GÖKÇER TAHİNCİOĞLU
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin, Cumhurbaşkanı’na hakaret hatalarının mahpusla cezalandırılmasını tabir özgürlüğünün ihlali olarak değerlendirdiği, çağdaş uygulama ve siyasal kavramlarla bağdaşmadığını tespit ettiği Vedat Şorli davasında verdiği karar, itiraz sürecinin de tamamlanmasıyla katılaştı. İstanbul Barosu eski Lideri Avukat Turgut Kazan, bundan sonra Cumhurbaşkanı’na hakaret kabahatinden AİHM’nin önüne gelecek evrakların da bu formda sonuçlanacağını anımsatarak, Türkiye’nin bu karara nazaran ilgili düzenlemeyi bir an evvel kaldırması gerektiğini vurguladı.
Meclis’in bunu yapmaması durumunda Anayasa Mahkemesi’nin düzenlemeyi gündemine alarak iptal etmesi gerektiğini söyleyen Kazan, yargıçlara de verdikleri mahpus cezası kararlarından kaynaklı tazminatların ilerleyen periyotta kendilerine rücu edilebileceği ihtarında bulundu.
AİHM, Türkiye’de daima tartışma konusu olan, aydın ve sanatkarlardan, öğrencilere kadar yüzlerce kişinin mahpus cezasıyla yargılanmasına, gözaltına alınmasına, tutuklanmasına yol açan Cumhurbaşkanı’na hakaret kabahatiyle ilgili kararını Vedat Şorli isimli toplumsal medya kullanıcısının başvurusu sonucunda verdi.
Şorli, 2014 ve 2016 yıllarında Facebook’ta paylaştığı karikatür ve fotoğraf nedeniyle tutuklandı ve 2 ay 2 gün tutuklu kaldı. Yargılama sonucunda 11 ay 20 gün mahpusa mahkum edilen Şorli, hakkındaki kararın açıklanması 5 yıl geriye bırakıldı. Anayasa Mahkemesi, Şorli’nin bu nedenle yaptığı başvuruyu kabul edilemez bularak reddetti. Şorli, bunun üzerine AİHM’ye başvurdu.
AİHM, 19 Ekim 2021’de, başvuruyu sonuçlandırdı ve “hak ihlali” kararı verdi. Kararda, “başvurucunun tutuklanması ve kararın açıklanması geri bırakılmış olsa da mahpus cezasına mahkum edilmiş olması” caydırıcı tesir yaratması nedeniyle tabir özgürlüğünün ihlali olarak değerlendirildi.
Kararda, Cumhurbaşkanının herkesten daha çok korunması ve Cumhurbaşkanına hakaretin (TCK 299), genel hakaret kabahatinden daha ağır ceza ile cezalandırılmasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ruhuyla bağdaşmadığı vurgulandı. Kararda, Cumhurbaşkanının prestijinin korunması maksadıyla kelam konusu özgürlüğü kullanan şahsa mahpus cezası verilmesinin haklı bir yanının bulunmadığı, aksi tavrın, çağdaş uygulama ve siyasal kavramlarla bağdaşmayacağı vurgulandı.
“Düzenlemeyi değiştirin”
Kararda, Türkiye’nin düzenlemeyi değiştirmesi, kamu tertibini korumak için birinci iş olarak ceza yargılamasına başvurmaktan geri durması ve ceza yargılaması yerine, özel hukuk yaptırımları üzere öteki seçeneklere yönelmesi gerektiği de belirtildi. Kararda, müracaatçıya 7 bin 500 euro tazminat ödeneceği de kaydedildi.
Kazan: Karar katılaştı, yargıçlar dikkatli olsun
İstanbul Barosu eski Lideri, Avukat Kazan, toplumsal medya hesabından paylaştığı iletisinde, Şorli kararının katılaştığını belirterek, “AİHM’nin ŞORLİ kararı katılaşmıştır. Artık cumhurbaşkanına hakarete ait TCK/299’dan verilen tutuklama ve mahkûmiyet kararları kesinlikle İHLAL sayılacaktır. Ve hükmolunacak tazminat için o karardan sorumlu savcılarla/yargıçlara rücu mümkünlüğü doğacaktır. Bu gerçek bilinmelidir” tabirlerini kullandı.
Kazan, T24’e yaptığı açıklamada, şunları söyledi: “Şorli kararının en kıymetli taraflarından biri AİHM’nin, kullanılan ifadeyi hiç tartışmadan, içerik tartışmasına girmeden, Cumhurbaşkanı’na hakaret cürmünün mahpusla cezalandırılmasını tabir özgürlüğüne ters olarak nitelemesidir. Türkiye, bu karara itiraz etti. Büyük Kurul’un önüne gelmeden, beş şahıstan oluşan heyet itirazı kıymetlendirdi ve reddetti. Büyük Kurul’un önüne gitmesine de gerek kalmadı. Bu kesin karar, bundan sonra bu cürümden AİHM’nin önüne gelecek evrakların da bu formda sonuçlanacağını gösteriyor.
Türkiye, bu düzenlemeyi kaldırmak zorunda. Meclis kaldırmazsa Anayasa Mahkemesi’nin bunu iptal etmesi gerekir. Anayasa Mahkemesi daha evvel bu husustaki bir başvuruyu reddetti. Fakat Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesiyle artık cumhurbaşkanının pozisyonu da değişti, sistem değişti. Anayasa Mahkemesi, daha evvel karara bağladığı bir belgeyi 10 yıl ele almayacağı kuralını bir yana bırakarak, bu mevzudaki müracaatları dikkate almalı ve iptal kararı vermeli. Yargıçların de bu evraklarda AİHM’le uyumlu kararlar vermesi gerekir. Aksi takdirde bugün olmasa da yarın, muhtemel bir iktidar değişikliğinde tazminatların rücu edilmesi ihtimali de doğacaktır.”
“Bu unsur ‘ihmal’ edilmeli”
Kazan, tiyatronun duayen isimlerinden Genco Erkal’ın bu hatadan yargılandığı ve beraat ettiği davada da bu prensipleri anımsattıklarını belirtti. Kazan, Genco Erkal davasında mahkemeye sunulan yazılı savunmada, Türkiye’ye, düzenlemenin değiştirilmesinin birinci defa 2007’de söylendiğini anımsatarak, Venedik Komisyonu’nun da tıpkı görüşü taşıdığını vurguladı.
Savunmada, 28 Şubat 2022’de Şorli kararının katılaştığı belirtilerek, düzenlemenin değiştirilmemesi ya da Anayasa Mahkemesi tarafından ihlal edilmemesi durumunda da anayasa mucibince bu hususun ihmal edilmesi, yok sayılması gerektiğini kaydetti.