtları ile sanıkların detaylı değerlendirmesi iddianamenin hacmini genişletti.
11- İddianameye yansıyan bulgulara nazaran Sharp’ın hareket planı ile Gezi’deki hareketler örtüşüyor muydu?
Örtüştüğünü söylemek güç, fakat çabucak her hareketin yanına 30 günü aşkın müddet ile devam eden Seyahat hareketlerindeki bir olay yerleştirildi. Polislere çiçek verilmesi bir başlıkla, polislerin protesto edilmesi de bir diğer başlıkla ilişkilendirildi. Gezi’de ölenlerin anılması, Sharp’ın hareket planındaki “ölenleri anma” olarak gösterildi. Duvar yazıları, sivil itaatsizlik tiplerinden olan “alay etme” örnekleri olarak sunuldu. Memet Ali Alabora’nın hareketler devam ederken bir müddet konuttan çıkmaması bile “evde oturma” başlığı altında “sivil itaatsizlik” olarak gösterildi.
‘Planlama görüşmesi’ suçlaması var, ispat yok
12- İddianamede, Alabora ya da Kavala’nın Marovic ile görüştüğüne yönelik somut bilgi ve evrak var mıydı?
Hayır. Alabora’nın Mısır’da bulunduğu tarihte Marovic’in Mısır’da olduğuna yönelik tweet atması gösterilen tek “kanıt.” Birebir tarihte Kavala’nın da yurtdışında olduğu belirtilerek, bu seyahatler “olayların planlanması” olarak gösterildi. Lakin görüştüklerine dair ne doküman ne fotoğraf, ne konuşma kaydı, ne şahit sözü vardı.
13- Osman Kavala’nın Gezi’nin finansörü olduğu argümanının desteği ne?
İddianamede, Soros’la irtibatı ve Seyahat olayları sırasında yaptığı toplantılar, sivil toplum kuruluşlarına verilen fonlar bu argümana destek olarak gösterildi. Kavala’nın, Seyahat üzere Türkiye geneline yayılan tüm olayları nasıl finanse ettiğine, kime para verdiğine yönelik bir ispat ise yok. Tek “kanıt”, Kavala’nın yaptığı kimi konuşmalarda, gaz maskesi alınması için takviye vereceğini söylemesi, poğaça, iskemle, masa alınması gerektiği tarafındaki konuşmaları. Lakin bu konuşmaların o periyot Gezi’ye dayanak veren başka bireylerin durumundan ne farkı olduğu iddianamede anlatılmadığı üzere, bu başlıklarla hudutlu davranışların nasıl “Gezi’nin finansörü” olmaya yettiği de açıklanmadı. İddianamede, Kavala’nın rastgele bir para transferi, verdiği meblağ vs. üzere bir bilgi de bulunmuyor.
14- Öbür sanıklarla ilgili tezler neler?
Davada uzun müddet tutuklu yargılanan Yiğit Aksakoğlu’nun Seyahat sonrası konuşmaları, Seyahat öncesi yapılmış üzere yansıtıldı. Aksakoğlu, “Gezi olaylarının devamını sağlamak ve derinleştirmekle ilgili faaliyetler yürütmek, Gezi’yi organize etmek”le suçlandı. Marovic’i Türkiye’ye davet ettiği sav edildi lakin bunu neden ve ne vakit söylediği aktarılmadı. Ayrıntılardan anlaşılıyor ki, bu konuşma Seyahat olayları bittikten sonra bir akademisyenin tahlil ve şiddet bahisli kurulması planlanan merkezde ders vermesi için Aksakoğlu’ndan isim önermesini istemesi üzerine yapılmış. Bu türlü bir davet de hiç olmadı. İddianamede ise Marovic, Seyahat için davet edilecek üzere bir algı yaratıldı.
Sanıklardan Can Dündar’ın Seyahat Parkı’na gazla müdahale edildiği gün televizyonda yaptığı açıklamalar “halkı galeyana getirmek” olarak gösterildi. Dündar’ın “etki ajanı” olduğu argümanından hareketle müebbet mahpusu istendi. Çiğdem Mater’in suçlandığı belgeselin hiç çekilmediği anlaşıldı. Taksim Dayanışma üyelerine yöneltilen suçlamaların ise daha evvel de gündeme geldiği görüldü. Taksim Dayanışma’nın yasal taleplerinin Seyahat Parkı ve polislerin soruşturulmasından ibaret olduğu iddianameye de yansıdı, lakin suçlama “hükümeti yıkmaya teşebbüs” olarak açıklandı. Mehmet Ali Alabora’nın Mısır seyahati ve Kavala’nın yaptığı kimi seyahatlerin uçak biletleri ve gidiş-dönüş tarihlerini iddianameye koydu. Fakat Marovic’in ne Alabora ne de Kavala ile görüştüğüne dair tek ispat yoktu. Alabora, ayrıyeten toplumsal medya bildirileri ve tiyatro oyunu aracılığıyla halkı galeyana getirmekle suçlandı.
15- Tezlerin temelindeki Marovic’e bunlar soruldu mu?
Savcılık, bu türlü bir teşebbüste hiç bulunmadı. İddianamede de Marovic’in hiçbir açıklaması yer almıyor. Marovic, savların birinci gündeme geldiği 2014’te yaptığı açıklamada, “Otpor ülkemizde özgürlük, demokrasi ve insan haklarına hürmet için gayret ediyordu. Bu örgüt 10 yıldır yok. Gayretimiz sırasında Türkiye dâhil birçok ülkeden dayanak gördük. Bütün (eski) Yugoslavya çapında birçok mevtten sorumlu bir adamın barışçı bir formda iktidardan indirilmesindeki rolümüzün hâlâ kabul gördüğünü umuyorum zira biz bununla gurur duyuyoruz. Gezi’yi örgütleyenlerle de, bahsettiğiniz beşerlerle da ne görüştüm, ne de bir temasım oldu. Bu insanları da tanımıyorum” demişti. İddianamede Otpor’un yerine kurulan Canvas’ın Gezi’de rol aldığı tezi da bulunuyor. 2014’te Canvas’ın başkanlarından Srdja Popoviç de tezleri yalanlamıştı. Popoviç, “Türk gazeteciler o devir ofisimize akın etti lakin hiçbiri sözlerimizi yayımlamadı” demişti.
16- Seyahat ile 15 Temmuz ortasında bir bağ kuruluyor mu?
İddianamede, “ODTÜ olaylarıyla 2012’de hükümetin amaç alındığı, başarılı olunamayınca Gezi’nin organize edildiği, çabucak akabinde 17/25 Aralık sürecinin yaşandığı, tüm bunlarla sonuç alınamayınca 15 Temmuz’un meydana geldiği” argümanı yer alıyor. Lakin bu ilişkiyi somut olarak kurmaya yarayacak bir ispat sunulmadı. Ortaya çıkan evraklar Kavala üzerinden ilişkinin kurulmaya çalışıldığını gösterdi. Kavala’nın “hem Seyahat’in, hem 15 Temmuz’un organizatörlerinden olduğu” argümanından hareketle soruşturulduğu, savcılığın sonuncu olarak Seyahat’te devrilemeyen hükümetin 15 Temmuz’da devrilmeye çalışıldığı tezini Kavala üzerinden kanıtlamaya çalıştığı görüldü.
17- Osman Kavala tutuklandığında Seyahat soruşturması gündemde miydi?
İddianameye nazaran, 15 Temmuz’dan sonra, 2016’da eski soruşturmadaki deliller incelemeye alınmıştı. Kavala tutuklandığında yalnızca bu soruşturma kapsamında gözaltına alınarak cezaevine konulduğu düşünülüyordu. Fakat hazırlanan yeni iddianamenin belgesi bu türlü olmadığını ortaya koydu. Soruşturma evrakından çıkan yeni dokümanlar, Kavala’nın “hükümeti devirmeye teşebbüs” suçlamasıyla tutuklandığını, lakin suçlamaların içerisinde 15 Temmuz darbe teşebbüsünün de olduğunu ortaya koydu. Kavala’nın 15 Temmuz’da Büyüada’da bulunan ABD’li Henry Barkey ile ilişkili olduğu, Barkey’in casusluk yaptığı, Kavala’nın da kendisiyle birlikte 15 Temmuz darbesi için çalıştığı argümanları gündeme geldi.
18- Kavala’ya 2017’deki sorgusunda Henry Barkey ile görüştüğü argümanı soruldu mu, telefonlarının tıpkı bölgeden sinyal vermesi gündeme geldi mi?
Evet. Kavala’ya, 15 Temmuz’la temaslı olarak, 15 Temmuz darbe teşebbüsü sırasında Büyükada’da bulunan ABD’li Henry Barkey ile irtibatı soruldu. Kavala bu soruya, “Kız kardeşi Karen Barkey ile bir stant düzenlemesi konusunda birlikte çalışıyoruz. Henry Barkey ile özel bir münasebetim yoktur. 2011 yılında hatırladığıma nazaran bir konferansta görüştük. Hükümeti yıkmak ya da aksiyon düzenleme konusunda konuşmamız kelam konusu dahi olmadı. Kendisi ile darbe teşebbüsünden sonra 18 Temmuz’da tesadüfen bir lokantada karşılaştık. Selamlaşmak dışında bir konuşmamız olmadı. Emniyette bize telefonlarımızın birebir semtte sinyal verdiği söylendi” cevabını verdi.
19- Kavala, hangi kabahatlerden tutuklandı?
Kavala, yalnızca Seyahat nedeniyle tutuklanmadı. Sulh Ceza Hâkimliği, 2017’de “Kavala’yı, terör örgütlerinin tamamının desteklediği Seyahat olaylarının finansörü ve organizatörü olduğu, 15 Temmuz darbe teşebbüsü ile ilgili Büyükada Splendid Otel’de yapılan, darbenin organizatörlerinden olan Henry Barkey ile yabancı şahıslarla irtibat kurarak darbe teşebbüsüne katılmak suretiyle hükümeti yıkmaya teşebbüs ettiği” savlarıyla tutukladı. Seyahat iddianamesinin evrakıyla görülebilen dokümanlara nazaran Kavala ile Topuz’un, Aralık 2018’e kadar bütün tutukluluk incelemeleri tıpkı evrak üzerinden yapıldı ve her ikisinin tutukluluğuna birlikte karar verildi. Kavala, 15 Temmuz darbe teşebbüsü nedeniyle de bu süreçte soruşturuldu.
20- Savcılık, hangi etapta iki belgeyi ayırdı, Seyahat evrakı nasıl oluşturuldu?
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın evrakına nazaran, 14 Aralık 2018 tarihine kadar Kavala ve Topuz ortak belgede soruşturuldu. Bu tarihte Kavala’nın belgesi Topuz’unkinden ayrıldı. Seyahat olayları ile ilgili tıpkı periyotta, 2013’te başlatılan soruşturma kapsamında 97 kişinin isminin geçtiği bir soruşturma kelam konusuydu. Kavala, aslında isminin de geçtiği bu belgeye dâhil edildi. Daha sonra 18 Aralık’ta bu belgedeki -Kavala dâhil- 16 kişinin evrakı da ana belgeden ayrıldı. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın 8 Şubat 2019 tarihli yazısına nazaran, emniyetten Kavala ile ilgili Seyahat Parkı belgesini ilgilendiren konuşma kayıtları ve deliller istendi. Bu “kanıtlar” belgeye konuldu. Tıpkı yazıda, Kavala’nın “PKK terör örgütü faaliyetlerini deşifre etmek gerekçesiyle de dinlemeye alındığı” sözü yer aldı. İstenen bilgilerin tıpkı gün gönderilmesinden yalnızca 11 gün sonra 657 sayfalık Seyahat iddianamesi hazırlandı. Bu durum, iddianamenin yüklü olarak eski “kanıtlardan” hazırlandığını da gösterdi.
21- Kavala, Seyahat davası sürerken, 15 Temmuz nedeniyle başlatılan soruşturmadan tahliye edildi mi?
Evet. Ekim 2019’da, kamuoyundan saklı gizli bir biçimde Kavala’nın bu evraktan tahliyesine karar verildi. Lakin hakkında açılan Seyahat davasında tutuklu olan Kavala, bu nedenle özgürlüğüne kavuşamadı.
22- AİHM, Kavala hakkındaki kararını Seyahat davası sürerken mi verdi?
Evet. AİHM, 10 Aralık 2019’da Kavala’nın tutukluluğa itirazını öncelikli olarak görüştü ve Türkiye’nin birden fazla hak ihlali yaptığını tespit etti. Mahkeme, Kavala’nın özgürlüğünün haksız yere kısıtlandığını, temel hedefin onu ve sivil toplumu susturmak olduğunu belirtti. Mahkeme ortada makul kuşku olmadığına, Türkiye Cumhuriyeti’ni ortadan kaldırma suçlaması için mazeret edilen hareketlerin bir insan hakları savunucusunun olağan aksiyonları olduğuna hükmetti. AİHM yargının faal bir formda işlemediğini, OHAL nedeniyle artan iş yükünün kabul edilebilir bir münasebet olmadığını kararlaştırdı. Mahkeme Türkiye’nin Kavala’nın hür bırakılması için gerekli olan her şeyi yapması ve Kavala’yı derhal hür bırakması gerektiğine hükmetti.
23- Kavala, çabucak özgür bırakıldı mı?
Avukatları, bu karar üzerine tahliye başvurusu yaptı fakat mahkeme, AİHM kararına karşın Kavala’nın tahliye talebini reddetti.
24- Seyahat davası nasıl sonuçlandı?
İddianamede, Kavala’nın Soros’la ilişkisi ve Seyahat olayları sırasında yaptığı toplantılar, sivil toplum kuruluşlarına verilen fonlar Seyahat’in finansörü olduğu argümanına destek gösterilmişti. Kavala’nın, Seyahat üzere Türkiye geneline yayılan tüm olayları nasıl finanse ettiğine, kime para verdiğine yönelik bir ispat ise yoktu. Tek “kanıt”, Kavala’nın yaptığı birtakım konuşmalarda, gaz maskesi alınması için takviye vereceğini söylemesi, poğaça, iskemle, masa alınması gerektiği istikametindeki konuşmalarıydı. İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi, 18 Şubat 2020’de, Kavala’nın da ortalarında olduğu 9 sanığın beraatine, Kavala’nın tahliyesine hükmetti. Kavala ile birlikte, Mücella Yapan, Yiğit Aksakoğlu, Yiğit Ali Ekmekçi, Çiğdem Mater, Mine Özerden, Tayfun Kahraman, Can Atalay’ın beraatine karar verdi. 7 firari sanığın evrakı ise ayrıldı. Seyahat davası, savcının itirazı üzerine istinaf mahkemesine gitti.
25- Kavala, tahliye edildi mi?
Kavala, eşyalarını topladı ve cezaevinden çıktı. Lakin şimdi süreçleri yapılırken, İstanbul Başsavcılığı, 15 Temmuz darbe teşebbüsü soruşturmasını münasebet göstererek yeni gözaltı kararı verdi. Birkaç ay evvel tahliye edildiği evraktan hakkında gözaltı kararı verilen Kavala, emniyete götürüldü ve çıkartıldığı savcılık tarafından tekrar tutuklandı. Kavala’nın, 2017’de de tutuklandığı, 11 Ekim 2019’da resen tahliye edildiği 15 Temmuz darbe teşebbüsü soruşturması kapsamında, Barkey ile münasebetleri gerekçe gösterilerek tutuklandığı ortaya çıktı. 3 yıl sonra birebir belge tekrar sürece konulmuştu.
26- Casusluk soruşturması, yeni mi açıldı?
Kavala, hakkındaki tutuklama kararından birkaç gün sonra 9 Mart 2020’de yine hakim karşısına çıktı. 15 Temmuz soruşturması belgesinde Barkey ile ilgisi münasebet gösterilerek, bu defa hakkında casusluk kabahatinden tutuklama kararı verildi. 2017’deki soruşturma evrakından iki farklı tutuklama kararı verilmiş oldu.
27- İki tutuklama kararı da süreçte kaldı mı?
Hayır. 20 Mart 2020’de, casusluk hatasından verilen tutuklama kararından 11 gün sonra, Kavala, 15 Temmuz evrakından tekrar tahliye edildi. Lakin casusluk hatasından tutuklama verildiği için yeniden cezaevinde kaldı. İki suçlama birebir savlara dayanmasına karşın birinden tahliye verildi. Bu sürecin, AİHM’nin verdiği kararın 15 Temmuz suçlamasını da kapsaması nedeniyle yapıldığı tezleri ortaya atıldı.
28- Kavala hakkında casusluk kabahatinden dava açıldı mı?
Evet. Kavala, Anayasa Mahkemesi’ne 2019’de müracaat yapmış, Yüksek Mahkeme, 22 Mayıs 2019’da 5’e karşı 10 üyenin oyuyla başvuruyu reddetmişti. Lakin AİHM kararından sonra Kavala yine Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Anayasa Mahkemesi’nin bu başvuruyu görüşeceği gün, 29 Eylül 2020’de, İstanbul Başsavcılığı’nın yeni iddianame hazırladığı haberi geldi. Anayasa Mahkemesi Birinci Kısmı, bunun üzerine başvuruyu görüşmeyi erteledi. Tıpkı gün, akşam saatlerinde, savcılığın, casusluk suçlamasıyla Kavala hakkında dava açtığı ortaya çıktı.
29- İddianamede yeni bir suçlama var mıydı?
Hayır. İddianamede, 2017’de olduğu üzere Kavala’nın, Barkey ile birlikte casusluk yaptığı, 15 Temmuz darbe teşebbüsü öncesinde temaslarda bulunduğu anlatılıyor. Barkey ile Kavala’nın temaslarının ve telefon görüşmelerinin olmamasına karşın telefonlarının birebir bölgeden sinyal vermesi, ispat sayılıyor. 15 Temmuz darbe teşebbüsü sürerken, Büyükada’da toplantıda olan Barkey’in, darbeyi organize eden isimlerden olduğu tabir ediliyor lakin delil olmamasına karşın Kavala’nın da bu aksiyonlara iştirak ettiği belirtiliyor. Kavala- Barkey temasının kanıtlanamamasına ise Barkey’in istihbaratçı olması ve usta biçimde gizlenmesi münasebet gösteriliyor. Davanın birinci duruşması, 18 Aralık’ta yapıldı ve Kavala’nın tutukluluğunun devamına karar verildi. Bu duruşmadan üç gün evvel Anayasa Mahkemesi Birinci Kısmı, Kavala belgesini tekrar görüştü ve Anayasa Mahkemesi Genel Heyeti’nin başvuruyu karara bağlamasına hükmetti.
30- Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, neden Türkiye’yi uyardı?
AİHM kararlarının uygulanıp uygulanmadığını Türkiye’nin de üyesi olduğu Avrupa Kurulu’nun Bakanlar Komitesi denetliyor. Komite, AİHM kararına karşın Kavala’nın tahliye edilmemesi üzerine, 3 Aralık 2020’de, şimdi duruşma yapılmadan ve Anayasa Mahkemesi başvuruyu görüşmeden Türkiye’yi uyardı. Komite, Kavala’nın tahliye edilmesi gerektiğini belirterek, incelemede olduğunu, Mart 2021’e kadar tahliyenin gerçekleşmesinin bekleneceğini, akabinde yaptırım sürecinin işletilebileceğini bildirdi. Lakin açıklama yapılması dışında bugüne kadar yaptırım ile ilgili somut adım atılmadı. Komitenin yaptırım süreci yıllar sürebiliyor ve çoklukla caydırıcı yaptırımlar kısa müddette işletilmiyor.
31- Bu gelişmelerin akabinde Anayasa Mahkemesi, nasıl bir karar verdi?
Anayasa Mahkemesi Genel Heyeti’nin tüm bu gelişmelerden sonra 29 Aralık 2020’de Kavala’nın belgesini ele aldı. Genel Şura, beklentilerin tersine 7’ye karşı 8 oyla Kavala’nın haklarının ihlal edilmediğine karar verdi. CHP’li Enis Berberoğlu için hak ihlali kararı verdikten sonra, mahallî mahkemenin kararını uygulamamasını ağır bir anayasa ihlali sayan ve açıklama yapan Anayasa Mahkemesi, anayasadaki bağlayıcı karara karşın AİHM kararına uygun karar vermemiş oldu. Kavala, bu durumda lakin ya yargılandığı mahkemenin tahliye kararı vermesi ya da AİHM’nin mümkün bir yeni kararına mahkemelerin uymasıyla tahliye edilebilecek.
32- Seyahat davasında verilen beraat kararı neden bozuldu, istinaf mahkemesi hangi münasebetle bozma kararı verdi?
Kavala hakkında yeni açılan davanın ikinci duruşması yapılmadan, 22 Ocak 2021’de istinaf mahkemesi, Seyahat davasında verilen beraat kararını bozdu.
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 3. Ceza Dairesi’nin (istinaf) kararında, ortalarında Anadolu Kültür İdare Konseyi Lideri Osman Kavala, Mücella Yapan, Yiğit Aksakoğlu, Can Atalay, Tayfun Kahraman, Çiğdem Mater, Mine Özerden, Hakan Altınay ve Yiğit Ali Ekmekçi’nin beraati yerinde bulunmadı. İstinaf, Anayasa Mahkemesi’nin, Seyahat olayları ile ilgili olarak verdiği, “şiddet içermeyen hareketlerin demokratik hak olduğu” tarafındaki kararının tersine, sanıkların hareket davetleri ve basın açıklamalarıyla suça tahrik hatasını işleyip işlemediklerinin yine değerlendirilmesini istedi. İstinaf, Osman Kavala’nın hür kalmasını engellemek hedefiyle açıldığı bedellendirilen, 15 Temmuz darbe teşebbüsü öncesinde ABD’li Henry Barkey ile birlikte casusluk faaliyeti yürüttüğüne yönelik açılan yeni davanın da Seyahat davası ile kontaklı olup olmadığının da kıymetlendirilmesi gerektiğine hükmetti. Kararda, firari cemaat savcılarının talimatıyla yapılan, sanıkların her evrede hukuksuz olduğunu belirterek itiraz ettikleri izleme ve dinlemelerin gerekçeli kararda değerlendirilmemiş olması da bozma nedeni sayıldı. Bu karar, eski ispatlarla açılan yeni davanın gidişatını da baştan sona etkiledi.
33- İstinaf mahkemesinin kararı ne manaya geliyordu, Kavala davasını ve öteki evrakları nasıl etkiledi?
İstinaf mahkemesi, kararında, Kavala hakkındaki evrakın, Seyahat, 15 Temmuz ve Çarşı kümesi davalarıyla birleştirilmesinin önünü açtı. İstinaf, 2013’teki dinleme kayıtlarının yine değerlendirilmesini isterken, yeni açılan Barkey davası ile Seyahat belgesi ortasındaki irtibatın araştırılmasının mecburî olduğunu, Çarşı kümesinin davasının da Yargıtay’ın vereceği karardan sonra bu belgelerle irtibatlı olup olmadığının kıymetlendirilmesi gerektiğini vurguladı. Böylelikle torba davanın yolu açıldı.
34- Seyahat davasında beraat kararı veren mahkeme, bu kararı yerinde buldu mu, bulduysa fikrini ne değiştirdi?
Evet. Mahkeme istinaf mahkemesi kararına direnmedi. Esasen mahkeme heyeti de bu süreçte değiştirilmişti. Mahkeme heyetinin tamamı kararnamelerle farklı yerlere atanmış, yerlerine yeni isimler getirilmişti.
35- Başka evraklardaki gelişmeler, istinaf mahkemesi kararında belirtildiği üzere mi gerçekleşti?
Evet. Hiçbir mahkeme, farklı bir karar vermedi. İstinaf mahkemesi, beraatle sonuçlanan Çarşı davasının Yargıtay tarafından bozulması halinde Seyahat davası ile irtibatlandırılabileceğini belirtmişti. Yargıtay, Çarşı davasındaki beraat kararını bozdu ve lokal mahkeme, Seyahat davası ile Çarşı davasının birleştirilmesine hükmetti. İstinaf, Kavala – Barkey davasının Seyahat davası ile irtibatlandırılabileceğini belirtmişti. Lokal iki mahkeme, bu davalarla ilgili de birleştirme kararı verdi. Firari sayılan Seyahat davasının sanıklarının evrakları da bu ana evraka eklendi. Böylelikle istinaf mahkemesinin öngördüğü üzere hem Barkey, hem Çarşı, hem Seyahat, hem 15 Temmuz belgelerini içeren torba bir dava doğmuş oldu.
36- Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, bu gelişmeler üzerine rastgele bir karar aldı mı?
Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi 12 Mayıs 2021 tarihli haftalık toplantısında Kavala davasına ait görüşmesinde Türk yetkililerin ve mahkemelerin, AİHM kararını dikkate almadan sürdürülen tutukluluk durumunun sona ermesi için gerekli adımları atmamış olmasından duyulan büyük korkuyu söz etti. Komite, Kurul üyesi ülkeleri, Türk yetkilileriyle görüşmelerinde Kavala’nın sürmekte olan tutukluluğu ve bir an evvel tahliyesi konusunu gündeme getirmeye davet etti. 21 Mayıs 2021 tarihinde 30. Ağır Ceza Mahkemesi’nde yapılacak duruşmada Kavala’nın tutukluluk halinin yine değerlendirileceğine dikkat çekip yetkilileri Kavala’nın hür bırakılması için gereken tüm adımları atmaya davet etti.
37- Bu karardan sonra Kavala’nın tutukluluğu ile ilgili yeni rastgele bir karar alındı mı?
Türkiye’deki mevzuata nazaran, tutuklu sanıklar için ayda bir kere tutukluluk incelemesi yapılması gerekiyor. Kavala için her incelemede, “tutukluluk halininin devamına” karar veriliyor. Son birkaç incelemede, heyet üyelerinden biri, tahliye tarafında oy kullandı lakin 1’e karşı 2 oyla Kavala’nın tutukluluk hali devam etti.
Seyahat artık torba dava
38- Birleştirme kararları nasıl verildi, neden tenkitlere yol açtı?
Torba davanın Kavala’nın tutukluluğunun devam etmesi ve Seyahat aksiyonlarının hükümetin talebi doğrultusunda cezalandırılması gayesiyle oluşturulduğu tenkitleri uzun müddettir var. Fakat birleştirme sürecinde de hukuksal gariplikler devam etti. Daha evvel Kavala’nın tahliyesi istikametinde oy kullanmasıyla gündeme gelen 30. Ağır Ceza Mahkemesi hakimi Mahmut Başbuğ, 4 Şubat 2021’de lider sıfatıyla, Osman Kavala’nın Henri Barkey ile yargılandığı darbe davasının Seyahat Parkı davasıyla birleştirilmesine onay verdiğini yazdı. Akabinde da yurtdışında bulunan şahısların evrakı ayrıldığı evrakla tekrar birleşti ve evrak başladığı haline döndü. 35 kişinin Aralık 2015’te beraat ettiği Çarşı davasının kararı ise 28 Nisan 2021’de bozuldu. Kararı bozan Yargıtay, evrakın Seyahat Parkı davasıyla birleşmesine hükmetti. Hakim Başbuğ, kelam konusu kararla ilgili 15 Haziran 2021’de Çarşı davasının görüleceği İstanbul 13’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’ne yazarak belgelerin birleştirilmesini önerdi. Akabinde 28 Temmuz’da bu mahkemeye süreksiz olarak atanan Başbuğ, kendi talebini yerinde bularak birleştirmeye onay verdi. Böylelikle hem talepte bulunan, hem de kararı veren hakimin kararı ile evraklar birleşti.
Birleştirme kararları verilmeden evvel Seyahat davasının duruşmasının 6 Ağustos’ta yapılması kararlaştırılmıştı. Lakin duruşma, Kavala’nın avukatlarına son dakikada haber verilerek 2 Ağustos’ta yapıldı. Bu duruşmada, birleştirme ve tutukluluğa devam kararları verildi.
Garip biçimde, tek üyenin tutukluluğun devamına şerh koyması bu kararda da devam etti. Lakin bu defa Başbuğ değil, Kürşad Bektaş, heyetin kararına muhalif kaldı. Bu durum, “Avrupa Kurulu’na bağımsız yargılama imgesi verilmesi için tek üye kararlara şerh koyuyor” tezlerine yol açtı.
39- Torba davaya hangi mahkeme bakacak?
Casusluk (Kavala – Barkey), Çarşı ve Seyahat davalarının birleştirilmesi ile oluşturulan torba davanın görülmesine bugün İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde başlanacak. Kavala, bu davada, casusluk ve Seyahat’in finansörlüğü tezleriyle iki sefer ağırlaştırılmış müebbet mahpus istemiyle yargılanacak. Toplamda 52 sanık yargı önüne çıkacak. Başka sanıkların kimileri için ağırlaştırılmış müebbet mahpustan, örgüte yardıma kadar uzanan çeşitli cezalar talep ediliyor.
40- Birleştirilen davalarda, eski suçlamalardan farklı yeni bir delil var mı?
Hayır. Kavala, 1400 gündür tutuklu. Gelinen noktada tekrar başlayacak yargılamalarda da birinci tutuklama kararına münasebet gösterilen, “15 Temmuz ve casusluk” ile “Gezi olaylarının finansörlüğü” suçlamalarından ötürü hakim karşısına çıkacak. Kavala, geçen 1400 günde, Seyahat davasından beraat etti ve AİHM, tutuklanması için hak ihlali kararı verdi. Her iki suçlamadan tahliyesine de karar verildi. Lakin her seferinde evraklar, sevk hususları değiştirilerek ya da bozma kararları verilerek tekrar oluşturuldu ve bugüne gelindi. Kavala, bu süreçlerin hiçbir etabında savcı tarafından sorgulanmadı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, birkaç kere Kavala’nın hatalı olduğuna dair demeçler verdi, bunlardan birinde de Seyahat davasında verilen beraat kararını eleştirerek, bunu Kavala’nın tahliyesini sağlamaya yönelik bir operasyon olarak niteledi. Bu yorumlardan bir mühlet sonra da Seyahat davası için bozma kararı verilerek, torba davanın yolu açıldı. Seyahat evrakında da istinaf mahkemesinin yine değerlendirilmesini istediği kimi eski deliller dışında yeni bir delil yok. Çarşı davasında da tekrar eski ispatların, bu davalarla birlikte yine kıymetlendirilmesi isteniyor.
