Anayasa Mahkemesi, özel yetkili savcılık ve mahkemelerin, örgütle rastgele bir bağı bulunmayan lakin yalnızca basın açıklaması yahut toplantıya katıldığı ya da twit attığı için örgüt ismine kabahat işlediği gerekçesiyle örgüt üyesi üzere cezalandırılanlarla ilgili kritik bir karara imza attı. Mahkeme, düzenlemenin belgisiz olduğunu ve şiddete başvurmayan örgüt bağı bulunmayan bireylerin haksız yere ağır biçimde cezalandırılmasına yol açtığını belirterek, “hak ihlali” kararı verdi. AYM, kararın, “pilot karar” niteliğinde olduğuna da hükmetti. Böylelikle, bu kabahat nedeniyle yapılan müracaatların tamamında “hak ihlali” kararı verilecek. Bu kabahatten yargılananlar ve ceza alanlar da AYM kararını münasebet göstererek itiraz edebilecek. Savcılık ve mahkemelerin, buna nazaran süreç yapmaları gerekecek. Hak ihlali kararı verilmemesi için TBMM’nin kelam konusu TCK’nın 220/6. Hususunu yine düzenlemesi gerekiyor.
Bir siyasi partinin vilayet binası önünde yapılan toplantıya katılan H.Y., “terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt ismine cürüm işleme” cürmünü işlediği argümanıyla gözaltına alındı ve üç gün sonra özgür bırakıldı. Daha sonra H.Y. ve dört kişi hakkında bu cürümden dava açıldı. Diyarbakır 6. Ağır Ceza Mahkemesi, H.Y.’nin terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt ismine hata sürece kabahatinden 3 yıl 9 ay mahpus cezası ile cezalandırılmasına hükmetti. Mahkeme ayrıyeten kanuna karşıt toplantı ve yürüyüşlere katılarak ihtara karşın resen dağılmama hatasından ise müracaatçının 6 ay mahpus cezası ile cezalandırılmasına karar verdi fakat kararın açıklanmasını geri bıraktı.
Pilot karar
Yargıtay 9. Ceza Dairesi de “Terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt ismine kabahat işleme” kabahatinden verilen mahkûmiyet kararını onadı. H.Y., bunun üzerine toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğini belirterek Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. AYM, müracaatla ilgili olarak “hak ihlali” kararı verdi ve bu kararın “pilot karar” niteliğinde olduğuna hükmetti.
Kararın bu nitelikte sayılması, emsal müracaatların tamamında “hak ihlali” kararı verileceği manasına geliyor. Buna nazaran TBMM, düzenlemeyi değiştirene kadar, bu hatadan yargılanan ya da ceza alanlar AYM kararını münasebet göstererek, dava ve cezalara itiraz edebilecek. Bu davalarda verilecek kararlar “hak ihlali” niteliğinde sayılabilecek.
“Kanunda rastgele bir açıklama yok”
Kararda şu yorumlar yapıldı:
“Bir hata örgütünün hiyerarşik yapısına dâhil olmasa da bireyler birtakım hareketleriyle bu örgütle münasebete girebilir ve bu örgütün neden olduğu tehlikeye iştirak edebilirler. Bu niyetin bir sonucu olarak kanun koyucu 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 220. unsurunun (6) numaralı fıkrasında terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt ismine cürüm sürece cürmünü ihdas etmiştir. Terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt ismine hata sürece hatası gerçek içtima kuralı yeterince terör örgütü ismine işlenen suça ek olarak ayrıyeten cezalandırılan bir kabahattir. Davada, ceza kararının Anayasa’nın 34. hususunun ikinci fıkrası kapsamında öngörülebilir olup olmadığı hususu değerlendirilmelidir. 5237 sayılı Kanun’un 220. hususunun (6) numaralı fıkrasının öngörülebilirliğine ait değerlendirmelere başlarken birinci olarak kelam konusu kuralda yer alan “örgüt ismine işlenen suç” sözünden ne anlaşılması gerektiğine dair kanunda rastgele bir açıklamaya yer verilmediği belirtilmelidir.
“Örgüt üyesi üzere ceza alıyorlar…”
Terör örgütüne üye olma kabahati bakımından aranan muhakkak kaideler, örgüte üye olmayan fakat örgüt ismine cürüm işleyen bir kimse istikametinden aranmamakta lakin her iki kategorideki kimseler örgüt üyesi olarak cezalandırılmaktadır. Bu durumda bir kimse terör örgütüyle zayıf da olsa bir halde kontağı bulunduğu tez edilen bir hata işlediği gerekçesiyle ağır cezalar ile karşılaşmaktadır.
“Temel haklara engel…”
Üstelik bu cürmün somut olayda olduğu üzere temel hakların kullanımıyla ilgili olması durumunda örgüt ismine kavramının epeyce geniş yorumu nedeniyle temel haklar üzerinde güçlü bir caydırıcı tesir yaratılmaktadır. Mahkûmiyet ölçütleri 220. hususunun (6) numaralı fıkrasıyla kontaklı olarak uygulandığında örgüt ismine hata işlediği ileri sürülen şahıslar aleyhine olacak formda bilinmeyen biçimde genişletilmektedir.
“Şiddete başvurmadı…”
Somut müracaata bahis olayda da -derece mahkemelerinin değerlendirmesine göre- müracaatçı ne şiddete başvurmuş ne de güvenlik güçlerine direnmiştir. Derece mahkemelerinin kabul ettiği biçimiyle müracaatçı, güvenlik güçlerinin ihtarına karşın dağılmamıştır. O hâlde somut olayda müracaatçının kınanabilir tek hareketi, kanunda gösterilen metotlar izlenerek yapılmamış ve başladıktan sonra şiddet hareketleri nedeniyle barışçıl olmaktan çıkmış bir şovda ihtara karşın dağılmamaktan ibarettir.
Olayda şiddete bulaşmadığı sabit görülen müracaatçının ihtara karşın dağılmamak biçimindeki kınanabilir tek aksiyonunu ilgili örgüt ismine, örgütün bilgisi dâhilinde ve istekleri doğrultusunda gerçekleştirdiği kabul edilmiş ve asıl aksiyonunun gerektirdiği ceza yanında ayrıyeten terör örgütüne üye olma cürmünden da cezalandırılması gerektiğine karar verilmiştir.
“Herhangi bir aksiyona de bu ceza veriliyor”
Somut müracaatta görüldüğü üzere 5237 sayılı Kanun’un 220. unsurunun (6) numaralı fıkrası uyarınca mahpus cezası biçiminde ağır bir cezai müeyyidenin uygulanmasına yönelik potansiyel aksiyonlara ait açık bir sınırlama bulunmadığından örgüt ismine cürüm sürece hatası örgüt ismine rastgele bir hatanın işlenmesi hâlinde oluşabilecektir.
“Keyfi müdahaleye açık…”
Yürürlükteki biçimiyle 5237 sayılı Kanun’un 220. hususunun (6) numaralı fıkrasında örgüt ismine işlendiği kabul edilebilecek cürümler dizisi öylesine geniştir ki kararın lafzı kamu makamlarının keyfî müdahalelerine karşı kâfi seviyede muhafaza sağlayamamakta, bireylerin temel cürümlerine ek olarak bir de öngörülemez biçimde örgüt ismine kabahat işlemek kabahatinden cezalandırılmalarına mani olamamaktadır. Somut olayda müracaatçı, katıldığı toplantıda polis güçlerinin dağılın tarafındaki ihtarına uymaması ile oluştuğu kabul edilen kabahat nedeniyle verilen 6 ay mahpus cezasına ek olarak fazladan 3 yıl 9 ay mahpus cezası ile cezalandırılmıştır. Kelam konusu müeyyidenin hayli ağır ve müracaatçı üzere şiddete bulaşmamış şahısların davranışlarıyla önemli formda orantısız olduğu da açıktır. Kanun koyucunun yaptığı değişikliklerle ceza adaletinin sağlanması ve birtakım temel haklar üzerindeki caydırıcı tesirin azaltılması maksatlarına ulaşılabildiğini söylemek mümkün değildir.
“Kanunda öngörülmeyen ceza”
Somut olayda müracaatçı hakkında uygulandığı hâliyle terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt ismine kabahat sürece hatasının düzenlendiği 5237 sayılı Kanun’un 220. unsurunun (6) numaralı fıkrasının içerik, maksat ve kapsam prestijiyle makul olduğundan kelam edilemez. Zira kelam konusu karar, Anayasa’nın 34. unsuru ile korunan hakkına yönelik keyfî müdahaleye karşı müracaatçıya yasal bir muhafaza sağlayamamaktadır. Sonuç olarak Anayasa Mahkemesi 5237 sayılı Kanun’un 220. unsurunun (6) numaralı fıkrasının uygulanmasından kaynaklanan müdahalenin kanunla öngörülmediği kanaatine ulaşmıştır. Müracaatta müracaatçının terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt ismine kabahat sürece hatasından mahkûmiyetinin yasallık ölçütünü karşılamadığı gerekçesiyle toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkını ihlal ettiği sonucuna varılmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle toplantı ve şov düzenleme hakkının ihlal edildiğine ve pilot karar metodunun uygulanmasına karar vermiştir. “