CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, “Türkiye’de Bayan Hakları İhlalleri Raporu”nu açıkladı. Rapora nazaran; 2021 yılında en az 165 bayan personel iş cinayetleri sonucunda ömrünü yitirdi. En az 339 bayan erkekler tarafından öldürüldü, 793 bayana şiddet uyguladı.
TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komitesi Başkanvekili ve CHP İstanbul Sezgin Tanrıkulu, “Türkiye’de Bayan Hakları İhlalleri Raporu” hazırladı. Raporda, şu saptamalara yer verildi:
Pandemi sürecinde çalışma hayatı: İşsizlik ve istihdam
– Her 100 bayandan yalnızca 17’i kayıtlı ve tam vakitli istihdamda! Genç bayanlarda geniş tarifli işsizlik yüzde 51’i aştı! Çalışma çağındaki 32 milyon bayanın ise yalnızca 5,6 milyonu kayıtlı ve tam vakitli istihdamda yer alıyor. Bu durum kayıtsız, kısmi ve eksik istihdamın yüksekliğini göstermektedir! Covid-19 periyodunda tüm dünyada yaşanan iş kayıplarından bayanlar erkeklere nazaran orantısız bir biçimde olumsuz etkilenmektedir. ILO’ya nazaran bayan istihdamının yüzde 4,2’i, erkek istihdamının ise yüzde 3’ü salgın nedeniyle azaldı.
– Öte yandan ILO’nun 17 Ocak 2022’de yayımlanan “Dünyada İstihdam ve Toplumsal Görünüm” isimli çalışmasına nazaran salgın sonrası işgücü piyasasındaki toparlanmanın en yavaş gerçekleşeceği kümelerden birinin de bayanlar olduğunu kestirim ediyor. TÜİK’in 2021 4. çeyrek üç aylık datalarına nazaran hem dar hem geniş tarifli işsizliğin cinsiyete nazaran dağılımına bakıldığında bayanlarda işsizliğin erkeklerden daha fazla olduğu görülüyor. 2021 4. çeyreğinde dar tarifli işsizlik erkeklerde yüzde 9,9 ve bayanlarda ise yüzde 14 olarak açıklandı. Geniş tarifli işsizlik (atıl işgücü) oranı ise erkeklerde yüzde 18,6 ve bayanlarda yüzde 29,6 olarak gerçekleşti.
Böylelikle bayanlarda dar tarifli işsizlik oranı erkeklerden 4,1 ve geniş tarifli işsizlik oranı ise 11 puan yüksek seyrediyor. Bayanlar, Covid-19’un yarattığı işsizlikten erkeklerden daha fazla etkileniyor. Emekçi Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisi’nin (İSİG) çalışmalarına nazaran de, ‘emek piyasasının en korunmasız ve ikincil, ucuz emeği pozisyonunda olan’ bayanlar pandemiden son derece olumsuz etkilendi.
– İSİG internet sitesinde yayınlanan ‘Salgın Sürecinde Bayan Emeği’ başlıklı yazıda özetle şunlara dikkat çekildi:
Türkiye bakımından, (…) sırf bayan istihdamının yüzde 56,6’ı oluşturan hizmetler dalını ele aldığımızda dahi 3,5 milyon bayanın direkt etkilendiği bir boyuta ulaşmıştır. Öte yandan salgın sürecinde okulların, kreşlerin, bakım konutlarının kapatılması ile bakım emeğinin büyük oranda bayanların üzerine kalması, hijyen muhtaçlığının artması, bayan işsizliğindeki büyük artışın değerli nedenlerinden biri oldu. Bayanlar mesken ve bakım hizmetlerini yürütebilmek için, işten ayrılmak ya da yarı vakitli ve süreksiz işlerde çalışmak zorunda kaldı.
İş cinayetleri
– Personel Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisinin (İSİG) datalarına nazaran, 2013 – 2021 periyodunda en az 1.130 bayan emekçi iş cinayetleri sonucunda hayatını yitirdi. 2021 yılında iş cinayetlerinde hayatını yitiren bayan sayısı en az 165 oldu.
Toplumsal cinsiyet eşitsizliği
– Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) dayanağıyla Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği (CEİD) tarafından yapılan tahlil çalışması geçtiğimiz günlerde yayımlandı. ‘Çıtayı Yükseltmek: 2000-2019 Yılları ortasında Türkiye’nin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Performansı’ başlıklı çalışmada, ‘Türkiye’nin toplumsal cinsiyet eşitliği performansı, ülkenin insani gelişme alanındaki başarılarıyla uyumlu değil ve emsal gelişme seviyesindeki ülkelerin gerisinde kalıyor’ denilmiştir. Söz konusu çalışmada yer alan kimi saptamalar özetle şöyle:
Toplumsal Cinsiyet Gelişme Endeksi birinci olarak, 2000’de 0,847’den 2016’da 0,930’a yükselmiş, 2017’de durağanlaşmış ve sonrasında gerilemiştir. Türkiye Toplumsal Cinsiyet Gelişme Endeksi itibariyle dördüncü gruptadır. Hem bayan hem de erkek İnsani Gelişme Endeksi pahaları artmakla birlikte, Bayan İnsani Gelişme Endeksi kıymetindeki sonlu artış son yıllarda Toplumsal Cinsiyet Gelişme Endeks bedelinin gerilemesine neden olmuştur.
Bayana yönelik şiddet
– Türkiye’nin İstanbul Kontratından çekilmesinin akabinde Milletlerarası Af Örgütü tarafından hazırlanan ‘Türkiye Kelamları Aksiyona Geçir’ başlıklı raporda (Aralık, 2021), bayana yönelik şiddetin dert verici boyutlarda olduğu belirtilmiştir.
Türkiye’de bayana yönelik şiddetin ortadan kaldırılması hedefiyle dört ulusal aksiyon planı hazırlandığı anlatılan raporda, ‘Toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamayı amaçlayan bir siyasi iradenin olmaması, Türkiye’de bayanlara yönelik şiddetin sona erdirilmesinin önündeki en kıymetli mahzurlardan biridir. Hükümet tekraren bayanları toplumsal cinsiyete dayalı şiddetten korumak için kelamlı vaatlerde bulundu, fakat sonrasında, İstanbul Kontratından çekilmek üzere, bu vaatlere karşıt düşen adımlar attı’ denilmiştir.
Milletlerarası Af Örgütü, Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesine de ‘Türkiye’nin İstanbul Kontratından çekilmesi ışığında, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının eksiksiz ve tesirli bir biçimde uygulanması gerekliliğini göz önünde bulundurarak Opuz/Türkiye Kararı’nın uygulanmasına ait değerlendirmeyi ivedilikle daha erken bir tarihe alın’ davetinde bulunmuştur.
Bayanların hayat hakkı ihlali
– 2002 – 2021 yılları ortasında Türkiye’de -en az- 7.071 bayanın ömür hakkı ihlal edilmiştir. Bianet tarafından hazırlanan ‘Erkek Şiddeti Çetelesi’ne nazaran, 2021 yılında 339 bayan erkekler tarafından öldürüldü. 1 Ocak – 31 Aralık 2020 devrinde erkekler 34 çocuğu öldürdü. 96 bayana tecavüz etti. 772 bayanı seks işçiliğine zorladı. 424 bayanı taciz etti. 208 çocuğu istismar etti. Erkekler 2021’de en az 793 bayana da şiddet uyguladı. 2020’de ortalarında trans bayanların da olduğu en az 213 bayanın mevti basına ‘şüpheli’ olarak yansımıştır.”
