Kıymet Akal
Almanya Başbakanı Olaf Scholz, 14 Mart pazartesi günü Türkiye’ye birinci ziyaretini gerçekleştirecek.
Ankara’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile bir ortaya gelecek olan Scholz’un gündeminde, ikili bağlantılar, bölgesel mevzular ve yüklü olarak Rusya’nın Ukrayna işgaline son vermeyi amaçlayan diplomatik tahlil uğraşları bulunuyor.
Aralık ayında başbakanlığı Angela Merkel’den devralan Scholz, birinci dış ziyaretlerini AB’nin önde gelen ülkelerine, sonrasında ABD ve İsrail’e yapmıştı.
Geçen ay diplomatik tahlil gayretleri için Ukrayna ve Rusya’yı da ziyaret eden Scholz’un Ankara temasları sırasında vereceği iletiler merak ediliyor.
“Biraz sürpriz oldu”
Heinrich Böll Vakfı’nın Türkiye Temsilcisi Kristian Brakel, Scholz’un ziyaretinin siyasi gözlemciler için “biraz sürpriz olduğunu” söylerken, aslında birinci olarak Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock’un ziyaretinin beklendiğini söyledi.
Türkiye-Almanya münasebetlerini çok yakından takip eden isimlerden olan Brakel, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, şunları kaydetti:
“Beklenti, evvel Bearbock’un Türkiye’yi ziyaret etmesi yönündeydi… Neden ertelediği, neden bu ziyareti yapmak istemediği merak konusu natürel. Tahminen de bilhassa Yeşiller’in AKP hükümetine daha sert bir tavır takınması beklentisi tesirli olmuş olabilir, çok geniş bir hareket alanı yok Baerbock’un. Fakat artık Scholz’un ziyaret edecek olması bir istikametiyle sürpriz mahiyetinde ve bu karar büyük ölçüde, son gelişmeler, Rusya’nın Ukrayna saldırısı sonrasında yaşanan değişim ile ilintili görünüyor. Ayrıyeten koalisyon ortakları Erdoğan’ın idare biçimine eleştirel bir tavır takınırken, Scholz’un tıpkı yaklaşım içinde olmadığı da biliniyor.”
Yeni hükümet Erdoğan’a aralıklı
Toplumsal Demokrat Olaf Scholz’un başbakanlığında üç ay evvel kurulan üçlü koalisyon hükümeti, Angela Merkel devrinden farklı olarak, Türkiye’ye dönük daha eleştirel bir tavır takınması ile biliniyor.
SPD, Hür Demokratlar (FDP) ve Yeşiller’den oluşan hükümetin koalisyon kontratında, Türkiye’deki anti-demokratik gelişmelerden duyulan kaygı lisana getirilmiş, dış siyasette yaşanan tansiyonlara karşın, Türkiye’nin “AB’nin kıymetli bir komşusu ve kıymetli bir NATO partneri” olduğu söz edilmişti.
Kristian Brakel, Scholz’un Türkiye ziyaretinin önceliklendirilen, planlı bir ziyaret olmadığına dikkat çekerken, yakın tarihten farklı bir örnek vererek, Berlin’in önceliğinin daha çok bölgesel mevzular, Rusya-Ukrayna savaşı olmasını beklediğini söyledi.
Merkel benzetmesi
Kristian Brakel, eski Almanya başbakanı Angela Merkel’in, mülteci krizi nedeniyle, 2015 yılında, Türkiye’deki 1 Kasım seçimleri öncesinde bir ziyaret gerçekleştirdiğini hatırlattı.
Merkel’in bu ziyaretine o devirde, bilhassa muhalefet partileri tarafından çok sert reaksiyon gösterildiğini, bunun “AKP iktidarına seçim desteği’” olarak eleştirildiğini söyleyen Brakel, şöyle devam etti:
“Aslında Merkel kendisi Türkiye’yi ziyaret etmek istediği için değil, mülteci krizi nedeniyle bu ziyareti yapmak durumunda kalmıştı. Bugün yaşadığımıza sürece çok benziyor. Bana nazaran Ukrayna-Rusya krizi olmasaydı, Scholz da bugünlerde bu türlü bir ziyareti gerçekleştirmiyor olurdu ve tıpkı Merkel’in 2015 yılındaki ziyaretinde olduğu üzere sanırım Scholz’un bu ziyaretinde de ana gündem konusu Türkiye olmayacak.”
Almanya’nın Türkiye’den beklentileri
Kristian Brakel’e nazaran, Scholz Ankara’daki temaslarında muhtemelen, NATO müttefiklerinin ahenk içinde hareket etmelerinin kıymetini vurgulayacak, Putin’e karşı ortak hal belirleyen NATO üyelerinin duruşuna, Türkiye’nin de güçlü bir halde katkıda bulunmasını beklediklerini lisana getirecek.
Ankara’nın şu ana kadar, Moskova’ya karşı çok sert bir tutum almamasının anlaşılır istikametleri bulunduğunu söyleyen Brakel, “Ankara’nın muhakkak hassasiyetlerinin olması, bilhassa güç alanındaki bağımlılık ve Suriye bağlamındaki tasalar anlaşılabilir olabilir. Lakin Türk hükümetinin takındığı tavra yalnızca bu hususlardaki kaygılar kaynaklık etmiyor” diye konuştu.
Batı ile Erdoğan ortasında derin inanç bunalımı
Türkiye’nin son aylarda dış siyasette attığı adımlar, Batılı müttefikleriyle tansiyonları düşürmüş olsa da, birçok mevzuda siyasi görüş ayrılıkları, karşılıklı güvensizlik sürüyor.
Brakel, Erdoğan’ın yakın etrafındaki kimi isimlerin, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün ardında ABD’nin olduğuna inandığını, o vakitten beri derin bir güvensizlik duyulduğunu vurguladı.
“Ankara Rusya’ya güvenmiyor lakin ABD’ye de güvenmiyor” diyen Brakel, Erdoğan’ın dış siyasette vakit zaman Rusya ile yakın hareket ettiğini, vakit vakitse Batı’ya yaklaştığını belirterek, AKP hükümetinin belirlediği dış siyaset gayeleri bulunduğunu, bu amaçları için de olabildiğince esnek hareket edebilme alanına sahip olmak istediğini kaydetti.
“İllüzyon”
Dış siyaset uzmanı Brakel, “Batı ile Rusya ortasında istikrar siyaseti Türkiye için bir mecburilik değil, Erdoğan’ın tercihi bu. Erdoğan, ‘NATO’nun Rusya ile sorunu olması benim de Rusya ile problemim olması gerektiği manasına gelmiyor’ diye düşünüyor. Lakin yanıldığı tam da bu. İttifak demek bu değil, bu tavır da bu nedenden dolayı sürdürülebilir değil. Bu bir illüzyon” değerlendirmesinde bulundu.
Öte yandan Türkiye’nin Suriye konusunda anlaşılabilir tasaları olduğunu söyleyen Brakel, “Örneğin ABD Türkiye’ye, Esad rejiminin İdlib’e muhtemel operasyonuna karşı askeri takviye kelamı vermediği surece, Ankara’nın da Rusya’yı karşısına alacak adımlar atması çok güç görünüyor” dedi.
Hava alanı kapatılmalı mı?
Ankara’nın, Batılı ülkelerin Rusya’ya karşı yaptırım adımlarına katılmaması, Avrupa’da kimi siyasetçiler ve yorumcular tarafından eleştirilirken, kimileri da Türkiye’nin hava alanını Rusya’ya kapatması beklentisini gündeme getiriyor.
Buna ihtimal vermediğini söyleyen Brakel ise “Son günlerde Rusya’dan İstanbul’a çok sayıda kişi geldi, ortalarında çok sayıda muhalif de var, hatta bizim görüştüğümüz kimi gazeteciler Türkiye’nin hava alanını açık tutmuş olmasından çok mutlu olduklarını söylediler. Zira İstanbul, gelebilecekleri tek yer. Pekin ve galiba Dubai’ye var ancak natürel ki İstanbul’u tercih ediyorlar. Hasebiyle hava alanının kapatılması çok da makul olmayabilir” diye konuştu.
“Gelişmeler Scholz’u inisiyatif almaya zorladı”
Almanya-Türkiye bağlantılarını yakından izleyen bir öteki uzman olan Dr. Yaşar Aydın’a nazaran de, Başbakan Olaf Scholz’un ziyaretini, “olağan bir ziyaret” olarak tanımlamak güç.
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasıyla başlayan savaşın bölge dengelerinde değişime yol açtığına işaret eden Aydın, “Uluslararası arenada Türkiye ve taşıdığı ehemmiyeti ön plana çıkıyor, gelişmeler Scholz’u bu türlü bir insiyatif almaya zorladı diyebiliriz” dedi.
Akademik çalışmalarını Hamburg Protestan Toplumsal Bilimler Yüksek Okulu’nda sürdüren Aydın, Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna ortasında arabuluculuk uğraşlarının da kıymetli görüldüğünü vurguladı.
Türkiye’nin teşebbüsleriyle Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile Ukrayna Dışişleri Bakanı Dimitro Kuleba’nın Antalya’da masaya oturduğunu, ateşkes sağlanamamış olsa da bu görüşmenin değerli olduğunu söyleyen Aydın, “Bu, Batılı başkentlere, Türkiye’nin Avrupa’nın barış eforlarının bir kesimi olması gerektiği iletisini veriyor” dedi.
“Türkiye Rusya’ya karşı askeri dengeleyici güç oldu”
Türkiye’nin son yıllarda, Rusya’nın askeri atılımlarına karşı, yeniden askeri yollarla cevap vermiş olan tek ülke olduğu tespitini aktaran Aydın, bunun Avrupa ülkeleri için de aslında dersler içerdiği yorumunu yaptı.
Suriye, Libya ve Güney Kafkaslar’da somut atılımlarla Türkiye’nin Rusya’ya karşı askeri dengeleyici güç olarak kendini konumlandırdığını söz eden Aydın, şöyle devam etti:
“Türkiye Suriye’de, Libya’da Rusya’ya geri adım attıran, dengeleyici askeri güç olarak varlık gösteren tek ülke oldu. Hatta AB üyesi Fransa, Libya’da Rusya ile birlikte BM’nin tanıdığı hükümete karşı hal takınırken Türkiye, Rusya’ya karşı istikrar oluşturan ülke oldu. Tıpkı şeyi Azerbaycan’da da yaptı… Bunlar göz gerisi edilebilecek şeyler değil.”
Rusya’nın Ukrayna’ya askeri saldırısının, birçok Avrupa ülkesi üzere Almanya’yı da derinden sarstığını, bunun Almanya’nın güvenlik siyasetlerini ve dış siyasetini da etkileyeciğini vurgulayan Aydın, Başbakan Scholz’un aldığı radikal kararların, 100 milyar euroluk savunma fonunun, Ukrayna’ya askeri yardımların, çok dikkat cazibeli olduğunu vurguladı.
Batılı ülkelerin, Türkiye’ye yaklaşımı değişebilir
Gelinen noktada Batı’nın Türkiye siyasetinde değişime gitmesinin kaçınılmaz olduğu görüşünü lisana getiren Aydın, Ankara’nın son aylarda dış siyasette attığı adımların, bölge ülkeleriyle, komşularıyla olağanlaşma ataklarının dikkate alınması gerektiğini söyledi.
“Artık Türkiye’nin tekrar Batı’ya yönelmesini sağlamak büyük ehemmiyet taşıyor” diyen Aydın, Washington, Berlin, Paris ve Brüksel’in Türkiye siyasetlerini yine gözden geçirmek durumunda olduğunu söyledi.
“Şimdi tam vakti. Aksi takdirde NATO için, bölgesel bir güç haline gelen Türkiye’nin Batı’dan kopuşu felaket sonuçlar doğurabilir” diyen Aydın, Türkiye açısından da, NATO savunma ittifakında olmak ve Batılı demokrasilerden yana olmak dışında, daha âlâ bir tercih bulunmadığını savundu.
Yaşar Aydın, Almanya’nın ve bilhassa Başbakan Scholz’un, Türkiye’nin tekrar Batı’ya yönelmesinde değerli bir rol üstlenebileceğine işaret ederken, şunları kaydetti:
“Scholz, Türkiye kamuoyunda hürmet duyulan bir önder, Ankara ile Batı ortasındaki görüş ayrılıklarının aşılmasında, ortak çıkarlar belirlenmesinde Alman hükümeti değerli bir rol oynayabilir. Türkiye ile köprüler yıkılmadı, bu bağ yine sağlamlaştırılabilir. Lakin bunun için de Ankara’nın da hukuk devleti, demokrasi ve ferdî hak ve özgürlükleri yine Avrupa standartlarına taşıması gerekiyor. Zira lakin o vakit Alman hükümeti, Türkiye ile bağlantıları tekrar güçlendirme gayretlerine gelebilecek tenkitlere karşı koyabilir.”
