Almanya’da 2000-2007 yılları ortasında Türkiye kökenlilerin amaç alındığı seri cinayetler uzun mühlet karanlıkta kalmış, Alman basınında “dönerci cinayetleri” olarak isimlendirilmiş, polis ise kurbanların ailelerini kuşkulu olarak sorgulamış, haklarında uyuşturucu kaçakçılığı, namus cinayeti üzere savlar ortaya atmıştı.
4 Kasım 2011’de patlak veren skandal ise bu cinayetlerin gerisinde aslında neo-Naziler tarafından kurulmuş, Nasyonal Sosyalist Yeraltı (NSU) isimli çok sağcı örgütün olduğunu ortaya çıkardı.
Tıpkı günlerde Alman basınına, göçmen kuruluşlara, Türkiye’nin diplomatik temsilciliklerine gönderilen DVD’lerde, NSU isimli örgüt ismine sekiz Türkiye kökenli, bir Yunan göçmen ve bir polisin öldürüldüğü cinayetler üstlenildi.
Basına sızan bilgiler, bu çok sağcıların aslında 1990’lu yılların sonundan itibaren Alman iç istihbaratı tarafından takip edilen, istihbaratın muhbirleriyle temasta olan bireyler olduğunu ortaya koydu.
Alman makamları NSU’yu kuran üç kişinin yıllar evvel izlerini kaybettirdiklerini, bu örgütün kurulmasından ve cinayetlerden evvelden haberdar olmadıklarını öne sürdü.
Lakin 4 Kasım 2011’deki skandalın çabucak akabinde Alman iç istihbarat teşkilatı BfV’nin muhbirlerle ilgili kapalı belgeleri imha etmesi, daha sonra birtakım makamların NSU cinayetleriyle ilgili raporlara 120 yıl zımnilik kararı alması, kamuoyunda tartışmaları beraberinde getirdi ve kuşkuları artırdı.
NSU’nun öldürdüğü Enver Şimşek’in ailesinin avukatlığını yapan, gerçeklerin aydınlatılması için büyük uğraş gösteren Seda Başay-Yıldız, BBC Türkçe’ye verdiği söyleşide kıymetli açıklamalar yaptı, neo-Nazi terör hücresiyle ilgili karanlıkta kalan noktaları anlattı.
2013-2018 yıllarında görülen NSU davasında örgütün hayattaki tek üyesi olduğu söylenen Beate Zschaepe’nin ömür uzunluğu mahpus cezasına çarptırıldığını, fakat gerçeklerin tüm boyutlarıyla aydınlatılamadığını söyleyen Başay-Yıldız, Alman makamlarının “devletin bekası” gerekçesiyle kimi bilgileri saklamaya devam ettiklerini söyledi.
Başay-Yıldız, yıllar süren araştırmaları sonucunda cinayetlerde kullanılan Çeska marka silahın, Alman istihbaratının verdiği parayla alındığı sonucuna ulaştığını, NSU üyeleriyle temasta olan muhbirlerin birçok bilgiye sahip olduğunu, lakin kapsamlı soruşturma yapılmadığı için gerçeklerin ortaya çıkarılamadığını kaydetti.
Avukat Seda Başay-Yıldız’a yönelttiğimiz sorular ve karşılıkları şöyle:
Almanya Başbakanı Angela Merkel, bundan yaklaşık on yıl evvel, NSU cinayetlerini aydınlatma kelamı vermiş, tüm suçluları bulup cezalandıracaklarını söylemişti. Merkel, kurbanların ailelerine verdiği bu kelamı yerine getirebildi mi?
Hayır, verilen kelam katiyen tutulmadı. NSU tüm taraflarıyla aydınlatılmadı. Kabahat ortakları ve gerisindeki ağ ortaya çıkartılmadı.
Bu cinayetleri azmettirenlerin olup olmadığı, destekçilerinin kim olduğu gerektiği üzere araştırılmadı, soruşturulmadı. Üstelik bizim bu taraftaki ağır uğraşlarımıza, devlet büyük bir dirençle karşı koydu.
Size nazaran NSU cinayetleriyle ilgili bugün hala karanlıkta olan değerli noktalar neler?
Bana nazaran NSU’nun aslında üç kişilik bir hücre değil çok daha geniş bir ağ olduğu çok açık.
Destekçileri olduğu biliniyor lakin bu ağ ortaya çıkarılmadı, güvenlik kurumları, yargı, başsavcılık, bulguların, evrakların ve ipuçlarının üzerine gitmedi.
Mahkeme sonuçlandı fakat NSU’nun kurbanlarını nasıl seçtiği hala belgisiz, kimler tarafından bu bireylerin belirlendiği sorusuna karşılık bulunmadı.
Dahası, NSU’nun ardındaki ağın ortaya çıkartılması engellendi.
NSU hakkında gerçeklerin ortaya çıkması nasıl engellendi?
İç istihbarat teşkilatı belgeler için zımnilik kararları aldırdı, esasen kimi evraklar imha edildi, ya da bize imha edildikleri söylendi.
Başsavcılık da yargılama sürecinde tüm ısrarımıza karşın “üç kişilik terör hücresi” tezinin dışına çıkmadı, bu kümeye kimlerin takviye olduğunu araştırmak istemedi, NSU’yu aydınlatma gayretlerimizi engelledi…
Yıllar boyunca tıpkı silahla, tıpkı şahıslar tarafından cinayetler işlendi. Lakin bu cinayetlerin önlenmemesinde güvenlik kurumlarının sorumluluğu gerektiği üzere araştırılmadı. Özetle NSU aydınlatılmak istenmedi, pek çok tarafı hala karanlıkta.
NSU üyeleri Beate Zschaepe ve Uwe BoehnhardtNSU’nun üç üyesi neo-Nazi, aslında 1990’ların sonunda polis ve istihbarat tarafından tanınan isimler. Daha o devir kimi istihbarat raporlarında bu şahısların ataklar düzenleyebileceği, cinayetlere girişebileceği ihtarının yapıldığı belirtiliyor. Lakin savlara nazaran daha sonra her nasıl olduysa izlerini kaybettiriyorlar. Size nazaran şayet polis ve istihbarat, vaktinde bu oluşumların üzerine gitseydi, bu cinayetler önlenebilir miydi?
Bu üç kişi, tutuklanma kararıyla polis tarafından aranıyordu esasen. 1998’de bunların etraflarındaki bireylerin telefonları dinleniyordu.
Radikalleştikleri, silahlanmak istedikleri biliniyordu. Dinleme kayıtları ile ilgili evraklara baktım, kendim okudum.
Çok sağcılar, dinleme kayıtlarında bu üçlü için kalacak yer, yatak, para bulmaya çalışıyorlar. Örneğin biri başkasına, yatağın getirilmesi gereken yeri iletiyor…
Dinleyen polis ve istihbarat kelam konusu üçlüden kelam edildiğini pek düzgün biliyor.
Pekala, o vakit neden takip edip bu şahısları tutuklamadılar? Üstelik bunların etrafındaki bir muhbir de ayrıyeten istihbarat teşkilatına, bu üçlüye kalacak yer aradıkları bilgisini iletiyor… Lakin polis tarafından aranan bu üçlü nedense yakalanmıyor. Halbuki bu bilgilerle o devir onları yakalasalardı bu cinayetler hiç işlenmeyecekti.
Geçmişte polisin, istihbaratın yaptığı bu yanılgıları, çok sağcı oluşumların üzerine gereğince gitmemelerini hatırlattığınızda, size ne üzere karşılıklar verildi?
Daima tıpkı şeyi tekrarlıyorlar: “İhmal oldu, birtakım bilgilerin iletilmesinde yanlışlar yapıldı, artık olmayacak, federal üniteler ve eyaletler ortasında çok daha âlâ uyum olacak, bundan bu türlü bir istihbarat olduğunda polise iletilecek” deniyor.
Lakin gerçek şu ki o vakit da bu istihbarat bilgilerini iletmek zorundaydılar. Bu onların asli misyonuydu.
2011 yılında NSU skandalının patlak vermesinin çabucak akabinde, iç istihbaratta çabucak imha edilen, silinen evraklar ortasında işte bu muhbirin belgesi yer alıyor.
Binlerce evrak ortasından bilhassa bu muhbirin belgesi siliniyor. Ne tesadüf değil mi? Artık ben “İstihbarat hiçbir şey bilmiyordu” desem size inandırıcı gelir mi? Aklı başında kimseyi bu bilgiler ışığında iç istihbaratın bu cinayetlerden haberdar olmadığına ikna edemezsiniz.
Devlet içinde kimi sorumluların NSU cinayetlerinden haberdar olduğu lakin bunlara göz yumduklarını sav eden siyasetçiler, uzmanlar var. Oluşan bu kuşkuların giderilmesi, devlet kurumlarına inancın yine tesis edilmesi için gerekli adımlar atıldı mı size nazaran?
Hayır. Gerekli adımlar atılmadı. Ayrıyeten her ne kadar “elimizden geleni yaptık, daha fazla bilgi ortaya çıkartamıyoruz” deseler de ben hala ilgili makamlarda, yetkili bireylerin elinde, pek çok soruya karşılık verebilecek nitelikte belgelerin bulunduğuna inanıyorum. Bundan eminim.
Lakin “devletin bekası” münasebetini öne sürerek, devletin güvenliğini sarsabileceği telaşıyla bunlar açıklanmıyor.
Devletin bekasını sarsacak ne üzere bilgiler olabilir? NSU, Almanya yakın tarihin en fecî ırkçı cinayetlerini işledi. Bunların aydınlatılmasından daha kıymetli, saklanması istenen neler olabilir?
Çok şey olabilir. Mesela, sizce NSU cinayetlerinin işlendiği Çeska marka silahın parası nereden gelmiş olabilir? Bu silah, iç istihbarat teşkilatının parasıyla alınmış olabilir mi?
2011 yılında Alman polisinin NSU cinayetlerine dair düzenlediği basın toplantısında sergilenen Çeska marka silah NSU devletin parasıyla aldığı silahla mı bu cinayetleri işledi?
Ben Çeşka’nın, istihbaratın parası ile alındığından neredeyse eminim. Bu cinayetlerin işleneceğini baştan bilerek verdiklerini düşünmüyorum. Lakin bu paranın istihbarat tarafından muhbire verildiği konusunda artık tereddüt yok.
Muhbir de bilinmeyen istihbarattan aldığı bu parayı bu silahın alınması için üçlüye verdi. İstihbaratın bu parayla silahın alınacağını duymuş olması olası doğal ki.
Sonrası için bir şey söyleyemeyeceğim. Buna misal öteki şeyler de olduğu kanaatindeyim. Yani zati kamuoyunun devlet kurumlarına inancı sarsıldı. Belirli ki daha da derinden sarsacak şeyler var ki aydınlatma uğraşlarını ısrarla frenliyorlar, bu yolla devletin bekasını koruduklarını düşünüyorlar.
Gerçeklerin açığa çıkmasını bu biçimde engelleyerek hukuk devletine olan inancı da sarsmıyorlar mı? Halbuki Merkel bundan on sene evvel çok kararlı konuşmuştu, soruşturmada sonuna kadar gidecekleri kelamını vermişti….
Hukukçu olarak bu soruyu sana sorarsanız, hukukun üstünlüğünden, yargı bağımsızlığından daha değerlisi olamaz. Ben de Merkel’ın aydınlatma kelamını verirken çok samimi ve içten olduğuna inanıyorum. Lakin devletin bekası gerekçesiyle kimi bilgiler zımnî tutulabiliyor.
Diğer davalarda da bu oldu. Devlet lakin kendisi istediğinde bu bilgileri paylaşıyor. Kanımca Merkel ile daha sonra birtakım bilgiler paylaşıldı ve kendisi de bu bilgilerin paylaşılmaması gerektiği, aksi takdirde “devletin bekasının sarsılacağı” konusunda ikna edildi.
Merkel 2019 yılında gerçekleştirilen anma merasimi kapsamında NSU cinayetlerinde hayatını kaybedenler için yapılan anıtın önündeAlmanya iç istihbarat teşkilatı BfV’nin yeni lideri Thomas Haldenwang de, NSU ile ilgili birçok soru işaretinin hala aydınlatılamadığını kabul ediyor. Bir mühlet evvel sizin de katıldığınız bir panelde, kurbanların nasıl seçildiği ile ilgili soru işaretleri bulunduğunu, diğer şahısların de cinayetlerde rol oynamış olabileceğini söyledi. Yani NSU ile kontaklı bu çok sağcı ağın içinde olan birçok neo-Nazi hala serbestçe dolaşıyor olabilir ….
Çok doğal ki… Son yıllarda poliste, orduda çok sağcı yapılanmalar ortaya çıkarılıyor, ele geçirilen mühimmat depoları var, bunların kendi ortalarında kurduğu online sohbet kümeleriyle ilgili haberleri okuyoruz.
Bunlar birden mi ortaya çıktı? Hayır 20 yıl evvel de doğal ki vardı bu yapılar. Alman devlet kurumları içinde de üyeleri olan çok sağcı oluşumlar, ağlar var ve kanımca bunlar Almanya’nın iç güvenliğine yönelik en büyük tehdidi oluşturuyor…
NSU hakkında en çok merak edilenlerden biri de, 2000-2007 ortasında işledikleri cinayetleri neden o yıllarda üstlenmedikleri … Yıllar sonra, 2011 yılında bunu kamuoyu öğrendi. Size nazaran NSU bu yolla neyi amaçlamış olabilir?
Aslında şöyle bir acı gerçekle karşı karşıyayız. Biz bu insanların NSU tarafından ırkçı saiklerle katledildiğini, Alman güvenlik makamlarının, isimli makamlarının soruşturmaları sonucunda öğrenmedik.
NSU’nun bunları 2011’de üstlenmesi sonucunda, yani bir manada öğrenmemizi istedikleri vakitte ve formda öğrenmiş olduk.
Bu cinayetlerle Almanya’da yaşayan göçmen kökenlilere, burada can güvenliklerinin olmadığı iletisini vermek istediler. Yıllarca yakalanmadan, engellemeden göçmenleri öldürebileceklerini, bombalı ataklar düzenleyebileceklerini gösterdiler.
Devletin onları engelleyemediğini, yakalayamadığını gösterdiler. Tahminen 4 Kasım 2011’deki başarısız banka soygunu olmasaydı, NSU’nun iki üyesi Uwe Böhnhardt ve Uwe Mundlos polisler tarafından yakalanmak üzereyken intihar etmeselerdi, cinayetleri üstlendikleri bildiriler ortaya hiç çıkmayacaktı.
Ve biz bu gerçeği hiç öğrenemeyecektik. Ayrıyeten o vakit hazırladıkları bildiride hangi cinayetleri üstlendiyseler yargılama süreci onunla hudutlu kaldı. Pekala ya üstlenmedikleri cinayet ve bombalı taarruzlar?
Sizin müvekkilleriniz, NSU’nun bilinen birinci kurbanı Enver Şimşek’in ailesi. Onlar adaletin yerini bulduğunu düşünüyorlar mı? Neler hissediyorlar?
Büyük bir hayal kırıklığı yaşıyorlar, Almanya hukuk devletine inançlarını kaybettiler ne yazık ki. Hem eşi hem kızı artık Türkiye’de yaşıyor. Enver Şimşek, öldürülmeden evvel, Isparta’daki köylerinde bir mesken yaptırmış. Biliyorsunuz buradaki büyüklerimiz daima bir gün memleketlerine dönme hayali ile çalıştılar, çabaladılar.
O da bu hayalle bu konutu yapmış. Gittim gördüm, o kadar hoş bir mesken ki…Balkona çıkıyorsunuz, karşısında dağ görünümü. Çok severek yaptığı muhakkak oluyor. Hala grup elbisesi duruyor, dolapta eşyaları duruyor…
Fakat Enver Şimşek’i öldürdüler ve ne acı ki o çok hoş hayallerle inşa ettiği bu konutta ailesiyle memnun bir halde yaşamak yerine, yakındaki mezarlıkta yatıyor. Onu yalnızca bir kere öldürmediler üstelik…
Öldürüldükten sonra soruşturma makamları tarafından hakkında uyuşturucu kaçakçılığı üzere çok ağır iftiralar atıldı. Meyyit bir insan kendini savunamaz. Soruşturmayı gerektiği üzere yürütmek, gerçek suçluları bulmak yerine ailesinden şüphelendiler…
Üstelik NSU ortaya çıktıktan sonra da bu cinayetler gerektiği üzere aydınlatılmadı. Ailesi natürel ki büyük bir güvensizlik ve hayal kırıklığı yaşıyor…
NSU hakkında gerçeklerin aydınlatılması konusunda Alman kamuoyunda da kıymetli bir kesim hala taleplerini sürdürüyor. Şu günlerde siyasette de büyük dönüşüm yaşanıyor. Toplumsal Demokratlar, Yeşiller ve Hür Demokratlar’ın yeni koalisyon hükümetini kurması bekleniyor. Yeni hükümetin kurulması durumunda, NSU cinayetlerinin aydınlatılması, varsa azmettiricilerin, öbür destekçilerinin yakalanıp cezalandırılması konusunda yeni teşebbüsler olabilir mi?
Ne yazık ki bu partilerin hiçbiri, seçim kampanyası sürecinde bu mevzuda rastgele bir vaatte bulunmadı. Pek olağan ki istedikleri takdirde, “Biz evrakları açıyoruz” diyebilir, tüm gerçeklerin ortaya çıkması için biz avukatları da davet edebilirler. Lakin derler mi? Bekleyip göreceğiz.
Siz NSU cinayetlerinin aydınlatılması için en büyük çabayı gösteren isimlerden birisiniz. NSU 2.0 imzalı mektuplarda mevtle tehdit edildiniz. Bu tehditlerle ilgili Berlin’de bir kuşkulu yakalandı, savcılık iddianame hazırladı. Lakin sizin yalnızca devlet makamlarında bulunan adresinizin, şahsî bilgilerinizin bu şahsa nasıl ulaştığı hala belirsiz…
Güya bu kişi polisi telefonla arayıp, kendisini polis olarak tanıtıp, bütün bu şahsî bilgilerimi, isimli sicil kayıtlarımı dahi alabilmiş. Bu, bu kadar kolay mı?
Bu mümkün değil. Benim annemin, babamın, eşimin tüm bilgilerini bu türlü almış olabilir mi?
Benim iki yaşındaki çocuğumun datalarını almak için hangi gerekçeyi öne sürerek bir polisi kandırmış olabilir?