CHP Merkez İdare Şurası’nda (MYK), insan hakları ile ilgili hazırlanan rapor ele alındı. Rapora nazaran; 15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrası Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) yapılan ferdi müracaat sayıları arttı. 2016’ya kadar toplamı 52 bin 193 olan kişisel müracaat sayısı, yalnızca 2016 yılında 80 bin 756’ya çıktı. En çok ihlal edilen hak, adil yargılanma hakkı oldu.
CHP MYK’de; tabir özgürlüğü, adil yargılanma hakkı, özgürlük ve güvenlik hakkı başta olmak üzere istatistikleriyle insan hakları incelemeye alındı. İnsan Haklarından Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Gülizar Biçer Karaca, İnsan Hakları Raporu hazırlandı. Gülizar Biçer Karaca, “Hak ihlalleri artık Türkiye için alışıldık bir kavram olmuştur. Yargıya itimadın temellerinden olan bu hakkın birinci sırada ihlal ediliyor olması devletin yargısına ne kadar itimat duyulduğu konusunda kuşku uyandırmaktadır” değerlendirmesini yaptı.
Raporda dikkat çeken istatistik, tespit ve değerlendirmeler şöyle:
“Darbe teşebbüsü sonrası ferdî müracaat sayısı arttı”
“Hak ihlalleri 23 Eylül 2012 yılında getirilen düzenleme ile ferdî müracaat yoluna gönderilme imkânı bulmuştur. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) ferdi müracaat yolunu 1987’de kabul eden Türkiye’nin; Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) ferdî müracaat yolunu 2012 yılında hayata geçirmiş olması geç kalınmış fakat yerinde bir düzenleme olmuştur. Ferdî müracaat yolu kamu gücünü kullanan kişi ve kurumların sebep olduğu hak ihlallerine yönelik olarak kullanılabilmektedir. AYM tarafından ferdî müracaat yolu için tutulan istatistiklerde dikkat çeken nokta ise 15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsü sonrası ferdî müracaat yoluna giden olay sayısında yaşanan artış olmuştur. 2016 yılına kadar AYM’ye yapılan ferdî müracaat sayısı toplamda 52 bin 193 iken; yalnızca 2016 yılında AYM’ye yapılan müracaat sayısı 80 bin 756 olmuştur.
Adil yargılanma hakkı birinci sırada
“Daha sonra Harika Hal Süreçleri İnceleme Komitesi’nin (OHAL Komisyonu) kurulması ile iç müracaat yollarının tüketilmesi için AYM’ye başvurmadan evvel OHAL Kurulu’na gitmiş olma kuralı oluşmuştur. OHAL Kurulu kararlarının vaktinde açıklanmaması istatistiklere de yansımış ve 2017 yılında bir evvelki yıla nazaran yüzde 50’ye yakın azalma yaşanmıştır. Her ne kadar OHAL Komitesi’nde evrakların bekletiliyor olması AYM’nin işini kolaylaştırmış üzere gözükse de son dört yıldır ferdi müracaat sayıları 40 bin civarında gerçekleşmektedir. 2016 – 2020 yılları ortasında toplam yapılan ferdi müracaat sayısı 242 bin 845 olarak gerçekleşmiştir. En çok ihlal edilen haklar istatistiklerine bakıldığında ise adil yargılanma hakkının yüzde 62,3 ihlal edilme oranı ile birinci sırada geldiği görülmektedir.
AİHM, 97 kararın 85’inde hak ihlali tespit etti
“Suç ve cezaların kişiselliği, masumiyet karinesi ve gibisi birçok hukukun temel prensibinin unutulduğu son yıllarda yaşanan adil yargılanma hakkı ihlalleri Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) istatistiklerine de yansımıştır. AİHM, 2020 yılında Türkiye hakkında verdiği 97 kararın 85’inde bir hak ihlali tespit etmiştir. Tekrar birebir istatistikler çerçevesinde 2020 yılı içerisinde en çok ihlal edilen haklar 31’le söz özgürlüğü, 21’le adil yargılanma hakkı ve 16’yla özgürlük ve güvenlik hakkı olmuştur. AİHM tarafından yayınlanan 1959 – 2020 yılları ortasındaki istatistiklere bakıldığında; 953’le adil yargılanma hakkı, 787’yle özgürlük ve güvenlik hakkı ve 688’le mülkiyetin korunması; en fazla ihlale yol açan bahisler olmuştur. Türkiye yeniden birebir yıllar ortasında toplamda 3 bin 309 hak ihlali ile en çok hak ihlal edilen ülke pozisyonundadır. Türkiye Cumhuriyeti; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne 1954 yılında taraf olmuş, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne ferdi müracaat hakkını 1987’de, zarurî yargılama yetkisini ise 1990 yılında kabul etmiştir. 2004 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle de başta Avrupa İnsan Hakları Kontratı olmak üzere, Türkiye’nin taraf olduğu temel hak ve özgürlüklere ait milletlerarası mukavelelere, kanunların üzerinde bir paha atfedilmiştir. Temel haklarla ilgili üniversal ölçütlere atıf yapan değişikliklerin son halkasını ise, 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle AYM’ye ferdî müracaat yolunun açılması oluşturmuştur. Ferdî müracaatın uygulamaya geçirilmesiyle, kamu gücünü kullanan kişi ve kurumların sebep olduğu hak ihlallerine karşı 23 Eylül 2012 tarihinden itibaren anayasal yargı kontrolü başlatılmıştır. Buna nazaran; 23 Eylül 2012 tarihi prestijiyle herkes, Anayasa’mızda teminat altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Kontratı kapsamındaki rastgele birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği teziyle AYM’ye başvurabilmektedir. 15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsü sonrasında insan hakkı ihlallerinde yaşanan artış, AYM kararlarına da yansımıştır. 23 Eylül 2012 tarihinden itibaren sonuçlandırılan 271 bin 727 kararın yüzde 89,2’si hakkında kabul edilmezlik, yüzde 5,4’ü hakkında en az bir hakkın ihlali, yüzde 4,6’sı hakkında idari ret, yüzde 0,5’i düşme, belge kapatma, müracaatın reddi, yüzde 0,3’ü hakkında hakkın ihlal edilmediği kararı verilmiştir.
Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin Demirtaş ve Kavala kararı
“AİHM kararlarının uygulanıp uygulanmadığı pahalandıran Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi toplantısı 17 Eylül 2021 tarihinde gerçekleştirilmiştir. AİHM kararına karşın özgür bırakılmayan Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş’la ilgili kararlarını açıklamıştır. Toplantıda çıkan kararlarda; Bakanlar Komitesi, bir defa daha Selahattin Demirtaş’ın hür bırakılmasını ve mahkumiyet kararlarının bozulmasını talep etmiştir. Komite, Demirtaş’la ilgili kararında ayrıyeten propaganda hatasından verilen 4 yıl 8 aylık mahpus cezasının, Demirtaş’ı cezaevinde tutma ve seçimlere katılmasını engelleme gayesi taşıdığını kaydetmiştir. Komite AİHM Büyük Daire kararı doğrultusunda Türkiye hükümetine aksiyon planı sunması için 22 Haziran’a kadar mühlet vermişti. Türkiye hükümeti ek müddet talep etmediği halde Komite, 30 Eylül’e kadar ek mühlet vermişti. Bakanlar Komitesi, Osman Kavala ile ilgili olarak hür bırakılması talebini yinelemiştir. Bakanlar Komitesi’nin bu oturumunda Türkiye’ye bu hususta ihtarda bulunulması bekleniyordu lakin Komite, aralık oturumuna kadar Kavala’nın bırakılmasını bekleme kararı almıştır.” (ANKA)
