CHP’nin toplumsal siyasetlerden sorumlu Genel Lider Yardımcısı Prof. Dr. Yüksel Taşkın, Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) açıklarının telaş verici bir seviyeye ulaştığına dikkat çekerek, “SGK açıklarının yarattığı kara delik, insanca emeklilik hakkının ortadan kalkabileceği bir gelecek riski yaratıyor” dedi.
Taşkın SGK açıkları nedeniyle emeklilik sisteminin fiilen ortadan kalkabileceği tehlikesine işaret etti.
Taşkın yaptığı yazılı açıklamada, şunları tabir etti:
”Sebebi istihdam odaklı üretimin yükselmemesi”
“Son devirde kayıtlı çalışan sayısındaki artışın yavaşlaması, emekli sayısındaki yükseliş, Covid-19 pandemisi sırasında sıhhat harcamalarında yaşanan fazladan artış üzere etkenler, Toplumsal Güvenlik Kurumu açıklarının telaş verici seviyelere ulaşmasına neden oldu. Kapımızda duran bu krizin nedenini Covid-19 pandemisine bağlamak aldatıcı olur. Kriz çok daha yapısal ve derin. İstihdam odaklı üretimin yükseltilememesi, bu krizin en temel nedenidir.
Kriz yapısal, zira ülkemizde çalışabilir nüfus 63,5 milyona ulaşmış olmasına karşın işgücüne dahil olmayan nüfus 31,5 milyona yaklaşıyor. Bir öbür sözle işgücüne iştirak yüzde 50,5’lerde tıkanmış durumda. Genç işsizliğinin yüzde 25’lerde seyretmesi de içerisine düştüğümüz kısır döngünün en çarpıcı göstergesi. Son beş yılda SGK primi ödeyenlerin sayısı yalnızca 1,2 milyon kişi artarken emekli maaşı alanların sayısının 1,9 milyon artmış olması, bahsettiğimiz yapısal dengesizliğin göstergesi.
”Önce toplumun dikkatini bu mevzuya çekmeliyimiz”
Maalesef bahsettiğimiz husus ülkemizin en yakıcı sıkıntılarından birisi. Bu nedenle çözümlerimizin ne olduğunu ortaya koyacak serinkanlı, gerçek tartışmalara gereksinimimiz var. Ne yazık ki ülkemizi çoraklaştıran kutuplaştırıcı siyaset, tam da bu sorunlarımızı konuşmayalım diye var. Bu yakıcı sıkıntıyı gelecek seçimlerin en değerli tartışmalarından birisi haline getirmemiz gerekiyor. Evvel toplumun dikkatini bu mevzuya çekmeli ve tahlil tekliflerimizi de paylaşmalıyız.
”Bugün itibariyle aldıkları maaş 150 Euro’yu aşamayan emeklilerimiz var”
Bugün prestijiyle aldıkları maaş 150 euroyu aşamayan emeklilerimiz var. Bu olumsuz durumu bile mumla arayabileceğimiz günlerimiz olabilir. Gençlerin kayıtlı işgücüne dahil olamadıkları, kayıt dışı istihdamın ‘herkesin bildiği bir sır’ olarak kamu otoriteleri tarafından bile kabullenildiği, minimum fiyatın ortalama fiyat haline geldiği bir ülkede gelecekte emekli olmak bir hayal haline gelebilir. Mevcut şartlar devam ederse bugünün gençleri, emeklilik hakkını geçmiş hoş günlere ilişkin bir lüks olarak anımsamak zorunda kalabilirler.
”Bütçeden yapılan transferler giderek büyüyen kara deliği kapatmaya yetmeyecek”
Kayıtlı çalışarak prim ödeyenlerin sayısı neden kıymetli? Toplumsal Güvenlik Kurumu, çalışanlardan elde ettiği primlerle emeklilerin maaş masraflarını ve vatandaşların sıhhat masraflarını karşılamaktadır. Sağlıklı bir toplumsal güvenlik sistemi bir üçgene benzetilebilir: En altta etkin çalışanlar, en üstte de pasif çalışanların (emekliler) olduğu bir yapıda taban ne kadar genişse sistem de o kadar inançlı ve sağlıklıdır. Bu nedenle toplumsal güvenlik sisteminde sürdürülebilirlik açısından kıymetli bir gösterge, aktif-pasif oranıdır. Ülkü durumda aktif-pasif oranının 4 olması, yani dört faal çalışanın bir pasif çalışanı finanse etmesi gerekmektedir. 2’nin altına inilmesi önemli bir kriz işaretidir. 1980’li yıllarda 3,3 çalışanın bir emekliyi finanse edebildiğini anımsamamız kafidir. Şayet şartları değiştiremezsek yakın gelecekte bu sayı 1,50’ye düşebilir. Bu durumda prim gelirleriyle emekli maaşlarını ve sıhhat harcamalarını karşılamaktan daha da uzaklaşacağız ve bütçeden yapılan transferler giderek büyüyen kara deliği kapatmaya yetmeyecek.
1995 yılında ülkede toplanan vergi gelirlerinin yüzde 10’u toplumsal güvenlik açığına giderken bu oran 1996 yılında yüzde 14,9’a, 1997 yılında yüzde 16’ya, 1999 yılında yüzde 18,6’ya yükseldi. İstikrarlı artış sonucunda son yıllarda bu oran yüzde 25’lerin üzerine çıkmış durumda. Bütçeden toplumsal güvenlik kurumlarına yapılan transferin GSYH oranı da 1995 yılında yüzde 1,01 düzeyindeyken 2020 yılında yüzde 4,93’e ulaştı.
”Tehlikenin farkındayız”
Resmi bilgilere nazaran; Haziran 2021’de kayıt dışı olarak çalışanların sayısı 8,4 milyondur. Bugün etkin çalışan sayımız 20 milyon civarında değil de çalışabilir işgücümüz olan 63 milyonun yarısı bile olabilseydi, aktif-pasif çalışan oranımız daha sağlıklı olacak, emeklilerimiz biraz daha insanca maaşlar alabilecekti. Halbuki çalışabilir işgücünün yalnızca üçte birinin prim ödediği bir ülkede emeklilik sistemi temel bir hak olmaktan çıkar, gücü olan emekli olabilirken güçsüzler ömür uzunluğu ağır şartlarda çalışmak zorunda kalırlar. SGK açıklarının yarattığı kara delik, insanca emeklilik hakkının ortadan kalkabileceği bir gelecek riski yaratıyor.
CHP olarak tehlikenin farkındayız. İstihdam odaklı üretimin arttırılması için mevcut tahlil tekliflerimizi yeni şartlara nazaran güncelliyoruz. İktisat Masamız yalnızca tahlil tekliflerimizi anlatmıyor, üretici tüm dal bileşenlerinden de teklifler derliyor, bunları uygulanabilir siyasetlere dönüştürüyor. Toplumsal Siyasetler Lider Yardımcılığı olarak on bir farklı bölümde istihdam sıkıntıları ve tahlil teklifleri bahisli çalıştaylar düzenliyoruz. Tarım, turizm, sanayi, gençlik, bayanlar, bilişim, engelliler üzere toplam on bir kesim ve alanın bileşenlerini dinleyerek istihdam odaklı üretimin arttırılmasını amaçlayan somut tekliflerimizi raporlaştıracağız. Elbette farkındayız ki istihdam odaklı üretimi arttırmadan, önemli bir emeklilik ve vergi ıslahatı gerçekleştirmeden aktif ve kapsayıcı bir toplumsal devleti inşa etmek de mümkün değildir.” (ANKA)