Ankara Enstitüsü ve İstanbul Siyasetler Merkezi, ülkedeki devlet, güvenlik, yargı üzere kurumlara itimadı ve vatandaşın korkularını araştıran “Türkiye’de Demokrasi, Güvenlik ve Devlet Algısı” isminde bir çalışma hazırladı. Araştırmaya nazaran, mahkemeye düşerse haksızlığa uğrayacağını düşünenlerin oranı yüzde 67 oldu, “Yargıya güvenmiyorum” diyenlerin oranı da yüzde 50’yi aştı. İştirakçilerin Türkiye demokrasisine 0 ile 10 ortasında bir puan vermeleri istendiğinde Türkiye ortalaması 4,4 çıktı.
İktidar koalisyonuna yakın duran kimlik kümeleri Türkiye’nin demokratik işleyişinden hayli mutluyken, muhalefet koalisyonuna yakın duran kimliklerin Türkiye demokrasisine yönelik algıları epeyce düşüktür. Başka bir deyişle kendisini iktidarın bir kesimi olarak gören toplumsal bölümler, Türkiye demokrasisinin kalitesinden mutluyken, kendisini iktidarın modülü görmeyen toplumsal kesitlerde memnuniyet duygusu epey düşüktür.
İştirakçilere idareye ait kanaatleri sorulduğunda seçimler konusunda önemli bir uzlaşma görülmekte ve iştirakçilerin yüzde 72,5’i “Türkiye’nin problemlerini lakin seçimle iş başına gelmiş bir hükümetin çözebileceği”ni söylemektedir. Buna paralel bir biçimde, iştirakçilerin yüzde 78’i “Türkiye’deki problemleri lakin bir askeri rejim çözebilir” önermesine katılmamaktadır
İştirakçilerin yalnızca yüzde 45,7’si “Batı ülkelerindeki demokratik kuralların Türkiye’ye uygun olduğu”nu düşünmektedir. İştirakçilerin azımsanmayacak bir kısmı (%39) “Batı ülkelerindeki tüm demokratik kurallar, Türkiye’de de uygulanmalıdır” önermesine katılmamaktadır. “Devletin güvenliğinin haklardan evvel geldiğini” söyleyen iştirakçilerin oranı yüzde 40,9’dur.
İştirakçilerin yüzde 21,2’si “Türkiye’nin meselelerini çözmek için kanun ve kuralların dışına çıkılabileceği”ni belirtmiştir. İştirakçilerin yüzde 38,4’ü “güçlü bir önderin iş başında olmasının demokrasiden daha değerli olduğu”nu söylemiştir. Bu araştırmanın en çarpıcı bulgularından biri yaşla demokratik tavır ortasındaki ilişkidir. Yaş kümelerine nazaran demokratik tavırların nasıl değiştiğine bakıldığında gençlerin demokrasi karşıtı tavırları daha çok sahipleniyor oldukları görülmektedir. Seçimle gelmiş hükümetlere inanç gençler ortasında çok daha düşüktür.
Genç iştirakçiler Türkiye’nin sıkıntılarını çözmek için kuralların ve kanunun dışına çıkılabilmesine daha fazla onay vermekte
Genç iştirakçiler Türkiye’nin problemlerini çözmek için kuralların ve kanunun dışına çıkılabilmesine daha fazla onay vermektedir. Hatta Türkiye’nin problemlerini askeri bir rejimin çözebileceği konusunda en yüksek oran tekrar en genç nüfus ortasındadır. Demokratik işleyişe yönelik tavır ve algıların siyasi parti kimliğine nazaran nasıl değiştiğine bakıldığında, Türkiye’de demokrasiye dair temel kutuplaşmanın siyasi parti kimliği üzerinden yaşandığı görülmektedir. Üstte verilen bütün önermelerde, Cumhur İttifakının iki ana partisi olan AKP ve MHP seçmenleri devletin güvenliğine en fazla vurgu yapan, başkanın kıymetine en fazla işaret eden, gerekirse sıkıntıları çözmek için kuralların dışına çıkılabileceğini en yüksek oranda söyleyen kümedir.
Yüzde 50’den fazlası Türkiye’nin en kıymetli sorunu “ekonomi” dedi
İştirakçilerin yüzde 50,4’ü Türkiye’nin en kıymetli sıkıntısının iktisat olduğunu söz ederken, yüzde 12,2 ile adaleti ikinci sorun olarak görmektedir. Terör, temel sorun sıralamasında geriye yanlışsız gitmiş ve yalnızca yüzde 5,8 tarafından kıymetli bir sorun olarak söz edilmiştir.
Türkiye’nin bölünmesinden dehşet duyduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 58
İştirakçilerin yüzde 67,5’i mahkemeye düşerse haksızlığa uğrayacağını düşünmekte, yüzde 60,7’si Türkiye’de demokrasinin ortadan kalkmasından korktuğunu tabir etmektedir. Türkiye’nin bölünmesinden kaygı duyduğunu söyleyenlerin oranı ise yüzde 58,3’tür
İştirakçilerin yüzde 55,5’i özgürlüğünün kısıtlanacağından korkuyor
İştirakçilerin yüzde 55,5’i özgürlüğünün kısıtlanacağından, iştirakçilerin yüzde 44,6’sı polise gittiğinde haksızlığa uğrayacağından korkmaktadır. Bulgular, toplumun demokrasinin geleceğiyle ilgili ve devlet kurumlarıyla ilişkisinde önemli dertler taşıdığını ortaya koymaktadır. Türkiye’nin en kıymetli sorunu sorusuna verilen yanıtlarda adaletin ikinci en kıymetli sorun olarak görülüşünü teyit eder şekilde, iştirakçiler ortasında en yüksek seviyede paylaşılan korku mahkemelerle ilgilidir. Türkiye’de demokrasinin ortadan kaldırılmasına yönelik kaygının yüksekliği (%61) muhalefet açısından AKP iktidarına yönelik kaygıyı, AKP seçmeni açısından da seçilmişlerin darbe vs üzere farklı sistemlerle indirilebileceğine dair endişeden kaynaklanıyor olabilir. Bir diğer deyişle farklı nedenlerle de olsa Türkiye seçmenleri demokrasinin yitimine dair bir endişe duymaktadır. Türkiye’nin bölünmesinden duyulan endişenin yüksekliği (%58), Türkiye’de hala önemli bir bölünme derdinin varlığını sürdürdüğünü göstermektedir. Bu bulgu, beka siyasetinin hala iş yapabileceğini göstermektedir. Türkiye’nin hem dış güçler hem dış bağlantılı içerdeki güçler tarafından bölünebileceğine dair dert ortadan kalkmamıştır. Toplumun yarıdan fazlası (%52) “Türkiye’ye yönelik önemli bir güvenlik tehdidinin var olduğunu” düşünmektedir. Elhasıl Türkiye’de kurum ve kuralların işlemediğine dair yaygın bir kanı kelam mevzusudur ve bu durum demokratik meşruiyetin yitimiyle yakından alakalıdır.
İştirakçilerin yarısı, devletin doğru bilgiler vermediğini düşünüyor
Araştırma, Türkiye’de hem devlete hem de kurumlara itimat oranlarının ortalama olarak çok düşük olduğunu göstermiştir. İştirakçilerin yarısı, devletin doğru bilgiler vermediğini (%50) ve çoklukla aldığı kararların doğru olmadığını (%50) düşünmektedir. Devletin aldığı kararlara ve verdiği bilgilere itimat iştirakçilerin parti tercihlerinden direkt etkilenmektedir. İktidar blokunu oluşturan AKP ve MHP seçmeni, her iki başlıkta da devlete yüksek oranlarda itimat duyarken, muhalefet partilerinin seçmeni hayli düşük bir inanç oranına sahip görünmektedir. Kurumlara İnanç Türkiye’de en muteber olan kurumların ordu ve polis olduğu görülmektedir. İştirakçilerin yüzde 70,2’si orduya, yüzde 61,3’ü ise polise güvendiklerini söylemiştir. Buradaki en değerli datalardan biri, cumhurbaşkanlığı makamının artık siyasi bir makam olarak algılanmaya başlamış olmasıdır. Cumhurbaşkanlığı ve TBMM neredeyse birebir oranlarda (%42) inanca sahip görünmektedir.
Toplum artık Cumhurbaşkanını da Cumhurbaşkanlığı makamını da siyasi bir makam olarak görüyor
Araştırmaya nazaran, toplum artık Cumhurbaşkanını da Cumhurbaşkanlığı makamını da siyasi bir makam olarak görmekte, o nedenle de inanç, partizan eğilimlerden çok etkilenmektedir. İştirakçiler, Cumhurbaşkanlığına misal şekilde, Diyanet İşleri Başkanlığını da objektif bir kuruluş olarak görmek yerine siyasi bir kuruluş olarak değerlendirmektedir. Türkiye’de en az muteber bulunan kurumlardan birisi ise yargıdır. Bu bulgu Türkiye’de önemli bir adalet krizi yaşandığını ve adalete olan itimadın her kümede çok önemli bir biçimde düşmüş olduğunu göstermektedir.