Türkiye iktisadında bir sorun var ve Ali İhsan Yavuz’un 2019 İstanbul Büyükşehir Belediyesi seçimlerinde kullandığı o meşhur sözle ‘Hiçbir şey olmasa bile kesin bir şey oluyor.’ Geçmişte birkaç defa Nobel mükafatına aday olan ‘Ulusların Düşüşü’ ve ‘Dar Koridor’ isimli yapıtların de muharrirlerinden olan ekonomist Daron Acemoğlu da 14 Mayıs sonrası iktisat ekseninde seçimleri yorumladı.
MIT’den Prof. Dr. Daron Acemoğlu, iktisattaki meseleler kapsamında seçim sonuçlarını yorumluyor.
Ekonomide düştüğüne sevinilen enflasyon oranımız, mahvolduğu düşünülen Avrupa’nın 4-5 katı düzeylerde yer alırken, halkın düşen alım gücü seçim vaadi kapsamında görülüyor.
Tüm bunların ötesinde vatandaşın da derin tahlillerinde olumlu gördüğü faizlerdeki düşüşün, piyasaya yansımadığı bilgilerde görülebiliyor.
Daha ötesinde de değerli bilgilerdeki gerçekler ekonomistleri çok endişelendiriyor. Bakalım, Acemoğlu ne diyor?
“Türkiye seçimleri üzerine düşünceler” başlığı verdiği floodda Acemoğlu, “Sonuçtan hayal kırıklığına uğramamak elde değil” derken, Erdoğan zafere yakın, büyük olasılıkla ikinci çeşit olacak. Bu çoğumuzun beklediğinden daha kötü” tabirlerini kullandı.
Seçim sonuçlarına yönelik Acemoğlu, “Anlamak için öncelikle Türk seçmeninin çok milliyetçi hale geldiğini kabul etmek kıymetlidir. Milliyetçi oyların Erdoğan, MHP, Âlâ Parti ve öbürleri ortasında paylaşılmasına karşın, Erdoğan’ın müttefiki çok sağcı MHP oyların %10’unu aldı” dedi.
Cumhurbaşkanı ve Cumhur İttifakı’nın medyayı büsbütün denetim ettiklerini söyleyen, Acemoğlu, bunun ‘milliyetçiliğin alevlerini körüklemek için, muhalefetin Kürt ayrılıkçılarla işbirliği içinde olduğu iddialarıyla’ kullanıldığını ve ‘Kılıçdaroğlu’nun Alevi olmasıyla birleşince’ tesirli bir telaffuz olduğunu belirtiyor.
“Ekonomik berbat idare ve yaygın yolsuzluk, birçok kişinin (ben dahil) düşündüğü kadar geniş bir çekiciliğe sahip değildi” diyen Acemoğlu, bu iktisatta seçimin en değerli yorumlarından birini yapıyor.
Ekonomi ve yolsuzluğun ‘metropollerde önemli’ olduğunu, ‘AKP’nin himaye ağlarını kurduğu ve kullandığı yerlerde’ ise öne çıkmadığını belirtiyor.
Sarsıcı olarak sarsıntı bölgelerindeki başarıyı pahalandıran Acemoğlu, ‘Patronaj ağının çok değerli olduğu yer burasıdır. Yıllarca süren belediye ve üst seviye yolsuzluk, sarsıntının tesirlerinin ve ölümlerin ciddiyetinden sorumluydu. Fakat konut ve iş vaatleri işe yaradı’ diye de durumu açıklıyor.
‘Çoğumuzun Erdoğan’ın siyasi hünerlerini ve durumu okuyup denetim etme yeteneğini bir sefer daha hafife aldığı ortaya çıktı’ derken, ‘Medya hakimiyeti kıymetlidir, lakin bunun ötesine geçer. Bu kısım yalnızca Türkiye’de değil tüm dünyadaki demokrasiler için makus bir haber’ dedi.
“Bütün bunlar Türk kurumlarının geleceği için makûs haber” diyen Acemoğlu, “Yargı ve kolluk tüm bağımsızlığını kaybetmiştir. Güçlü yolsuzluk ağları (inşaat sanayisi merkezli) ve medyanın durumu ile birleştiğinde, bu hakikaten berbat bir haber” yorumunu yaptı.
‘AKP’nin kurduğu mekanizmayı seçim muvaffakiyetinde tanımak ve ders almak zorundayız. Bu, demokratik işleyişin bir kesimidir, lakin (bazıları mahpusta olan) muhaliflere ve muhalefete yönelik baskı, medya denetimi ve sindirme nedeniyle ‘gerçekten demokratik’ değildir’ diyen Daron Acemoğlu, ‘Ancak demokrasi için işler daha da makus olabilir. AKP milletvekillerini kaybetmiş olsa da, muhalefet artık daha zayıf ve daha parçalanmış durumda. Dahası, CHP’nin koalisyonu bir ortada tutmak için müttefiklerine birkaç parlamento sandalyesi vermesi (bu bir yanılgı olabilir)’ dedi.
Bundan sonrası çokomelli! Daron Acemoğlu: “Ülke için daha berbat haber, iktisat paramparça”
‘AKP, patronaj ağını güçlendirmek için rezervleri tüketti ve vaatlerle harcamalarını büyük ölçüde artırdı. Ülkenin ekonomik çöküşe nasıl dayanacağını bilmiyorum’
“Endişelerden biri, ekonomik krizin (bence durumun ciddiyetini tam olarak anlamış üzere görünmeyen) bir muhalefet hükümetinde olması ve CHP’yle başkalarının prestijini zedelemesiydi. Artık ekonomiyi bozan AKP, ekonomiyi düzeltmeye çalışacak.”
“Maalesef AKP’nin de krizle başa çıkabileceğine dair bir işaret görmüyorum. Vazife üstlenecek çok az yetişmiş insan var ve yolsuzluk, berbat idare muhtemelen devam edecek. İktisadın ve demokrasinin geleceği için endişeleniyorum.”
Daron Acemoğlu’na yönelik yorumlar da dikkat çekti.
Kimileri güldürürken, bazıları de düşündürdü.
CHP’nin seçimlerde evvel iktisada yönelik “İkinci Yüzyıla Çağrı” Beyannamesinin de çalışmalarında yer alan ünlü akademisyen,
Seçimlerin akabinde krizin her formda olacağını öngörürken,
Belki de seçimi CHP’nin kazanmamasının ekonomik krizin sorumlusu olarak görülmemesi manasına geleceğini düşünmesi de dikkat çekti.
Vatandaşın ekonomik krizi bilhassa büyükşehirler harici hissetmediği ya da önemsemedi vurgusu da dikkat çekerken,
Seçimlerden evvel tüm uzmanlar belirleyici olanın “ekonomi” olacağını öngörüyordu.
Sizin için seçimde ne belirleyici oldu? Yorumlarda buluşalım.
