Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Onur Köse, geçen hafta kent merkezi yakınında, Van Gölü kıyılarında 3.5 ile 3.6 büyüklüğünde zelzelelerin meydana geldiği fayın, tarihi kayıtlarda 1646-1648 yıllarına atfedilen yıkıcı ve büyük zelzeleleri üreten fay olabileceğini söyledi. Köse, “Bu fay uzun müddettir kıpırdamıyordu. Fayın tekrar aktivite kazanması, bizleri huzursuz ediyor zira bu fayın yıkıcı tesiri büyük olabilir” diye konuştu.
Van’da son 1 aydır farklı büyüklüklerde meydana gelen zelzelelerle ilgili açıklamalarda bulunan YYÜ Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Onur Köse, bu zelzelelerin huzursuz etmesinin olağan olduğunu söyledi. Dr. Köse, Kuzey Anadolu fayı ya da Doğu Anadolu fayının üzerinde her gün birkaç zelzele olmasını olağan karşıladıklarını fakat bölgede devamlılığı 100 kilometrenin altında olan fay segmentlerinde zelzelelerin bu kadar sıklaşmasının, kendilerini de huzursuz ettiğini belirtti. Köse, bu bölgede son 1-2 haftadır meydana gelen sarsıntıların karakterlerinin daha evvel meydana gelen zelzelelerin karakterinden farklı olduğuna dikkat çekti.
“Uzun müddettir kıpırdamıyordu”
Geçen hafta YYÜ yerleşkesinin çabucak önünde, Van Gölü içinde meydana gelen sarsıntıların; Adilcevaz’ın çabucak batısındaki Bahçedere beldesinden başlayarak Van kent merkezi üzerinden ve Kurubaş Boğazı’ndan geçip, Hoşap’a (Güzelsu) kadar uzanan ve 115 kilometre devamlılık gösteren fayın üzerinde yer aldığını belirten Dr. Köse, şöyle konuştu:
“Bu fay aslında uzun müddettir tedirginlik verici bir biçimde kıpırdamıyordu. Bu nedenle 3.5 ile 3.6 büyüklüğündeki sarsıntıların oluştuğu fay, ekseriyetle bilinmediğinden daha evvel de kendini pek hissettirmemişti. Sarsıntı merkez üstlerinin pozisyonları ve meydana gelen sarsıntıların doğrultuları prestijiyle biz kelam konusu sarsıntıların Kurubaş fayı üzerinde meydana geldiğini düşünüyoruz. Sağ taraflı doğrultu atımlı bir faydır. Van Gölü içinde ve Van kent merkezi yakınında 115 kilometre civarındaki devamlılığı üzerinde morfolojik belirginliğini en yüksek seviyede tabir eden bir faydır. Olasılıkla 1646-1648 yıllarıyla ilişkilendirilen yıkıcı büyük sarsıntının kökeninde de bu fay yatmaktadır. Bu zelzelenin merkez üssü tam olarak bilinmemekle birlikte, bilimsel çalışmalarda Gürpınar ile Hoşap ortasındaki bölgede meydana geldiği öngörülmektedir.”
“Bizleri huzursuz ediyor”
“Erzincan’dan İran’a kadar Türkiye’nin büyük bir kısmında o günkü Osmanlı coğrafyasında değerli derecede hissedilmiş ve büyük yıkım meydana getirmiştir” diyen Köse, şöyle devam etti:
“Adilcevaz’dan Van Merkez ve Kurubaş Boğazı üzerinden de Hoşap’a kadar uzanan Kurubaş fayında bu türlü bir aktiflik kelam konusu olabilir. Hasebiyle bu fayın tekrar aktivite kazanması ya da aktiflik göstermesi, sismik aktivitelerin bunun üzerinde ağırlaşması bizleri huzursuz etmektedir zira bu fayın yıkıcı tesiri büyük olabilir. Hatırlanacağı üzere, geçtiğimiz hafta Erciş fayı üzerinde 4.2 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana gelmişti. Tekrar bizi huzursuz eden birkaç gün evvel gece saatlerinde Erciş fayının 10 kilometre kadar güneyindeki öteki bir fay segmentinde 5.0 büyüklüğünde bir zelzele meydana geldi. Bu sarsıntıların olduğu bütün faylar sağ tarafa doğrultu atımlı faylardır. Doğrultu atımlı fayların yıkıcı tesiri bindirme faylardan daha fazladır.”
2011’de de gücünü boşaltamayan faylar var
Bölgede yaşayanların her vakit hazırlıklı olması gerektiğine vurgu yapan Öğretim Üyesi Köse, Van ve etrafında zelzele üretme kabiliyetinde çok sayıda fay bulunduğunu söyledi. Köse, “2011 yılından bugüne kadar Van bölgesindeki faylar hala güçlerini boşaltamadılar. 10 yılı aşkın müddettir sismik aktivitelerin kesintisiz devam etmesi ve diğer büyük zelzelelerin meydana gelmesi olağan karşılanmalıdır zira Van, Arap ve Avrasya levhalarının çarpışmasına bağlı olarak gelişen sıkıştırmaların etkin olarak devam ettiği bir bölgede yer almaktadır” dedi.
“Van’da sarsıntılara her an hazırlıklı olunmasında yarar var”
Van yahut Van Gölü havzasının, Türkiye’de sarsıntı tehlikesinin yüksek olduğu bölgeyi temsil ettiğini lisana getiren Dr. Köse, şunları kaydetti:
“Depremsellik riski ve depremsellik tehlikesi kavramlarına kısaca değinilecek ve risk sözü gerçek biçimiyle ele alınacak olunursa Türkiye’nin hiçbir bölgesi depremsellik yahut bir başka doğal afet çeşidi açısından Marmara Bölgesi kadar riskli olamaz. Risk, rastgele bir tehlikenin nüfus yoğunluğu ve yaşamsal kaynaklar üzere beşeri, endüstriyel ve finansal kaynaklar üzere ekonomik ve çevresel durumları üzerinde meydana getirebileceği kayıpların toplumsal mümkünlüğüdür. Türkiye genelinde sanayi dalında çalışan kişi sayısının yarısını bünyesinde barındırarak ülkedeki toplam sanayi gelirinin yüzde 30’u ile ulaşım ve ticaret gelirinin yüzde 25’ini elinde bulunduran Marmara bölgesi, bu özellikleriyle Türkiye’nin sarsıntı açısından en riskli bölgesi. Arap ve Avrasya plakalarının etkin çarpışma zonuna yakınlığının yanı sıra yıkıcı büyük sarsıntı üretebilecek çok fazla fay çeşidini barındıran Van ve yakın etrafı ise Türkiye’de zelzele tehlikesinin en yüksek olduğu bölge olarak tanımlanabilir. Bizler Van’da çok sık zelzeleler yaşayabiliriz. Bölge Arap plakasıyla Avrasya plakası ortasında sıkışan ve bu sıkışmalar sonucunda hem bindirme hem doğrultu atımlı hem de olağan faylarda aktiflik göstererek yıkımlar meydana getirebilen sismik aktivitelere açık bir bölgedir. Bu hassasiyetle yaklaştığımızda Van’da insanların zelzelelere her an hazırlıklı olmasında yarar vardır.”
