Cezaevlerinde azap ve makus muamele tartışması son olarak Silivri Cezaevi’nde geçen hafta mahkumların toplu intihar teşebbüsünde bulunduğu argümanları ile bir sefer daha gündeme geldi. İntihar savları Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü tarafından yalanladı, fakat tartışmalar, ortaya çıkan yeni bilgilerle devam ediyor.
Argümanlar üzerine İstanbul Barosu İnsan Hakları Merkezi (İHM) de Silivri 5 No’lu L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’na 13 Nisan’da ziyaret gerçekleştirmişti. Ziyaret eden heyette yer alan Avukat Berfin Arslan, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, ziyaretleri öncesinde toplu intiharda ismi geçen mahkumların öteki cezaevlerine sevk edildiğini, tek bir mahkûm ile görüşebildiklerini söyledi.
Argümana nazaran, isimli koğuşta infaz müdafaa memurunun sayım sırasında bir mahkûma tokat atması üzerine tartışma yaşandı. Cezaevi yönetiminin ortaya girmesiyle şiddete başvuran memur özür diledi. İstanbul Barosu İHM heyetine şikayetlerini geri çekmeleri için “Darp raporu alırsanız buranın bir de çıkışı var” kelamlarıyla tehdit edildiklerini anlatan mahkûm, süngerli odada azaba maruz kaldıklarını öne sürdü.
Avukat Arslan, mahkumların azap sonrası koğuşta bulunan kimi hapları içerek intihar teşebbüsünde bulundukları istikametinde bilgi aldıklarını, kimilerinin kötüleştiğini, bunlar ortasında hayatını kaybeden Ferhan Y.’nin de olduğunu aktardı.
Tahliye beklerken mevt haberi geldi
Silivri 5 No’lu L Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutuklu bulunan Ferhan Y. tahliyesine birkaç gün kalmışken hayatını kaybetti.
Kuzeni Azad Y.’nin transferine nazaran, Ferhan Y. 7 Nisan’da annesini arayarak beş gün sonra tahliye olacağını söylemiş ve kendisine para göndermesini istemişti. Bu telefondan iki gün sonra cezaevi idaresi ailesini arayarak Ferhan Y.’nin kötüleştiğini ve hastaneye kaldırıldığını iletti. Hastanede tabiplerle görüştürülmeyen aile, daha sonra Y.’nin hastaneye geldiğinde kalbinin durmuş olduğunu ve aygıta bağlandığını öğrendi.
Azad Y. “Bize kalp krizi geçirdiği, iç organlarının iflas ettiği söylendi. Bir sıhhat çalışanından fotoğraf geldi. Ferhan’ın hasta yatağında dudakları ve gözleri şişmiş haldeydi. Boynunda iz vardı. Tıpkı gün vefat etti” diye konuştu.
Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevfikevleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan açıklamada ise Ferhan Y.’nin “kalp durması” sebebiyle vefat ettiği ve idari soruşturma başlatıldığı belirtildi. Lakin Y.’nin basına yansıyan mevt dokümanında ise mevt nedeninin “bulaşıcı hastalık” olarak yazıldığı ortaya çıktı.
Aile ise artık cürüm duyurusunda bulunmaya hazırlanıyor.
“Karantina koğuşunda beyin kanaması geçirdi”
Geçtiğimiz günlerde bir diğer mevt haberi de Manisa Akhisar T Tipi Kapalı Cezaevi’nden geldi. Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD) İzmir Şubesi Eş Lideri Avukat Welat Zeren’in verdiği bilgiye nazaran, siyasi nedenlerle 28 yıldır tutuklu bulunan ve 1,5 sene sonra tahliyesi beklenen Mehmet S., 29 Mart günü rahatsızlığı üzerine hastaneye kaldırıldı.
Argümana nazaran, hastane dönüşü tek kişilik karantina koğuşuna bırakılan 63 yaşındaki Sevinç, 3 Nisan’da baygın halde bulundu ve bir kere daha hastaneye kaldırıldı. Avukat Zeren, S.’nin vefatının akabinde görüştükleri cezaevi idaresinin “detaylı bilgiye sahip olmadıklarını fakat darp olayının yaşanmadığını, koğuşta kamera olmadığı için Sevinç’in nasıl baygınlık geçirdiğini” bilemediklerini söylediğini anlattı.
Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) aracılığıyla edinilen bilgiye nazaran ise hastane yetkilileri Mehmet S.’nin hipertansiyon atağına bağlı beyin kanaması sonucu hayatını kaybettiğini sav etti.
Ailesi cürüm duyurusunda bulunan mahkûmun ön otopsi raporunda detay olmadığını lisana getiren avukatı ise otopsi raporunun sonucunu beklediklerini belirtti. Zeren, “Doğrudan darp olmasa bile ihmal olduğunu düşünüyoruz. Karantina koğuşlarındaki berbat şartlar ve makûs muamele nedeniyle mahkumlar artık hastaneye gitmek istemiyor” diye konuştu.
“İstediğin yere şikâyet et, hiçbir şey olmaz”
Ceza İnfaz Sistemi’nde Sivil Toplum Derneği (CİSST) Koordinatörü Berivan Korkut da işkence ve makus muamele karşısında siyasi mahkumlara kıyasla dayanak sistemlerine daha sıkıntı ulaşan ve bu nedenle yalnızlaşan isimli mahkumlardan çok sayıda müracaat aldıklarını söylüyor. Ayrıyeten mahkûm ailelerinin telaşının de her geçen gün büyüdüğünü lisana getiriyor.
Korkut, “Şiddet sarmalından çıkamayacağını düşünenlerde kendilerine ziyan vererek baskıyı engelleyebileceğini düşünme davranışı gelişiyor. Son periyotta hem kendine ziyan verenlerin müracaatları hem de başvurulardaki şiddetin dozu arttı. O denli ki şiddet, cezaevlerindeki gündelik hayatın modülü haline gelmiş durumda” diyor.
Korkut, isimli ya da siyasi mahkûm fark etmeksizin müracaatlarda infaz müdafaa memurlarının “İstediğin yere şikâyet et, hiçbir şey olmaz” biçiminde kelamlarına sıklıkla rastladıklarını belirtiyor. Berivan Korkut’a nazaran, cezaevi vazifelileri ya da yönetimcilerinin azap ya da makûs muamele nedeniyle cezalandırılmamaları şiddet olaylarını pekiştiriyor.
“İddia edildiği üzere baş, kol kırığı halde yaralanan yok”
Şanlıurfa 2 No’lu T Tipi Cezaevi de Ekim 2021’de koğuş değişikliği sırasında azap ve makûs muamele argümanları ile gündeme gelmişti. Urfa Barosu İnsan Hakları Merkezi raporuna nazaran, 7 Ekim 2021 tarihinde çok sayıda gardiyan ve jandarma erkek koğuşlarında “Türkiye geneli uygulama nedeniyle yarım saat içinde koğuş değişikliği yapılacaktır” ikazında bulundu. Teze nazaran, mahkumların ikazın yasal desteğini sorması üzerine tartışma çıktı. Raporda, “Tutuklu ve mahkumlar, yazıyı görmeden koğuş değişikliğini yapmayacaklarını beyan etmeleri üzerine jandarma ve gardiyanların saldırısına maruz kaldıklarını, koridorlarda sürüklendiklerini ve darp edildiklerini beyan etmişlerdir” denildi.
Mahkumların tezine nazaran, revire giden yaralılar rapor tutulmadan koğuşlara geri gönderildi. Cezaevi müdürü ise baroya verdiği bilgide, “yapılan müdahalenin yalnızca koğuş boşaltmaya yönelik olduğunu, argüman edildiği baş, kol, ayak kırığı olacak biçimde yaralanan hiçbir mahkûmun bulunmadığını” söyledi.
Savla ilgili devam eden bir soruşturma bulunmuyor.
“İdareler rapora karşın darp olduğunu inkar edebiliyor”
Diyarbakır Barosu İnsan Hakları Merkezi Cezaevi İzleme Komitesi Lideri Avukat Gizem Miran da 2021’den bu yana çocuk cezaevleri de dahil olmak üzere merkeze gelen azap ve berbat muamele müracaatlarının arttığını söylüyor.
“Mahpuslarla yaptığımız görüşmelerde bedenlerindeki darp izlerini kendi gözlerimizle görüyoruz. Kabahat duyurusunda bulunuyoruz fakat genelde kurum yönetimcilerinin yaklaşımı olayları birer iftiradan ibaret görmek. Rapora karşın inkar edebiliyorlar” diyor. Avukat Miran, kimi vakit darp raporu aldırmakta ya da mahkumların hastaneye sevkini sağlamakta zorlandıklarını da lisana getiriyor. Kabahat duyurularının ise çoğunlukla cezasızlıkla sonuçlandığını belirtiyor.
Miran, “Ocak ayında Diyarbakır 2 No’lu T Tipi Kapalı Cezaevi’nde koğuş değişikliği sırasında fizikî atak yaşandı. Mahpuslar kalabalık bir infaz müdafaa memuru kümesi ile süngerli odaya alındıklarını, yerlerde sürüklendiklerini anlattı. Şubat’ta kabahat duyurusunda bulunduk lakin hala kuşkulu sıfatıyla sözü alınmış bir kişi yok” biçiminde konuşuyor.
Burcu Karakaş
