Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 15 Ağustos 2019 günü açıkladığı Mayıs 2019 dönemi Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçları ile İŞKUR Haziran 2019 verilerini değerlendirdi. Öte yandan DİSK-AR, geniş tanımlı işsiz sayısının 1 milyon 183 bin artışla 6 milyon 890 bin olduğunu açıkladı.
DİSK-AR Mart 2019’da yayımladığı verilerinde geniş zamanlı işsiz sayısını 7 milyon 153 bin olarak açıklamıştı.
TIKLAYIN – İşsiz sayısı 1 milyon 21 bin artarak 4 milyon 157 bini buldu
DİSK-AR’ın işsizlikle mücadele önerilerine de yer verdiği raporu şöyle:
Mayıs 2018’de 3 milyon 136 bin olan mevsim etkisinden arındırılmamış dar tanımlı işsiz sayısı Mayıs 2019’da 1 milyon 21 bin artarak 4 milyon 157 bine yükseldi. Mevsim etkisinden arındırılmamış işsizlik oranı bir önceki yılın aynı ayına göre 3,1 puan artarak yüzde 12,8 olarak gerçekleşti.
Mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik hem aylık hem yıllık olarak tırmanmaya devam ediyor. Mayıs 2018’de yüzde 10,6 olan mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı, Mayıs 2019’da yüzde 14’e yükseldi. Bu oran Nisan 2019’da yüzde 13,8 idi. Mevsim etkisinden arındırılmış işsiz sayısı geçen yılın aynı ayına göre 1 milyon 112 bin artışla 3 milyon 415 binden 4 milyon 527 bine yükseldi. Dolayısıyla tarım, turizm ve inşaat gibi sektörlerin mevsim etkileri hariç tutulduğunda işsizliğin hem oransal hem de sayısal olarak tırmanmaya devam ettiği görülüyor.
Mayıs 2019’da mevsim etkisinden arındırılmamış işsizlikte Nisan 2019’a göre kısmi bir gerileme görünse de mevsim etkisinden arındırılmış işsizlikteki artış devam ediyor.
Geniş tanımlı işsiz sayısı ne kadar?
DİSK-AR tarafından hesaplanan geniş̧ tanımlı işsiz sayısı Mayıs 2018’de 5 milyon 707 bin iken Mayıs 2019’da 1 milyon 183 bin artışla 6 milyon 890 bin oldu. Geniş̧ tanımlı işsizlik oranı Mayıs 2019’da yüzde 19,8 olarak hesaplandı.
Ağustos 2018’den itibaren işsizliğin düzenli yükselişi en çok gençleri ve genç kadınları etkiledi. Mevsim etkisinden arındırılmış genç işsizliği Mayıs 2018’e göre 6 puan artarak yüzde 19,5’ten yüzde 25,5’e yükseldi. Böylece her dört gençten biri işsiz durumdadır.
Ne eğitimde ne istihdamda olan (NEET) gençlerin (15-24 Yaş) sayısı Mayıs 2019’da 2 milyon 803 bin olarak tespit edildi.
Mayıs 2018’de yüzde 12,4 olan kadın işsizliği 2,5 puan artarak Mayıs 2019’da yüzde 14,9 seviyesine yükseldi. Tarım dışı kadın işsizliği ise yüzde 18,9’a tırmandı.
Ekonomik kriz ve sanayi üretimi ile büyümedeki daralmaya paralel olarak istihdamda daralma devam ediyor. Dolayısıyla sadece işsizlik artmıyor istihdamda da büyük bir daralma yaşanıyor. Mayıs 2018’de 28 milyon 716 bin olan mevsim etsisinden arındırılmış istihdam 840 bin kişi azalarak Mayıs 2019’da 27 milyon 876 bine geriledi.
İŞKUR’a kayıtlı işsiz sayısı Haziran 2019’da 4 milyon 418 bin olarak açıklandı. Böylece İŞKUR’a kayıtlı işsiz sayısı TÜİK tarafından açıklanan ankete dayalı işsiz sayısının (mevsim etkisinden arındırılmamış) 261 bin üstüne çıkmış oldu.
Dar tanımlı işsiz sayısı 1 milyon 112 bin arttı
Mayıs 2018’de 3 milyon 415 bin olan mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsiz sayısı Mayıs 2019’da 1 milyon 112 bin artarak 4 milyon 527 bine yükseldi (Grafik 1). Mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı bir önceki yılın aynı ayına göre 3,4 puan artarak yüzde 14 olarak gerçekleşti.
Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik hem aylık hem yıllık olarak tırmanmaya devam ediyor.
Geniş tanımlı işsiz sayısı 6 milyon 963 bin
DİSK-AR tarafından hesaplanan geniş̧ tanımlı işsiz sayısı Mayıs 2018 ile Mayıs 2019 arasında 5 milyon 707 binden 6 milyon 890 bine yükseldi. Mayıs 2019’da geniş̧ tanımlı işsizlik oranı ise yüzde 19,8 olarak hesaplandı. Mayıs 2018’e göre geniş̧ tanımlı işsiz sayısı 1 milyon 183 bin arttı.
Mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik artıyor
Mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik hem aylık hem yıllık olarak tırmanmaya devam ediyor. Mayıs 2018’de yüzde 10,6 olan mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı, Mayıs 2019’da yüzde 14’e yükseldi. Bu oran Nisan 2019’da yüzde 13,8 idi (Grafik 2). Mevsim etkisinden arındırılmış işsiz sayısı geçen yılın aynı ayına göre 1 milyon 112 bin artışla 3 milyon 415 binden 4 milyon 527 bine yükseldi. Mevsim etkisinden arındırılmış tarım dışı işsizlik bir yılda yüzde 12,6’den yüzde 16,2’ye yükselirken, mevsim etkisinden arındırılmış genç işsizliği de bir yılda yüzde 19,5’ten yüzde 25,5’e yükseldi.
İstihdam 840 bin kişilik daralma
Mayıs 2018’de 28 milyon 716 bin olan mevsim etkisinden arındırılmış istihdam 840 bin kişi azalarak Mayıs 2019’da 27 milyon 876 bine geriledi. Krizin başladığı Ağustos 2018 ile Mayıs 2019 arasında istihdamdaki kayıp ise 967 bin olarak gerçekleşti (Grafik 3). Diğer bir ifadeyle kriz döneminde 967 bin kişi istihdam dışında kaldı veya işini kaybetti.
İŞKUR iş arayan kayıtlı işsiz verilerini açıklamakta gecikiyor
TÜİK ankete dayalı işsizlik verisi açıklarken İŞKUR kayıtlı işsiz sayılarını açıklamaktadır. TÜİK ve İŞKUR metodolojileri arasında fark olsa da iki veri birbirini tamamlayıcı bir işlev görmektedir. TÜİK son dört hafta içinde iş arayan ve çalışmaya hazır işsizleri tespit ederken, İŞKUR ise iş arayan kayıtlı işsizleri açıklamaktadır. İŞKUR verileri daha erken açıklanmakta bu nedenle de öncü gösterge niteliği taşımaktadır. Ancak son aylarda İŞKUR verilerinin açıklanmasında gecikmeler yaşanmaktadır.
Kayıtlı işsiz sayısı ankete dayalı işsiz sayısını geçti: 261 bin kişi fazla
Bugüne kadar kayıtlı işsiz sayısı TÜİK tarafından açıklanan ankete dayalı işsiz sayısının oldukça altında iken son aylarda bu eğilim tersine döndü ve kayıtlı işsiz sayısı TÜİK tarafından açıklanan işsiz sayısını geçti. TÜİK tarafından açıklanan Mayıs 2019 dar tanımlı mevsim etkisinden arındırılmamış işsiz sayısı 4 milyon 157 bin iken, İŞKUR Haziran 2019’da kayıtlı işsiz sayısını 4 milyon 418 bin olarak açıklandı. Böylece kayıtlı işsiz sayısı ankete dayalı işsiz sayısından 261 bin kişi fazla olarak gerçekleşti.
Bu tablo TÜİK tarafından kullanılan metodolojinin işsizliği tam olarak ortaya koymaktan uzak olduğunu göstermektedir (Grafik 4). Halen İŞKUR’da kayıtlı olan ve iş arayan işsizlerin bir bölümü TÜİK tarafından işsiz kabul edilmemektedir. Bu durum DİSK-AR tarafından yapılan geniş tanımlı işsizlik hesaplamasının önemini ortaya koymaktadır. (Önceki sayfalarda yer alan metodolojik açıklamalara bakılabilir.)
Kadın genç işsizliği zirvede
Bir önceki yılın aynı ayına göre bütün işsizlik türlerinde sıçrama yaşanmaya devam ediyor. Mayıs 2019’da Mayıs 2018’e göre en fazla artış yine genç işsizliği ve genç kadın işsizliğinde görülüyor. Genç ve kadın işsizliği hem düzey hem de artış hızı olarak ilk sıralarda yer alıyor.
Mevsim etkisinden arındırılmamış genç işsizliği 5,5 puan artarak yüzde 17,8’den yüzde 23,3’e yükseldi. Mevsim etkisinden arındırılmamış kadın işsizliği yüzde 12,4’ten yüzde 14,9’a yükselirken, genç kadın işsizliği yüzde 23,2’den yüzde 27’ye yükseldi.
Tarım dışı genç kadın işsizliği ise en yüksek işsizlik türü oldu. Mayıs 2018’de yüzde 27,6 olan tarım dışı genç kadın işsizliği Mayıs 2019’da yüzde 31,7 olarak gerçekleşti. Ne eğitimde ne istihdamda olanların (NEET) oranı ise geçen yılın aynı dönemine göre 2,1 puan artarak yüzde 24 olarak gerçekleşti. NEET’te kadınların oranı yüksekliğini koruyor (Grafik 5). Ne istihdam ne istihdamda olan gençlerin sayısı 2 milyon 803 bin olarak gerçekleşti.
DİSK-AR’dan işsizlikle mücadele önerileri
* Herkesin çalışması için, herkesin daha az çalışması” ilkesi doğrultusunda haftalık çalışma süresi gelir kaybı olmaksızın 37,5 saate, fazla mesailer için uygulanan yıllık 270 saat sınırı, 90 saate düşürülmelidir.
* İstihdam artışlarında kamunun payı dikkate değerdir. Kamu istihdamının artırılması, kamuda eğreti ve güvencesiz çalışma biçimleri yerine, kadrolu ve güvenceli istihdam artışının sağlanması yaşamsal önemdedir. Kamu girişimciliği ve hizmetleri istihdam yaratacak şekilde yeniden ele alınmalı ve kamuda personel açığı derhal kapatılmalıdır.
* İş başında eğitim adı altında çırak, stajyer, kursiyerlerin ve bursiyerlerin ucuz işgücü deposu olarak kullanılması uygulamasına son verilmelidir.
* Uluslararası çalışma normları doğrultusunda herkese en az bir ay ücretli yıllık izin hakkı tanınmalıdır.
* Güvencesiz çalışma biçimlerine son verilmeli, tüm taşeron işçilere kadro verilmelidir. Kamu taşeron işçileri kamu işçisi olarak kadroya alınmalıdır.
* Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) “insana yaraşır iş” yaklaşımı temelinde herkese güvenceli ve nitelikli işler sağlanmalıdır.
* Sendikal hak ve özgürlüklerin kullanımı güvence altına alınmalı, sendikal barajlar kaldırılmalı, herkesin sendika hakkını özgürce kullanabilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
* Toplum yararına çalışma programları kapsamında çalıştırılanlar daimî işçi statüsüne geçirilmelidir.
* İşsizlik Sigortası Fonunun amaç dışı kullanımına son verilmelidir.
* İşsizlik sigortasından yararlanma koşulları iyileştirilmelidir. Son üç yılda 600 gün çalışma koşulu kriz döneminde 180 güne indirilmelidir.
* Kadın istihdamının artırılması ve işsizliğinin azaltılması için işgücü piyasalarındaki cinsiyetçi uygulamalara son verilmeli, ev içi bakım hizmetleri devletin gereken nitelikli, yaygın ve ücretsiz bakım hizmetlerini sağlaması ile kadının üzerinden alınmalıdır.