Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Ekim ayına ait enflasyon endekslerini açıkladı. Buna nazaran tüketici fiyat endeksi evvelki yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 19,89 arttı. Yıllık bazda en yüksek artış yüzde 27,41 ile besin ve alkolsüz içeceklerde yaşanırken, bu kümesi yüzde 25,23 ile lokanta ve oteller, bunu da yüzde 23,03 ile konut eşyası takip etti.
Açıklanan enflasyon sayılarından sonra Kasım ayından itibaren yenilenecek kira mukaveleleri için geçerli olacak artırım oranı da yüzde 17,09 oldu.
19 yıllık rekor
Ekim’de üretici enflasyonu ise yıllık yüzde 46,31’a çıktı. Böylece yıllık üretici enflasyonu Haziran 2002’den bu yana yani AKP iktidarında en yüksek seviyi gördü. ÜFE ile TÜFE ortasındaki makas da 26,42 puana ulaştı. Yapılan son artırımlar bu makasın daha da açılacağını ve tüketici enflasyonunun yıllık yüzde 20’nin üzerine çıkabileceğini gösteriyor.
Bilhassa perakendeciler olmak üzere çok sayıda sektör yüksek maliyetleri eserlere yansıtamayıp kâr marjının düştüğü münasebeti ile yüksek ÜFE’den şikâyet ediyor.
Enflasyon Araştırma Kümesi’nin TÜİK’ten farklı olarak açıkladığı istatistiklere nazaran ise 12 aylık enflasyon yüzde 49,87 oldu.
Kalıcı bir enflasyondan kelam ediyoruz
Ekonomistler yüksek enflasyon ve belirsizliğin faturasının katlanarak tüketiciye yansıyacağını söylüyor. Ekonomist Hasret Derici Şengül’e nazaran besin ve güç fiyatlarındaki artışın ikincil tesirleri devam edecek. Bilhassa besin ve güçteki aylık yüzde 20’leri aşan artışlar önümüzdeki aylarda da sürecek.
Şengül, “Önümüzdeki birinci çeyrekte bir yüksek enflasyon seyri görüyoruz. Maliyetlerin ileriye taşınması kelam konusu. Bu bir fiyat şoku üzere değil. Yani evvel yükselip sonra düşmeyecek. Daha çok kalıcı bir yükselişten bahsediyoruz. Bu durumda da önümüzdeki aylarda enflasyon için yüzde 20’nin üzerini göreceğiz” dedi.
En fazla 3 ay katlanılabilir
Yakın periyotta güç ve besin olmak üzere önemli fiyat artışları ile karşılaştığımızı aktaran Şengül, “Enerji ve ham unsur fiyatlarındaki artış ithal fiyatlar geçişkenliği üzerinden üretici fiyatlarını baskı altında tutuyor. Ekseriyetle üretici fiyatları ile tüketici fiyatları ortasındaki fark 2-3 ayı buluyor. Bu süreçte üreticiler kendi marjlarından harcıyor. Lakin bu duruma en fazla 3 ay katlanılabilir. Çabucak akabinde şayet fiyat artışlarında bir çekilme olmazsa bu durumda üreticiler bu maliyeti tüketiciye yansıtmak zorunda kalıyor” değerlendirmesinde bulundu.
İktisatta çıpa yok
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği İktisat ve Teknoloji Üniversitesi Öğretim Üyesi Atılım Murat’a nazaran para siyasetinde önemli bir belirsizlik var. Murat, “Merkez Bankası Haziran 2022’ye kadar enflasyonun yüksek kalacağını öngörüyor. Sonra sert bir düşüş bekliyor. Bu nasıl olacak aşikâr değil. Ne olacak da düşecek? Ancak biz yüksek enflasyon ortamında yaşamaya devam edeceğiz. Zira yapılması gereken, yapılacak olan çok sayıda artırım da var. Yeni artırımlar da enflasyona tesir edecek. Artık biz enflasyon konusunda çıpasız kaldık. Yani Merkez Bankası da bir çıpa belirtmiyor. Bir orta çekirdek enflasyona vurgu yaptı. Sonra, ‘manşet enflasyona bakıyoruz’ dedi. Lakin şu an bir çıpa yok üzere. O nedenle de piyasa önünü göremiyor. Öngörülebilir bir ortam yok. Önümüzdeki devirde faiz konusunda da farklı senaryolar konuşabiliriz” dedi.
Fırsatını bulan artırım yapacak
Atılım Murat, üreticilerin fırsat bulduğunda artırımları toplu olarak yansıtacağını belirterek kelamlarına şöyle devam etti: “Yüksek enflasyon yüzünden geniş kitleler ezilmiş durumda. Yani gerçek gelir düştü. İnsanların harcanabilir gelirleri de eridi. ÜFE ile TÜFE ortasında açılan makas sonrası artırım baskısı da var. Bu durumda üreticiler maliyetlerindeki artışların hepsini yansıtamayabilir. Lakin yansıtmak isteyecek. Zira girdi maliyetleri çok artıyor. Şimdiye kadar büyük ölçekli şirketler bu artırımları yansıttı, bundan sonra da küçük ve orta büyüklükteki işletmeler yansıtacak. Hatta 2-3 adım sonrasını düşünerek yüklü ölçüde artırımlar yapılabilir. Zira artık kimse önünü göremiyor ve yapacağı artırımın da bu ortamda yetersiz kalacağını düşünebilir.”
Ayrıyeten ekonomistlere nazaran tek haneli enflasyon 2023 başına kadar sıkıntı.
Ekimde giysi, besin ve güç başkan
Ekim ayının artırım şampiyonlarından kimileri ise şöyle oldu: Bayan hırkası yüzde 48,2, erkek montu yüzde 44,2, sivri biber yüzde 37, domates yüzde 32,2, kömür yüzde 28,7, soba yüzde 19,3, LPG yüzde 19,3, tüp gaz yüzde 12,1.
Dolar karşısında güne 9,60 düzeyinden başlayan Türk Lirası enflasyon sayıları sonrası 9,77’ye yükseldi. TSİ ile 17.00’da ise Türk Lirası dolar karşısında 9,5954 düzeyinden süreç gördü.
Vergi ve cezalara yüzde 36,2 artırım
Enflasyon oranları ile birlikte açıklanan Tekrar Değerleme Oranı da bu yıl yüzde 36,2 olarak açıklandı. Ceza, harç ve vergi artışları için kullanılan bu oranın nasıl uygulanacağı konusunda gözler Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’da. Cumhurbaşkanı’nın bu oranları değiştirme yetkisi bulunuyor. Şayet bu oran düşürülmezse pasaporttan ehliyete, kimlik harcından MTV ve trafik cezalarına kadar birçok kalemde 1 Ocak’tan itibaren enflasyonun da çok üzerinde olan yüzde 36,2 artış bekleniyor.
Emre Eser
© Deutsche Welle Türkçe
