CHP Genel Lider Yardımcısı Faik Öztrak, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin “TL şu anda en zayıf durumda, gideceği yer yok” açıklamasına reaksiyon gösterdi. Öztrak, “FED Lideri Jerome Powell açıklama yapıyor, 25 puanlık faiz artışlarını daha da attırabilirim diyor. Ukrayna ve Rusya ortasındaki savaş her geçen gün tırmanıyor. Dünyaya sirayet edecekmiş üzere izlenim var. Bütün bunlara karşın Hazine ve Maliye Bakanı ‘Bu iş tabana vurdu, bundan sonra iyileşecek’ diyor. Bunun çok daha tabanı var burada söylemiş olayım” dedi.
Toplumsal Demokrasi Derneği’nin (SDD) “Türkiye’de İktisadın Durumu- Krizde Buhrana” başlıklı çalıştayı Ankara’da bir otelde yapıldı. Çalıştayın moderatörlüğünü CHP Sözcüsü Faik Öztrak’ın yaptığı ikinci oturumuna, gazeteci- muharrir Erdal Sağlam ve Prof. Dr. Kamil Yılmaz konuşmacı olarak katıldı. “10 yıldır bu iktisat patinaj yapıyor. Bir devir 2023 gayeleri vardı fakat 2023 maksatlarının çok gerisine düştük” diyen Öztrak, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Bu iktidar millete aşikâr amaçları taahhüt etti. ‘Milli geliri 2 trilyon dolar yapacağım’ dedi. Artık 925 milyar dolarda kalacak. Sapma yüzde 53. Kişi başına gelir 25 bin dolardı, ’10 bin dolarda kalacak’ diyorlar. Sapma yüzde 57. İhracat 500 milyar dolar olacaktı, artık diyorlar ki ‘ancak 242 milyar dolar olacak’. Sapma yüzde 51. ‘İşsizliği yüzde 5’e düşüreceğiz’ diyorlardı, artık ‘11,4 olacak’ diyorlar. Sapma yüzde 128. Bu sayılar düzgün yönetim edilmediğini ortaya koyuyor. Üç büyük krizi tıpkı anda yaşadık. İki tanesi bizden, biri dışarıdan geldi. Artık dördüncüsü de dışarıdan geliyor.
Türkiye sıcak parayla ekonomiyi şişirme modelini benimsedi. Dünya konjonktürü elverişliydi, dışarıdan sıcak para geldi. 2007’den sonra bize benzeyen ekonomilerden ayrışmışız, 2013’ten sonra bize benzeyen ekonomilerden süratle uzaklaşmışız.
Ekonomik krize devlette idare krizi eklendi. 2020’de global salgın geldi. Salgını çok berbat yönettiler. İktisat kısmında bütün dünya kendi yurttaşına bütçeden dayanak verdi, bizdeki hükümet milleti borca batırdı. Bu periyodun sonunda iktisat ve devlet idaresindeki krizle buhran vardı. Bu buhran sonucunda ekonomimiz dışarından gelecek aykırı dalgalara karşı savunmasız kalmıştı. Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle birlikte Türk iktisadı bir defa daha kendine benzeyen ekonomilerden önemli biçimde ayrıştı.
“Nur topu üzere bizden”
En son Merkez Bankası değişikliğinden sonra ‘Faiz sebep enflasyon sonuç’ lafı birden yine çıkıverdi. Siyaset faizi düşürüldü, ülkenin risk primi üst yanlışsız fırlayıverdi. Paramız pul oldu. Para siyaseti son derece makûs yönetilmeye başlandı… Türk lirası geçen yıl ağustos ayından bu yana yüzde 41,5 bedel kaybetti. Bulgar levasına karşı ne kadar paha kaybetti, yüzde 62,5. İran riyaline karşı yüzde 53,5 paha kaybetti. Bu iş şunu gösteriyor. Işık topu üzere bu iş bizden, dışarıdan filan değil.
Besin enflasyonunda OECD birincisiyiz, güç enflasyonunda da OECD birincisiyiz… Şu anda hem TÜFE bazlı endekse hem ÜFE bazlı endekse baktığımızda kazanılan rekabet gücünü yitiriyoruz. 2022’de dış ticaret açığı 58 milyar dolara kadar çıktı.
Kamu özel işbirliği projelerine verilen garantiler 153 milyar dolar. Kucağımızda 153 milyar dolarlık vergi borcu var. Kimin üzerine, bizim çoluğumuzun, çocuğumuzun üzerine.
“Bunun çok daha tabanı var”
‘Türk lirası en düşük kıymetine gelmiştir’. Nereden en düşük pahasına gelmiştir. Şu bilgilere baktığınızda, önümüzdeki risklere bakarsanız. FED Lideri Jerome Powell açıklama yapıyor, 25 puanlık faiz artışlarını daha da attırabilirim diyor. Ukrayna ve Rusya ortasındaki savaş her geçen gün tırmanıyor. Dünyaya sirayet edecekmiş üzere izlenim var. Bütün bunlara karşın Hazine ve Maliye Bakanı ‘Bu iş tabana vurdu, bundan sonra iyileşecek’ diyor. Bunun çok daha tabanı var burada söylemiş olayım.
22 Şubat’ta savaş çıkmış. Bize benzeyen ülkelerin kredi risk primlerini sıralamışlar. Rusya’dan sonra biz ikinciyiz. Döviz kurlarına bakmışlar, savaşta olan Rusya’dan sonra ikinci ülke biziz. Devlet faizlerine bakmışlar, bu ülkeler ortasında devlet tahvil faizleri en fazla artan ülke biziz. Rusya bizden sonra. Dış borçlanma maliyetlerimiz rekor kırdı. Faiz ile kur ortasındaki ilgiyi kopardık. Türkiye beş yıllık vadede yüzde 8,6 faiz ile borçlandı. 2 milyar dolar için beş yılda bir milyar dolar faiz ödeyeceğiz. ABD’nin ödediği faizin dört, İngiltere’nin ödediği faizin yedi katı.”
“Avrupa Birliği’nin bölgedeki üssü oluruz”
Öztrak, Türkiye’nin makus tablodan çıkabileceğini söz ederek, “Avrupa üretim tesislerini Balkanlar ve Türkiye’ye çekebilecek. İşbirliklerinin tıpkı bedellere sahip ülkeler ortasında yapılmasını öngörüyor. Bu doğu bloku. Batı blokunda insan haklarına ve özgürlüklere saygılı ülkelerin bir ortaya getirdiği bloklardan bahsediliyor. Türkiye’nin bunu yapması lazım, ancak bu işleri yapabilecek bir hükümet yok. Biz şayet gelişmeleri yanlışsız okursak orta gelir tuzağından çıkarız… Avrupa Birliği’nin de bölgedeki en büyük üssü oluruz” diye konuştu.
Öztrak, “Yeni kurumlar, yeni kurallar, yeni kadrolar” başlıklarıyla yapılması gerekenleri anlattı.