Koronavirüs nedeniyle birinci kapatma tedbirlerini ilan edişinden iki yıl sonra ABD’de günlük hayat giderek salgın öncesi şartlara gerçek açılıyor. Pekala dünyanın öteki yerlerinde durum ne?
19 Mart 2020 tarihinde California eyaleti, vatandaşlarına “evde kal” talimatı verdiğinde, çoğunluk, hayatın nispeten kısa bir mühlet sonra olağana döneceğini düşünüyordu. Lakin o denli olmadı.
24 ay sonra ABD ve öbür bir çok ülkede koronavirüs tedbirleri adım adım gevşetilirken, beşerler nihayet tünelin ucunda beliren ışığı görebilmeye başlıyor.
Lakin kimi bölgelerde hadise sayıları bir kere daha rekor seviyelere çıktı ve şimdi salgının sonunun gelmediği anlaşılıyor.
İngiltere, Hong Kong, Güney Afrika, Yeni Zelanda, Kanada, Peru ve ABD’deki muhabirlerimizden kısaca son durumu anlatmalarını istedik.
BBCHadiseler artıyor lakin tedbirler kaldırılıyor – İngiltere
Nick Triggle, Londra
İngiltere’de Covid’le ilgili son yasal mecburilik olan, Covid testi olumlu çıkanların kendilerini izole etmesi mecburiyeti de Şubat sonunda kaldırıldı.
Bir ay öncesinde yani Ocak sonunda da hükümet, dükkanlar ve toplu taşıma araçları üzere kapalı kamusal yerlerde maske zorunluluğunu ve mümkün olan durumlarda meskenden çalışma tavsiyesini kaldırmıştı.
Lakin doğruyu söylemek gerekirse esasen İngiltere geçen yazdan bu yana Covid’le ilgili tedbirler konusunda bir çok ülkeye göre çok daha hafif kuralları tercih ediyordu.
Aylar evvel kaldırılan maske mecburiliği ve konuttan çalışma tavsiyesi de, 2021 sonunda Omicron varyantının yol açtığı yeni olay dalgası nedeniyle tekrar uygulamaya sokulmuştu.
İngiltere hükümetinin bu yaklaşımı, ülkede en büyük risk kümesindeki 60 yaş üzeri nüfusun yüzde 95’inin artık güçlendirici aşılarını da olması ve aşıların yeterli bir müdafaa sağlamasıyla gerekçelendiriliyor.
Omicron varyantının hadise sayılarında büyük artışlara yol açmasına rağmen, hastalığın yol açtığı vefatlar, kış aylarındaki olağan vefat oranlarının üzerine çıkmadığı görülüyor.
Sayılar olayların yine tırmanmaya başladığına işaret ediyor olsa da şu anda bu pek tasa yaratmıyor üzere görünüyor.
- İngiltere’de Covid-19 seyahat kısıtlamaları sona erdi
BBCHer şey eskisi üzere, maske hariç – Güney Afrika
Pumza Fihlani, Johannesburg
Güney Afrika’da her şey büyük ölçüde salgın öncesi periyoda geri dönmüş üzere.
Hükümet iki yıldır birinci sefer Aralık ayında geceleri uyguladığı sokağa çıkma ve alkol satışı yasağını da kaldırdı.
(Güney Afrika 2020 yılında salgının en dorukta olduğu periyotta alkol satışını yasaklayan birkaç ülkeden biriydi.)
Bugün ülkenin çeşitli kentleri ve kasabalarında hayat olağana dönmüş görünüyor. Sokaklar eskisi üzere kalabalıklaştı, beşerler işe gidip geliyor.
Yalnız Covid’in hala hayatımızda olduğunu hatırlatan bir şey var: Tüm kamusal alanlarda maske takmak mecburî ve insanların birden fazla bu kurala uyuyor.
Güney Afrika’da aşılamaya tartı verildiResmi sayılara nazaran birkaç ay evvel baş gösteren Omicron varyantının yarattığı dördüncü dalga akabinde, olaylar yine düşüşte.
Okulların birçok açık ancak hizmet bölümü kuruluşlarında çalışanlara aşı zaruriliği konup konmaması konusunda tartışmalar sürüyor.
Ayrıyeten toplumsallaşmaya ne ölçüde müsaade verilebileceği de bilinmeyen. Gece kulüpleri hala kapalı lakin barbar ve tavernalar açık ve beşerler gece sokağa çıkma yasağının da kaldırılmasıyla artık geç saatlere kadar dışarda sosyalleşebilecekler.
- Güney Afrikalı yetkililer, Omicron dalgasında tepe noktasına ulaşılmış olabileceğini söyledi
BBCÇok hadise, az mevt – Yeni Zelanda
Simon Atkinson, Sidney
Neredeyse iki yıldır Wellington’daki Tasman’da yaşayan arkadaşım salgını pek umursamıyordu.
Bu hafta ise WhatsApp’dan öfkeli bir sesli bildiri yolladı: “Lanet mümkün kudurdu! Hepimiz bu Allah’ın belası Covid’e yakalandık!”
Çok sıkı kapatmalar ve çabucak tam bir izolasyon ile ülke Covid salgını boyunca bir muvaffakiyet hikayesi olarak örnek gösteriliyordu. Artık hadise sayıları süratle artıyor.
Ve bir çok Yeni Zelandalı hala ülkelerinin günde 1000’den az olaydan nasıl olup da bir kaç hafta içinde günde 20 bin olaya çıkabildiğini anlamakta zorlanıyor.
Yakın vakte kadar Başbakan Jacinda Ardern hala sıfır tolerans siyaseti izliyordu.
Yeni Zelanda’da bir test merkezi Bu ruhsal şok karşısında hala içleri rahatlatan bir şey ise, salgının en başından bu yana, Covid’den ölenlerin sayısının toplam 120’nin altında olması. Bu da büyük ölçüde nüfusun küçük yaştaki çocuklar hariç yüzde 95’inin tam doz aşılarını olmasına bağlanıyor.
Hadiselerdeki artışa karşın tekrar buna güvenilerek kısıtlamaların kimileri daha kaldırıldı ve Covid hastalarının izolasyon şartları hafifletildi.
Lakin, kimi bölümlerde aşı olmayı reddedenlerin işlerini kaybetmesi manasına gelen yasal düzenlemeler başşehir Wellington’da üç hafta boyunca şovlarla protesto edildi ve bu kural hala geçerli.
Yurt dışındaki Yeni Zelandalılardan iki doz aşısını olanlara artık karantinaya ya da izolasyona girmeden ülkeye giriş yolu açık. Hudutların iki yıldır kapalı olduğu düşünülürse bu çok değerli bir adım.
Ortalarında ABD ve İngiltere’nin de ulunduğu 60 ülkeden Yeni Zelanda’ya gidecek şahıslar de 2 Mayıs tarihinden itibaren bir negatif test sunmaları şartıyla tıpkı özgürlüğe kavuşacak.
- Yeni Zelanda, iki yıl sonra sonlarını açmaya hazırlanıyor
BBCÇok hadise, çok fazla vefat – Hong Kong
Grace Tsoi, Hong Kong
Omicron varyantı Hong Kong’a salgının tehlikelerini çok net bir halde gösterdi.
Hong Kong, Çin’in Covid’e karşı “Sıfır Tolerans” siyasetini uyguluyor. Bu kapsamda ülkeye girişler çok sıkı denetime tabi ve çok sıkı karantina kuralları uygulanıyor. Bu siyaset sayesinde bölge salgının birinci iki yılında virüsün yayılmasını büyük ölçüde engellemeyi başardı. 2021’in sonuna gelindiğinde bütün olayların toplamı sadece 12 bin idi.
Bugün Hong Kong dünyada koronavirüs vefatı oranının en yüksek olduğu ülke. Ölenlerin birden fazla aşısız ve ileri yaşta hastalar. Hastalığa yakalananların sayısı ise yarım milyonu geçti.
Virüs, sıkı toplumsal uzaklık tedbirlerine karşın hala yayılıyor. Restoranlar saat 18.00’den sonra içerde yemek servisi yapamıyor ve spor salonu, bar üzere kamusal yerler Ocak ayından beri kapalı.
Beşerler kriz karşısında izlenen siyasetleri anlamakta zahmet çekiyor ve öfkeli.
Hükümet kaynaklarına atıf yapan mahallî medya kuruluşları bir kent çapında tam kapatma ve 7,4 milyonluk nüfusun tamamına mecburî test ihtimalinden kelam ediyor.
Bu cins haberler karşısında paniğe kapılan halk alışverişe yöneldi ve marketlerin rafları boşaldı.
Ancak Hong Kong’un başkanı Carrie Lam bu hafta herkese test yapmanın birinci öncelik olmaktan çıktığını söyledi.
Bu yıkıcı dalga elbette geçecek. Nüfusun birçok ya hastalanarak doğal bağışıklık kazanacak, ya da aşılanmış olacak.
Ancak yeniden de insan şu soruyu sormadan edemiyor: Yerli şirketler büyük zahmet içine girer ve memleketler arası yetenekler kenti terketmeye başlarken, Hong Kong hala “Sıfır Tolerans” stratejisini sürdürmeli mi?
- Hong Kong’da 11 hamster’ın Covid testi olumlu çıktı, 2 bin hayvan öldürülecek
BBCGözler daha çok siyasi krizde – Peru
Katy Watson, Sao Paulo
Peru Covid-19 salgını başladıktan sonra en süratli ve en sıkı kapatma tedbirlerini uygulamaya koyabilen ülkelerden biriydi.
Çok sıkı sokağa çıkma yasakları ilan edildi. O denli ki salgının birinci devirlerinde köpek gezdirmek bile mümkün değildi.
Lakin bu tekrar de Peru’nun salgından çok makûs etkilenmesine ve hastanelerin kapasitelerinin yetersiz kalmasına mahzur olamadı.
Özetle, bu yoksul ülkede insanların çalışmaya devam etmek zorunda olması ile kamu sıhhati hizmetlerinin yetersizliği ve hazırlıksızlığı bir ortaya gelince salgın çok sayıda can kaybına yol açtı.
Peru’da çocuklar aşı kuyruğundaAncak iki yıl sonrasına baktığımızda, birinci periyot çok fecî görünen şeyler artık günlük ömrün kesimi haline gelmiş üzere.
Kısıtlamalar birer birer kaldırılıyor ve olaylar hala düşmeye devam ediyor.
Natürel ki pandeminin devam ettiğini hatırlatan şeyler de var. Birçok yerde hala maske takılıyor ve birçok yere girmek için aşı dokümanı göstermek gerekiyor.
Yeniden de Peruluların şu anda muhtemelen sıhhat problemlerinden çok ülkedeki siyasi krizle meşgul olduğunu söyleyebiliriz.
Devlet Lideri Pedro Castillo son yedi ay içinde dördüncü hükümetini oluşturdu. Kendisinden evvelki devlet lideri Martin Vizcarra 2020’de azledilmişti.
- Peru Covid salgınında meyyit sayısını güncelledi, nüfusa oranla can kaybında birinci sıraya yükseldi
- Peru’da devlet lideri seçilen Pedro Castillo kimdir?
BBCBahar geliyor, buzlar eriyor – Kanada
Robin Levinson King, Toronto
Baharın gelişi bu yıl Kanada’da yalnızca kışın değil Covid kısıtlamalarının da sonunu getiriyor.
Covid kurallarının birçok federal hükümet değil eyalet idareleri tarafından konulduğu için şimdi yumuşama tam olarak hayata geçmediyse de birçok yerde rahatlama görüldüğünü söyleyebiliriz.
Ülkede restoranlar üzere iç yerlere giriş için aşı evrakı kuralı koyan her eyalet ya da bölge, Nisan ayı itibariyle bu zaruriliği kaldıracak. Lakin aşı mecburiliği bakım işleri üzere kimi bölümlerde çalışanlar için hala geçerli olacak. Maske mecburiliği da okullar da dahil kaldırılıyor.
Kanada’da Covid yasaklarına karşı protesto aksiyonları yapıldı Ülke çapında federal hükümetin aldığı kararlara nazaran, hava ve demiryolu seyahati yaparken hâlâ maske takmak ve aşı dokümanı göstermek gerekecek. Ayrıyeten hükümet Kanada vatandaşlarına test zaruriliği kurallarını yumuşatmaya başlamış olsa da, şimdilik tüm aşılarını olmuş olanlar bile ülkeye girerken hâlâ test olmak zorunda.
Bu kararlar, ülkenin başşehrinde haftalarda devam eden ve Kanada’nın en kıymetli ticaret yollarından birinin kapanmasına yol açan Covid tedbirlerine karşı protesto şovları akabinde alındı.
Tedbirleri yumuşatma kararları resmi açıklamalarda şovlarla ilişkilendirilmiyor ancak bazıları federal hükümetin attığı bu adımları tedbir terslerinin zaferi ya da hükümetin verdiği ödünler olarak görebilir.
Pandemi devrinin kıymetli bir kısmında Kanada çok sıkı tedbirler uyguladı. Restoranlar ve spor salonları bir çok kentte aylarca kapalı tutuldu ve açıldıklarında da aşı pasaportu uygulaması getirildi.
Kimi Kanadalılar bu tedbirlerin sürmesini istiyordu.
Yapılan anketler Kanadalıların birçoklarının sınırlamaların sona ermesinden yana olduğunu gösterse de birtakım bireyler ve işletmeler hala aşı dokümanı ve maske zorunluluğunu uygulamayı tercih ediyor. Münasebetiyle bir çokları için salgın periyodunun hâlâ devam ettiğini söyleyebiliriz.
- Kanada’da polis, hudut köprüsündeki protestocuları dağıttı
- Kanada Başbakanı Trudeau: Kamyoncuların aksiyonu kabul edilemez
- Kanada’nın başşehri Ottawa’da aşı tersi protestolar nedeniyle acil durum ilan edildi
BBCMetrolar yeniden tıklım tıklım – ABD
Tara McKelvey, Washington DC
Washington’daki Georgetown Üniversitesi’nde, bir vakitlerin değerli aksesuarı N95 maskelerinin ambalajlarında öylece durduğunu görmek bile, kentte ve ABD’de, kuralların artık insanlara eskisi üzere davranma imkanı tanıdığına bir işaret.
Tabi ki birtakım sınırlamalar nerede yaşadığınıza bağlı olarak farklı seviyelerde sürüyor fakat genel tablo, özgürlüklerin geri döndüğü tarafında.
Cumhuriyetçilerin yükte olduğu iki eyalet Texas ve Florida’da maske mecburiliği ya kalktı ya da çok hudutlu uygulanıyor.
Demokratların aktif olduğu ve bir devir çok sıkı maske kuralları uygulanan eyaletlerde bile yasaklar Beyaz Saray tavsiyelerinin de ötesinde yumuşatıldı.
Örneğin New York ve New Jersey’de iç yerlerde maske zaruriliği artık yok. Bu siyasetler büyük ölçüde kamuoyunun pandemi konusunda daha inançlı hissettiğini yansıtıyor.
California’daki Venedik plajı açıldıGerçi ABD hala nüfusa oranla en çok Covid vefatı yaşanan ülkelerin başını çekiyor lakin günlük hadise sayısı 800 bin üzere akıl almaz bir seviyeden 36 bine kadar düştü.
Hastaneye yatanların sayısında da yüzde 75 düşüş var.
- Omicron varyantının bulaşıcılığı ne kadar sürüyor?
- ABD Yüksek Mahkemesi: Büyük işletmelerde çalışanlara Covid aşısı mecburiliği getirilemez
Bunun sonucunda da Washington’da bir sıhhat siyaseti danışmanlık kuruluşunda çalışan Silicia Lomax’ın değerlendirmesine nazaran kamuoyunun morali görece daha yüksek ve beşerler olağan gündelik hayatlarına dönmeye başladı.
Lomax, daha bir kaç ay evvel metrolarda bir hayalet kent imajı olduğuna, neredeyse her vagona bir kişi düştüğüne fakat artık toplu taşımanın tekrar kalabalıklaştığına dikkat çekiyor.