Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan “Hiçbir ülkede, bizde olduğu kadar çok sayıda müracaat yapılmamıştır” diyerek yüksek mahkemenin kararlarına uyulmasını istedi. Arslan, “Bireysel müracaatın maksadı tek tek sivrisinekleri yok etmek değil, onları üreten bataklığı kurutmaktır” tabirlerini kullandı.
Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, Avrupa Kurulu Genel Sekreter Yardımcısı Bjorn Berge, Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Avrupa Birliği Lideri Faruk Kaymakcı ve Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Lideri Nikolaus Meyer-Landrut, Ankara’da ‘Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Formda Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi’ açılışına katıldı.
Tıpkı aktiflikte kelam alan Adalet Bakanı Abdulhamit Gül ise,“Herkesin AYM kararlarına uyması hukukun emredici kararıdır ve hukuk devletinin bir gereğidir” dedi.
AYM Lideri Zühtü Arslan da ferdî müracaatın uygulamaya geçmesinin 9. yıldönümü olduğunu belirterek proje ile ferdî müracaatın gayesi olan objektif tesirin üzerinde durulmasına vesile olacağını söyledi.
Arslan şunları kaydetti:
“Bireysel müracaat sayesinde anayasal hak ve hürriyetlere yönelik ihlal tezlerinin milletlerarası organlara taşınmadan, öncelikle ulusal sonlar içinde ele alındığı ve ihlallerin giderildiği tesirli bir hak arama yolu oluşturulmuştur. AYM’nin ferdi müracaat kapsamındaki incelemesi, temel hak ve özgürlüklerin garanti altına alınmasında ve geliştirilmesinde bireylere en üst seviyede muhafaza sağlamaktadır. Bu manada ferdî müracaat ülkemiz ve insanımız açısından büyük bir kazanımdır. Bu büyük kazanımı tesirli bir hak arama yolu olarak gelecek nesillere taşımak da başta AYM olmak üzere hepimizin ortak sorumluluğudur. Bu sorumluluğun gereklerinden biri ve tahminen de en başta geleni, ferdî müracaatın uygulanması sürecinde karşılaşılan meseleleri tespit etmek ve bunları çözmeye çaba etmektir” dedi.
“Hiçbir ülkede, bizde olduğu kadar çok sayıda müracaat yapılmamıştır”
“Bireysel başvuruyu kabul eden ve başarılı bir biçimde uygulayan hiçbir ülkede, bizde olduğu kadar çok sayıda müracaat yapılmamıştır. İspanya ve Almanya Anayasa Mahkemelerine yapılan 5-6 bin civarındaki yıllık müracaat mahkememize neredeyse bir ayda yapılan müracaat sayısına tekabül etmektedir. Dahası Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine 47 ülkeden yapılan müracaattan daha fazlası AYM’ye yapılmaktadır. Mahkememiz bu artan tüm gücüyle çalışmaktadır. 9 yıllık uygulama sonunda belirtmek isterim ki, kişisel müracaatın tesirli bir hak arama yolu olarak sürdürülmesi, yapısal birtakım önlemlerin alınmasını gerektirmektedir. Bu önlemlerden tahminen de en kıymetlisi ferdî müracaatın objektif tesirinin anlaşılmasını ve hayata geçirilmesini sağlayacak adımların atılmasıdır. Bunun için de ihlal kararlarının gereği üzere yerine getirilmesi ve yeni ihlallerin engellenmesi hayati derecede kıymetlidir.”
“İhlalin önlenmesini gerekmektedir”
“AYM, açılan bir iptal davası üzerine verdiği kararda ferdî müracaat yolunun mahiyetine ait kıymetli tespitler yapmıştır. Mahkemeye nazaran ferdî müracaatta yapılması gereken yalnızca bir hakkın ihlal edilip edilmediğini tespit etmekten ibaret değildir. Ferdi müracaat yolu bir yandan ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılmasını ve ihlalin yol açtığı zararın giderilmesini, başka yandan da bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin kamu gücü tarafından ihlalinin önlenmesini gerektirmektedir”
“Hedef bataklığı kurutmak”
Arslan, ferdi müracaat kurumunun kesin gayesinin, ferdi müracaat sonucu verilen kararların tesirli bir formda uygulanmasıyla yeni ihlallerin önlenmesi olduğunu bildirerek şunları dedi:
“‘Bataklık’ metaforunu kullanacak olursak, ferdî müracaatın amacı tek tek sivrisinekleri yok etmek değil, onları üreten bataklığı kurutmaktır. Ferdî müracaatın bu objektif emelini gerçekleştirme konusunda yasama, yürütme ve yargı olarak hepimize değerli misyonlar düşmektedir. Bu vazifelerin muhatabı ihlalin kaynağına nazaran yönetim, yargı yahut yasama olabilmektedir. Şayet hak ihlali idari bir süreçten kaynaklanmış, yargı kararıyla da bu ihlal giderilememiş ise veya ihlal direkt yargı kararından kaynaklanmışsa AYM tekrar yargılamaya karar verebilmektedir. Bu durumda öncelikle yine yargılama yapılmak suretiyle ihlale yol açan karar kaldırılacak ve ihlali giderecek biçimde yeni bir karar verilecektir. AYM, ihlalin ve sonuçlarının giderilmesine yönelik olarak yargılamanın yenilenmesi kararı verdiğinde, derece mahkemelerinin yargılamayı yenilemekten öteki seçenekleri bulunmamaktadır. Mahkememizin kararlarında vurgulandığı üzere bu durum Anayasa ve kanundan kaynaklanan bir zorunluluktur” dedi.
“İhlalin kanundan kaynaklandığı hallerde yasama organının harekete geçerek gerekli yasal değişikliği yapması hayati derecede önemlidir”
“Aynı yahut benzeri mevzularda yeni ihlallerin önlenmesi için yönetimin ve tüm yargı mercilerinin yeni müracaatları beklemeden ihlal kararında belirlenen temellere uygun halde davranmaları gerekmektedir. Bu durum ferdî müracaatın objektif tesirinin bir gereğidir. Öteki yandan ihlalin yönetimin yahut yargının kararından değil de şahsen kanundan kaynaklandığı durumlarda ise yine yargılama yapılmasının bir manası olmayacaktır. Bu durumda yapılması gereken ihlale neden olan kanun kararının kaldırılması yahut değiştirilmesidir. Münasebetiyle ihlalin kanundan kaynaklandığı hallerde yasama organının harekete geçerek gerekli yasal değişikliği yapması özellikle yeni ihlallerin önlenmesi bakımından hayati derecede önemlidir”
“Her ihlal birebir vakitte anayasaya terslik tespitidir”
Arslan, AYM’nin her ihlal kararının birebir vakitte bir Anayasa’ya terslik tespiti olduğunu belirterek, “Bu nedenle tespit edilen karşıtlığın giderilmesi ve yeni karşıtlıkların önlenmesi devletin ilgili tüm kurum ve kuruluşlarının misyonudur. 4 yıllık bir uygulama mühleti olan projenin, AYM ile paydaşlar ortasındaki yapan diyaloğun geliştirilmesine ve ferdî müracaatın özellikle objektif tesirinin daha âlâ anlaşılmasına çok değerli katkılar yapacağına inanıyorum. Eminim proje bu tarafıyla, kişisel müracaatın ülkemiz insanına hizmet eden tesirli ve başarılı bir hak arama yolu olarak sürdürülmesine katkı sağlayacaktır” dedi. (DHA)
