Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Tayyip Erdoğan‘ın Afrika ziyaretinden dönerken, “Bunları ülkemizde ağırlamak üzere bir lüksümüz olamaz” kelamlarıyla işaret ettiği 10 büyükelçinin “istenmeyen adam” ilan edilmesine yönelik talimatın Dışişleri Bakanlığı’na tıpkı gün iletildiği öğrenildi. Bakanlığın, Cumhurbaşkanlığı’ndan gelen bu talimat karşısında iki gün boyunca teşebbüste bulunduğu lakin başarılı olamadığı tabir edildi.
İş insanı Osman Kavala‘nın özgür bırakılması için Almanya, ABD, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda büyükelçiliklerinin 18 Ekim akşamında yaptığı ortak açıklamada; “AİHM’nin bu konudaki kararları doğrultusunda Osman Kavala’nın derhal hür bırakılmasının sağlanması için Türkiye’ye davette bulunuyoruz” denilmişti.
Hükümetten birebir gece sert açıklamalar gelmiş, 10 ülkenin Ankara büyükelçisi sonraki sabah 19 Ekim’de Dışişleri Bakanlığı’na çağrılmışlardı. Dışişleri görüşme sonrasında, “Bu ülkelerin büyükelçileri/ Maslahatgüzarlarına, toplumsal medya üzerinden yapılan ve bağımsız yargı tarafından yürütülen hukuksal bir süreçle ilgili bu hadsiz açıklamanın kabul edilemez olduğu, hukuksal süreçlerin siyasallaştırılmasına ve Türk yargısına baskı yapmaya yeltenen bu açıklamanın reddedildiği, kelam konusu açıklamanın Büyükelçilerin savunduğunu iddia ettikleri hukukun üstünlüğü, demokrasi ve yargı bağımsızlığına da muhalif olduğu iletilmiştir” açıklamasını yapmıştı.
Erdoğan ipucunu vermişti
Cumhurbaşkanı Erdoğan da 21 Ekim’de Afrika gezisinden dönerken uçaktaki gazetecilere “Söyledim Dışişleri Bakanımıza, bizim bunları ülkemizde ağırlamak üzere bir lüksümüz olamaz. Türkiye’ye bu türlü bir ders vermek haddinize mi sizin? Kimsiniz siz?” diyerek, bugün yapacağı açıklamanın ipucunu vermişti.
İki günlük diplomasi trafiği
ANKA Haber Ajansı’ndan His Güvenç’in haberine nazaran; Erdoğan’ın Afrika seyahatinin akabinde Dışişleri Bakanlığı’na büyükelçilerin “persona non grata” ilan edilmesi için talimat verildi. Lakin ikili siyasi ilgileri ele alan daireler bunu durdurmak için aksi görüş belirtti. Ve hiyerarşi içerisinde bu görüşler Cumhurbaşkanı Erdoğan’a iletilmesi emeliyle Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na sunuldu. Fakat iki gündür yapılan tüm teşebbüslere karşın Erdoğan’ın talimatından vazgeçmediği öğrenildi. Dışişleri tahlil yolu ararken birtakım bakanların yaptığı sert açıklamalar da dikkat çekmişti.
Büyükelçiler Dışişleri ile temasa geçti
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bugün yaptığı ve tarihte birinci kez toplu olarak büyükelçileri göndereceğini duyuran açıklamasının akabinde kelam konusu 10 büyükelçilik de başta Protokol Dairesi olmak üzere Dışişleri ile temasa geçerek bilgi almaya çalıştı, lakin kendilerine şimdi bir bildiri yapılmadığı öğrenildi. Diplomatik kaynaklar, Büyükelçilere Türkiye’den ayrılmaları için şimdi bir bildiri iletilmediğini söz etti.
Erdoğan: Dışişleri Bakanımıza talimatı verdim, ‘Bu 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmelerini çabucak halledeceksiniz’ dedim
Mütekabiliyet devreye girecek
Diplomasideki “karşılıklılık ilkesi” uyarınca 10 büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi halinde Türkiye’nin bu ülkelerdeki büyükelçilerinin de tıpkı teknikle geri gönderilmesi gündeme gelecek.
“Persona non grata” nedir?
Persona Non Grata terimi 1961 tarihli Diplomatik Münasebetler Hakkında Viyana Konvansiyonu’nun 9. unsurunda düzenlendi. Kelam konusu düzenlemenin içeriği şöyle:
“MADDE 9. 1. Kabul eden Devlet, rastgele bir vakit ve kararının münasebetini açıklamak zorunluluğunda olmaksızın, gönderen Devlete misyon şefinin yahut misyon Diplomatik takımının rastgele bir üyesinin istenmeyen şahıs (persona non grata) olduğunu yahut misyon takımının rastgele bir öteki üyesinin kabule şayan olmadığını bildirebilir. Bu takdirde, gönderen Devlet, duruma nazaran, ilgili şahsı geri çağırır yahut misyondaki misyonuna son verir. Bir şahıs kabul eden Devletin ülkesine gelmeden evvel de istenmeyen yahut kabule şayan olmayan şahıs olarak ilan edilebilir.
Gönderen Devlet bu hususun 1 inci fıkrasında kayıtlı yükümlülüklerini yerine getirmeyi reddeder yahut makul bir müddet içinde yerine getirmezse, kabul eden Devlet ilgili şahsı misyonun bir üyesi olarak tanımayı reddedebilir.
Kabul eden devletin Persona Non Grata ilanı için rastgele bir münasebet açıklamasına gerek yoktur. Yaygın olarak, kabul eden devletin menfaatlerine karşıt davranışlarda bulunan yahut işlediği kabahat sonrası diplomatik kurallar nedeniyle yargısal yaptırıma tabi tutulamayan diplomatik vazifeliler hakkında bu ilan gerçekleştirilir.
Diplomatik vazifeli, şimdi gönderilmeden evvel kabul eden devlet tarafından yükümlülüklere ve gerekliliklere karşıt süreç ve hareketleri sebebiyle ‘Persona Non Grata’ ilan edilebilir.
Persona Non Grata ilanı diplomatik vazifelinin diplomatik dokunulmazlığını kaldırmaz. Yaygın olarak diplomatik vazifelisi persona non grata ilan edilen devlet görevliyi geri çağırmaktadır ama bu yaptırımdan doğan bir mecburilik değil, pratik uygulamanın sonucudur.”