Hilal Köylü / Ankara
Mısır’la ikili bağlantıları sekiz yıldır düşük profilde tutan Ankara, Libya ve Doğu Akdeniz’de Türkiye aykırısı cephenin güçlenmesi üzerine Kahire ile başlattığı diplomatik teması sürdürüyor. Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Sedat Önal başkanlığında 5-6 Mayıs tarihlerinde Kahire’de yapılan ortak iş birliği toplantılarının ikincisi 7-8 Eylül’de Ankara’da yapılacak. Tarafların ‘karşılıklı inanç’ alakası kurup, bu bağlantıyı iştirake dönüştürüp dönüştürmeyecekleri ise en büyük merak konusu.
Türkiye’nin 2013 yılında Mısır’da Abdülfettah Sisi’nin Mursi’yi darbeyle devirmesine sert reaksiyon göstermesi, iki ülke ortasındaki münasebetlerde gerginliğe yol açmıştı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Mısırlı mevkidaşı Sami Şükrü ortasında bu yıl Nisan ayında yapılan ağır telefon görüşmeleri ile de iki ülke ortasında yakınlaşmanın adımları atılmıştı. Her iki ülkenin de Doğu Akdeniz ve Libya’da gücünü artırma isteği, Ankara ve Kahire hattındaki olağanlaşma eforlarına neden olarak gösteriliyor.
DW Türkçe’nin Türk diplomatik kaynaklardan edindiği bilgiye nazaran tarafların dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde Kahire’de masaya oturmasıyla başlayan diplomatik temas sürecinde öne çıkan üç ana gündem hususu Ankara’da ‘derin müzakerelere’ husus olacak: Doğu Akdeniz, Libya ve Müslüman Kardeşler.
Doğu Akdeniz, Libya ve Müslüman Kardeşler
Türk diplomatik yetkililer Mısır’ın Avrupa Birliği üyesi Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile imzaladığı mutabakatlardan çekilerek Türkiye ile bir deniz yetki muahedesi imzalamasının mümkün olduğunu belirtse de Sisi idaresinin Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’yle yakın bağlantısı Ankara’nın bu beklentisinin önüne mahzur koyuyor. Yeniden de Ankara, Mısır’ın Doğu Akdeniz’den çıkardığı doğal gazı Avrupa’ya satabilmek için Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nden çok Türkiye’yle alakaları geliştirmeyi tercih edeceği hesabını yapıyor.
Kahire idaresinin ise Ankara’dan beklentileri var: Türk askerinin Libya’dan çekilmesi ve Türkiye’deki Müslüman Kardeşler üyelerinin Sisi tersi faaliyetlerinin engellenmesi.
Libya’daki Türk askeri varlığının yasallığı konusunda Sisi idaresini ikna sürecinin sürdüğünü anlatan Türk yetkililer; Müslüman Kardeşlerle temaslı televizyon kanallarının muhalif yayınlarının dozunun düşürüldüğünü de hatırlatıp “Kahire ile diyaloğumuz sürüyor. Bu diyalog sürdükçe yakında dışişleri bakanları düzeyinde de görüşme olması kaçınılmaz” diyor.
“Herkesle arbedeli imajını değiştirmeye çalışıyorlar”
Diplomatik gözlemcilere nazaran Ankara’nın Mısır’la dışişleri bakan yardımcıları seviyesinde temasını sürdürmesinin çok kıymetli bir boyutu var. Türkiye’nin yalnızca Mısır’la değil Birleşik Arap Emirlikleri ve İsrail üzere nerdeyse ‘hasım politikası’ içinde olduğu ülkelerle de yakınlaştığına vurgu yapan bu gözlemciler, Türkiye’nin “dış siyasetteki yanlışlarını giderme iradesini ortaya koyduğunu, bir çeşit onarım periyodu başlattığını, herkesle hengameli imajını değiştirmeye çalıştığını” söylüyorlar. Pekala neden?
Milletlerarası Münasebetler Uzmanı Prof. İlhan Uzgel bu soruyu yanıtlarken DW Türkçe’ye “Türkiye; ABD Lideri Joe Biden’ın Ortadoğusu’na ahenk sağlamaya çalışıyor. Dahası; sorun çıkaran, herkesle arbedeli ülke imajını değiştirmeye çalışıyorlar. Dış siyasette ve iktisatta darboğaza giren Türkiye; bölge ülkeleriyle münasebetlerden başlayacak bir onarımla problemlerin üstesinden geleceğini sanıyor” diyor.
ABD Lideri Joe Biden’ın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı yalnızca 24 Nisan’ı “soykırım” olarak nitelendireceği günün öncesinde telefonla aradığını, Brüksel’de NATO toplantıları çerçevesinde görüştüğünü ancak sonrasında Erdoğan’la ortasına uzaklık koyduğunu söyleyen Uzgel, “Erdoğan, ABD idaresiyle ortayı düzeltmek için her şeyi yapacak. Ekonomik manada da sıkıştı. Bölge ülkeleriyle bağları geliştirmenin de iktisada ferahlık sağlayacağını bildiği için dış siyasette küçük tamiratlar yapıyor. Devamını da getirecektir fakat bu adımların çabucak sonuç vermesi imkânsız. Erdoğan, dış siyasette yarattığı itimat buhranından çabuk kurtulamaz” değerlendirmesi yapıyor.
Türkiye ile BAE ve İsrail ile yakınlaşma bildirileri
Türkiye ile 2013 yılından bu yana gerginlik yaşadığı, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün finansörü olmakla suçladığı BAE ile de yakınlaşma sinyalleri veriyor.
BAE’ni Gülen yapılanması başta olmak üzere terör örgütlerine takviyeyle suçlayan Türkiye, Veliaht Prens Muhammed bin Zayed el Nahyan’ın danışmanı Muhammed Dahlan hakkında İnterpol’den ‘kırmızı bülten’ talebinde bulunmuştu. Ankara, Dahlan’ı 15 Temmuz darbe teşebbüsünü finanse etmek, anayasal nizamı değiştirmeye çalışmakla suçlamıştı.
Tarafların nasıl yumuşayacağı merakla beklenirken Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan 18 Ağustos’ta BAE Ulusal Güvenlik Danışmanı Pir Tahnoun bin Zayed Al Nahyan’ı kabul etti. Erdoğan, BAE veliaht prensiyle de bu kabulün akabinde görüştü. İki ülke dışişleri bakanları da birebir devirde ağır bir telefon diplomasisi yürüttü. Hem Ankara’dan hem BAE’den iki ülke idarelerin ikili ilgileri geliştirme iradesini ortaya koyduğuna dair açıklamalar yapıldı.
İsrail’in yeni Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’la da bir telefon görüşmesi yapan Erdoğan’ın, bu ay Birleşmiş Milletler Genel Heyeti görüşmeleri sırasında New York’ta yüz yüze görüşme yapması da planlanıyor.
İnanç erozyonu ortadan kaldırılabilecek mi?
İktisat ve Dış Siyaset Araştırmalar Merkezi (EDAM) Lideri Sinan Ülgen, Türk dış siyasetindeki bu onarım için DW Türkçe’ye “Agresif dış siyaset Türkiye’yi bölgesinde yalnızlaştırdı. İhtilaflı dış siyaset Türkiye’nin risk algısını artırıyor. Türkiye’ye yabancı sermaye çekmek için de böylesi bir onarıma gereksinim vardı. Ankara’da çok net bir diplomasiye dönüş var” yorumu yapıyor.
Ülgen, Ankara’nın dış bağlantılar açısından gerçek olanı yaparken, geçmiş devrin kusurlarının çabucak düzeltilmesinin ve Mısır, BAE ve İsrail’le yakınlaşmanın da çabucak sonuç getirmesinin mümkün olmadığına dikkat çekiyor. Ülgen; “Tamir vakit alacak. 2011’den bu yana yürütülen siyaset ve kullanılan söyleme bakıldığında, bunun karşı tarafta tortu bıraktığı açık. Yakınlaşmaların, inanç erozyonunu çabucak ortadan kaldırmasını beklemek gerçekçi değil” öngörüsünde bulunuyor.
