Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Konseyi Lideri Prof. Dr. Abdurrahman Haçkalı, tartışma yaratan deniz eserleri fetvasıyla ilgli olarak “Kur’an ve sünnette yenilmeyecek olan hayvanlarla ilgili bir liste verilme istikametine gidilmemiş, domuz üzere ismi belirtilerek yasaklananların yanında öteki hayvanlar için prensip ve ölçüler konulmakla yetinilmiştir.” dedi.
TIKLAYIN – Diyanet’ten midye, kalamar, yengeç, ıstakoz, karides üzere deniz canlıların yenilmesiyle ilgili fetva
TIKLAYIN – Diyanet’ten ‘bazı deniz eserlerinin haram olduğu’ tarafındaki fetva ile ilgili açıklama: Yeni bir fetva değildir
Haçkalı, Din İşleri Yüksek Konseyinin deniz eserleriyle ilgili görüşüne yönelik haberlere ait olarak AA muhabirine yaptığı açıklamada, “Allah’ın İslam ile beşere öğrettiği temellerden birinin de insanın, dünyevi yahut uhrevi açıdan yararlı olan şeylere yönelmesi ve ziyanlı olan şeylerden de kaçınması olduğunu bu nedenle İslam dininin beşere maddi yahut manevi istikametten ziyan verecek olan şeyleri yasakladığını ve yararlı olanları da helal kıldığını” savundu.
Haçkalı, bu bağlamda yiyecek ve içeceklerin prensip olarak helal olduğu belirtilirken, az bir ölçüsünün yasaklanmasının insanın vücut ve ruh sıhhatinin korunması hedefine yönelik olduğuna işaret ederek, Kur’an-ı Kerim’de Bakara ve Maide müddetlerinde insanın yiyeceklerinin kendi nezahet ve mükerrem bir varlık olma durumuna uygun olarak pak ve nezih yiyecekler olabileceğinin tabir edildiğine dikkati çekti.
“Kur’an-ı Kerim’de deniz avlarının helal kılındığı tabir edilmiştir”
Yeryüzündeki nimetleri insanın istifadesine sunan Allah’ın yiyecek olarak haram kılınan hayvanlarla ilgili Kur’an-ı Kerim’deki kararlarını paylaşan Haçkalı, şunları kaydetti:
“Bakara Müddeti’nin 173. ayetinde ‘Allah size murdar eti (leş), kanı, domuz etini ve Allah’tan diğeri ismine kesilmiş olanı haram kıldı.’ deniliyor. Bunun yanında En’am Mühleti 145. ayet-i kerimede de tıpkı şeyler niteliklerine atıfta bulunularak sayılmıştır. Bunların yanında Kur’an-ı Kerim’de deniz avlarının helal kılındığı ayrıyeten tabir edilmiştir, ‘Size ve yolculara geçimlik olmak üzere deniz avı ve yiyeceği helal kılındı.’
Kur’an-ı Kerim’de, Hazreti Muhammed’in helal ve haramları açıklama-bildirme konusundaki misyonuyla ilgili olarak A’raf Müddetinin 157. ayetinde şöyle bir söz kullanılmıştır: Peygamber onlara düzgünlüğü emreder ve onları berbatlıktan sakındırır, tekrar onlara pak olan şeyleri helal ve pis olan şeyleri de haram kılar.”
Haçkalı, Hazreti Muhammed’in yenmesi helal ve haram olan hayvanlarla ilgili açıklamalarının bulunduğunu söyleyerek, şu tabirleri kullandı:
“Yapılan bir rivayette şunlar tabir edilmektedir: ‘Resulullah sallallahu aleyhivesellem, azı dişi bulunan yırtıcı hayvanların ve pençesiyle avlanan yırtıcı kuşların etlerinin yenmesini yasaklamıştır.’ Bunun yanında pis ve iğrenç olmaları nedeniyle kimi hayvanların yenmesini yasakladığı da bilinmektedir. Hazreti Muhammed, deniz eserleriyle ilgili olarak ise ‘Denizin suyu pak, ölüsü helaldir.’ buyurmuştur.”
Bütün alimlere nazaran balık cinslerinin helal olduğunu ve Hanefi alimler tarafından balık dışındaki eserlerin helal kabul edilmediğini bildiren Haçkalı, öteki mezheplerin hususa ait görüşleriyle ilgili şunları paylaştı:
“Maliki, Şafii ve Hanbeli alimleri ise Maide Müddeti’nin 96. ayetindeki ‘deniz avı’ sözünün kapsamlı oluşunu ve Hazreti Peygamber’in ‘Denizin suyu pak, ölüsü helaldir.’ tabirine dayanarak, deniz eserlerinin yenilmesi konusunda hayli geniş bir yaklaşım ortaya koymuşlardır. Maliki ve Hanbeli alimlere nazaran, deniz hayvanları prensip olarak helaldir. Lakin timsah üzere yırtıcı hayvanlar helal değildir. Şafii mezhebinde ise aslen suda yaşadığı halde karada da yaşayabilen kurbağa, yengeç, kaplumbağa ve su yılanı üzere hayvanlar habis ve ziyanlı oldukları için helal değildir. Bunların dışında kalan midye, kalamar, ıstakoz, karides üzere deniz eserlerinin yenmesi ise helaldir.
Haçkalı, “Görüldüğü üzere Kur’an ve sünnette yenilmeyecek olan hayvanlar ile ilgili bir liste verilme istikametine gidilmemiş, domuz üzere ismi belirtilerek yasaklananların yanında başka hayvanlar için prensip ve ölçüler konulmakla yetinilmiştir. Bu nedenle yenmesinin haram olduğu konusunda ittifak edilen hayvanlar epeyce sonludur. Ayrıyeten sıhhate ziyanlı hususların tüketilmemesi İslam’ın genel prensiplerinden kabul edilmiştir. Bunun dışında, hakkında açık karar bulunmayan unsurların kararı konusunda alimler, üstte verildiği üzere, ihtilaf etmişlerdir. Aslında bu çeşit ihtilaflar sıkıntıların daha yeterli anlaşılmasına katkı sunduğu üzere mükellefler için uygulamada kolaylık da sağlamaktadır. Bu bağlamda alimlerin birçoklarına nazaran, belirtilen formuyla, deniz eserlerinin üretimi ve tüketiminin helal olduğu söylenebilir.”
Haçkalı, bu açıklamaların son günlerde birtakım medya kuruluşlarında yer alan “bazı deniz eserlerinin haram olduğu” tarafında fetva verildiği haberler üzerine yapıldığını belirterek, şöyle devam etti:
“Diyanet İşleri Başkanlığımızın, bu eserlerin haram olduğuna dair bir kararı bulunmamaktadır. Örneğin Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Şurasının yayımlamış olduğu ‘Fetvalar’ isimli yapıtta, haram olduğu konusunda ittifak bulunan yiyecekler sayılmış olup, bunlar ortasında deniz eserleri sayılmamıştır. Tartışmaya bahis olan kısa fetvada ise yalnızca mezheplerin görüşlerine atıfta bulunulmuştur. Dolayısıyla Diyanet işleri Başkanlığının bu konudaki tavrı öteden beri üstte yayınladığımız açıklamada olduğu üzeredir.”