Anayasa Mahkemesi Genel Konseyi, İzmir’de boşandığı kişi tarafından tehdit edildiğini, hayatından tasa ettiğini tekraren emniyet ve yargıya bildiren ve 2013’te öldürülen akademisyen bayanın babasının açtığı davada, emsal niteliğinde bir karara imza attı. Genel Konsey, müracaatlara ve mevzuatın bayanın korunması için kâfi imkanları sunmasına karşın gerekli tedbirleri almayan kamu vazifelilerinin soruşturulmamasının hak ihlali oluşturduğuna hükmetti. Kararda, İstanbul Sözleşmesi’nin de ortalarında bulunduğu milletlerarası kontratlara ve ulusal mevzuata atıf yapılarak, kamu vazifelilerinin şiddeti bu enstrümanları kullanarak engellememesinin ihmal manasına geldiğini belirtti. AYM, kelam konusu kamu vazifelilerinin soruşturulması için kararı ilgili mercilere gönderdi.
Karara husus olay İzmir’de yaşandı. Akademisyen S.E., 2011’de evlendiği V.A.’dan, çocukları dünyaya geldikten kısa müddet sonra boşanma kararı aldı. Dava sürerken, V.A., S.E’yi, tekraren tehdit etti.
Karakol ve jandarma kayıtlarına nazaran, V.A., bayana yönelik her seferinde, “sen babanı mı koynuna alıyorsun, diğerleriyle düşüp kalkıyorsun, seni öldüreceğim, çocuğumu senden alacağım, gerekiyorsa onu da öldüreceğim. Anneni ve babanı da yakacağım Çocuğu senden almazsam anamla zina yapayım” üzere tabirler kullandı.
Bu tabirlerini bazen telefonda, bazen de bayanın işlerine gelerek sürdürdü.
Mahkemeler gerekli görmedi
Bayan, tehditlerin akabinde her seferinde karakola yahut jandarmaya başvurdu. Düzenlenen tutanaklarda, adam için uzaklaştırma kararı talep edildi fakat mahkemeler iki defa, uzaklaştırmaya gerek olmadığına hükmetti. Adam için yalnızca bu tabirleri kullanmamasına yönelik 1 aylık önlem kararları verildi. Üçüncü defa müracaat yapılmasının akabinde ise yalnızca 1 aylık uzaklaştırma kararına hükmedildi. Bu süreçte, bayanın şikayeti üzerine adam hakkında hakaret cürmünden da dava açıldı lakin rastgele bir yaptırım uygulanmadı.
Bayanın can güvenliğinin bulunmadığına yönelik müracaatları her seferinde Şiddet Tedbire ve İzleme Merkezi’ne de iletildi fakat ŞÖNİM tarafından da rastgele bir adım atılmadı.
Savcıdan bayana: “Yine niçin geldin”
Argümana nazaran, bayanın, can güvenliğinden tasa ettiğini belirterek tekrar şikayette bulunmak için geldiği adliyede, savcı, “Sen tekrar niçin geldin? Çan çan çan bu ne çenesi? Seninle mi uğraşacağız?” dedi.
Çocuğu almak için geldi, öldürdü
15 Aralık 2013’te, çocuğu almak için S.E.’nin meskenine gelen V.A., çocuk uyuduğu için 1 saat aşağıda bekledi. Daha sonra çocuğu aldı. Fakat çocuğun altının değişmesi gerektiğini belirterek S.E.’nin meskenine döndü. Burada bayana saldıran ve boğazını sıkan V.A., daha sonra bıçakla bayanı öldürdü. Bayanın çantasını ve cep telefonunu alan V.A., eski kayınpederine, kızıymış üzere, “Çocuk hastalandı, hastaneye geldim” iletisi attı. Bayanın kartından da 2 bin 500 lira para çekti. V.A., daha sonra ablasına cinayet işlediğini söyleyince yakalandı.
Yapılan yargılamada, cinayeti tasarlayarak işlemediği gerekçesiyle müebbet mahpusa mahkum edilen V.A.’nin cezasında indirim de yapıldı. Ceza 25 yıl olarak belirlendi.
Herkes vazifesini yapmış!
S.E.’nin babası, olaydan sonra Yargıçlar ve Savcılar Kurulu’na, gerekli kararları almayan 4 hakim ve 3 savcı hakkında kabahat duyurusunda bulundu. Lakin HSK, kararların yargısal nitelikte olduğunu belirterek süreç yapmadı.
S.E.’nin babası, polis ve jandarma karakollarındaki görevlilerle, Aile Bakanlığı’na bağlı ŞÖNİM’deki vazifeliler hakkında da şikayette bulundu fakat kaymakamlık soruşturma müsaadesi vermedi. Bu karara yapılan itirazı da yönetim mahkemesi reddetti. Baba, bunun üzerine Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.
AYM’den tarihi karar
AYM Genel Konseyi, kararında, bayana yönelik şiddetle gayret ile ilgili ulusal ve memleketler arası mukaveleleri özetledi. Milletlerarası kontratlar özetlenirken Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan tarafından yürürlükten kaldırılan o tarihte yürürlükte olan İstanbul Sözleşmesi’ne de atıfta bulunuldu.
“Devlet müsamaha imajı veremez”
Kararda, devletin hukuka karşıt aksiyonları müsamaha ve teşvik gösterildiği görünümü verilmesini engellenmesi yükümlülüğü anımsatıldı.
Kararda, 25 yıllık cezanın, cezasızlık manasına gelmediği, orantısız bir sonuç olarak nitelendirilemeyeceği belirtildi lakin buna karşılık müdafaa yükümlülüğü konusunda önemli ihmallerin bulunduğu kaydedildi.
“Sistem kâfi, uygulama yetersiz”
Kararda, devletin bayana yönelik şiddetin önlenmesi konusundaki yasal mevzuatının ve oluşturduğu altyapının kâfi olduğu değerlendirildi. Lakin uygulamadaki eksiklere işaret edildi.
Kararda, Kamu makamlarının S.E.’nin hayatına yönelik gerçek ve yakın bir riskin varlığından haberdar olduğu, yaşamsal açıdan önemli sonuçlar doğuracak bir saldırıyı kestirim edebilecek pozisyonda bulunduğu kuşkuya yer bırakmayacak formda açıktır” denildi.
V.A.’nin S.E. ile temasa geçmesinin engellenmediği, buna yönelik tek kararın V.A.’ya bildiri edilmediği, bunun takibinin bile yapılmadığının anlatıldığı kararda, ŞÖNİM başta olmak üzere kamu vazifelilerinin tesirli engelleme yollarını kullanmadıkları kaydedildi. V.A’nin çocuğu refakatçi eşliğinde alması ya da almasının engellenmesi, V.A. için zorlama mahpusu uygulamasının devreye sokulması üzere tedbirlerin akla bile gelmediğinin belirtildiği kararda, tüm bunların önemli bir ihmal ve özensizlik manasına geldiği vurgulandı. Kararda, “S.E.’nin öldürülmesinin kamu misyonlarının bir kolay bir yanılgısıyla, dikkatsizliği sonucu meydana geldiğini söylenmesi mümkün görünmemektedir. Ayrıyeten şiddetin önlenmesi bağlamında devletin bu üzere olaylara göstereceği yargısal reaksiyonun benzeri olayların yaşanmaması bakımdan ehemmiyet taşıdığına altı çizilmelidir” denildi.
“Tazminatla kapatılamaz, soruşturma açılsın”
Kararda, vefatlar nedeniyle sadece tazminata hükmedilmesinin kâfi olmayacağı vurgulanarak, hayat hakkını müdafaa yükümlülüğü tarafından soruşturma yürütülmesi gerektiği belirtildi. Soruşturma müsaadesi verilmemesinin de bu nedenle hak ihlali oluşturduğu kaydedildi.
S.E.’nin hayat hakkının ihlal edildiği, bu hususta müdafaa yükümlülüğü bulunan kamu vazifelilerinin de soruşturulmadığı söz edilerek, yine soruşturma açılması için kararın bir örneği ilgili yerlere gönderildi. Karar Resmî Gazete’de yayımlandı.
