ABD Lideri Biden’ın Demokrasi Zirvesi’ne iştirak için gerekli şartlar neler? Hangi taahhütlerin verilmesi bekleniyor? Erdoğan, neden demokrasilerin ittifakı dışında kaldı? İşte merak edilen soruların cevapları:
ABD Lideri Joe Biden’ın 100’ü aşkın ülkenin iştirakiyle düzenleyeceği birinci Demokrasi Doruğu için hazırlıklar sürat kazandı.
Başkanlık misyonunu üstlendikten sonra demokrasi ve insan haklarının güçlendirilmesini dış siyasetinin ana amaçları olarak belirleyen Biden, “Demokrasi bizatihi var olmaz. Onu savunmalı, onun için savaşmalı, demokrasiyi güçlendirmeli ve yenilemeliyiz” açıklamasını yapmıştı.
Bu siyasetinin en kıymetli ayağını da 9-10 Aralık’ta videokonferans yoluyla yapılacak Demokrasi Tepesi oluşturuyor.
“Fikirdaş ülkeler” kıstası
ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Demokrasi ve İnsan Haklarından Sorumlu Müsteşar Yardımcısı Uzra Zeya, ortalarında DW Türkçe’nin de bulunduğu medya kuruluşlarından gazetecilerin katıldığı telefon konferansında doruğun maksatları ve iştirakçilerin belirlenmesindeki kriterler hakkında açıklamalarda bulundu.
Demokrasilerdeki gerilemenin, global istikrar ve refahı büyük sınamalarla karşı karşıya getirdiğini söyleyen Zeya, ABD’nin düzenleyeceği bu tepeyle, global çapta “demokratik yenilenmeyi” ileriye taşımayı hedeflediğini kaydetti.
ABD’li üst seviye yetkili, “Bu gerileme fakat, fikirdaş demokrasilerin bir ortaya gelerek, kolektif bir halde hareket etmeleriyle bilakis çevrilebilir” tabirini kullandı.
İttifakın tehdit algısı: Otoriterleşme ve yolsuzluk
ABD idaresi dorukta, son devirde dünya genelinde demokrasileri tehdit eden gelişmeleri, artan otoriterleşme eğilimini, insan haklarının güçlendirilmesi için atılabilecek adımları masaya yatıracak.
Uzra Zeya, otokrat idarelerin halkın hür yönetimini yansıtan seçimlere müdahaleleri, yargı bağımsızlığını baltalayan adımları, temel hak ve özgürlüklerin ihlal edilmesini, korku verici gelişmeler olarak sıraladı.
Zeya ayrıyeten, “yolsuzluklara bulaşan aktörler kamu kaynaklarından çaldılar, demokratik idarenin daha uygun bir gelecek tesis edeceğine olan itimadı de erozyona uğrattılar” sözlerini kullandı.
İştirakçilerden taahhüt beklenen üç alan
Zeya, demokrasi doruğuna katılacak ülkelerin, son gelişmeleri ele alacaklarını, ayrıyeten üç alanda taahhütte bulunacaklarını söyledi.
ABD’li diplomat bu başlıkları, otoriterleşmeye karşı demokrasiyi savunma, yolsuzluklarla çaba, ulusal ve milletlerarası seviyede insan haklarına saygıyı geliştirme olarak sıraladı.
Bu taahhütler doğrultusunda ne üzere adımların atıldığı ise bir yıl sonra yapılacak ikinci dorukta masaya yatırılacak.
Erdoğan neden davetli listesinde yok?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Biden’ın doruğuna davet edilen başkanlar listesinde yer almadığını birinci olarak Politico duyurmuştu.
Biden’ın lider seçilmesinden sonra Erdoğan hukukun üstünlüğü ve iktisat alanında ıslahat vaadine bulunmuştu fakat bu ıslahatlar hayata geçirilmedi. Türkiye’den demokrasi ve insan hakları mevzularında olumsuz sinyallerin gelmeye devam etmesinin, Türk hükümetinin davetliler listesinde yer almamasının en önemli nedenlerinden biri olduğu basına yansıdı.
DW Türkçe’nin sorusu üzerine ABD’li yetkili Zeya, sözlerini itinayla seçerek, “Belirli davetliler ile ilgili yorum yapma pozisyonunda değilim. Fakat stratejimiz ve yaklaşımımızın gerisindeki mantığı anlatmaktan memnuniyet duyarım” dedi ve şöyle devam etti:
Zeya ayrıyeten, demokrasi ülküsüne bağlı, demokratik bedellerin ve kurumların güçlendirilmesi konusunda irade ortaya koyan, bu doğrultuda kendileri için maksatlar belirlemeye hazır ülkelerin tepede yer alacağını söyledi.
“Türkiye ile ilgili tasalarımız sürüyor”
İnsan hakları ve demokrasi alanındaki son gelişmeleri nasıl kıymetlendirdikleri sorusuna ise Zeya, Türkiye’de sivil alanın, bilhassa de söz özgürlüğünün kısıtlanmasından ve gazetecilerin tutuklanmasından kaynaklanan kaygıların sürmekte olduğu cevabını verdi.
“Türkiye burada yer almalıydı”
Türkiye’nin Biden liderliğinde oluşturulan demokrasi ittifakının dışında kalmasını DW Türkçe’ye pahalandıran Özgür Ünlühisarcıklı ise, “Aslında Türkiye bu ittifakın doğal bir kesimi olması gereken bir ülke” dedi.
Alman Marshall Fonu (GMF) Türkiye Yöneticisi olan Ünlühisarcıklı, “Ancak objektif kriterlere nazaran Türkiye’de ne yazık ki demokratik standartlar gerilemiş durumda, üstelik gerilemeye de devam ediyor” görüşünü aktardı.
“Tek sorun demokrasideki gerileme değil”
Demokraside gerileme yaşanan Türkiye’nin ayrıyeten dış siyaset çizgisinde de ABD’den farklılaştığına işaret eden Ünlühisarcıklı, şu değerlendirmeyi aktardı:
“Gerçek şu ki Türkiye tıpkı vakitte dış siyasette da, her vakit ABD’nin kurmaya çalıştığı ittifakla birebir yolda ilerlemeyen bir ülke. Yani tek sorun Erdoğan’ın içeride gereğince demokratik bulunmaması değil. Türkiye’nin ABD’nin demokrasi ittifakının ötekisi olan Venezuela, Belarus ve Macaristan üzere ülkelerle ortası uygun, çok yakın ilgisi var.”
GMF Yöneticisi Ünlühisarcıklı, Türkiye-ABD sınırında yaşanan pek çok tansiyona karşın tarafların ilgilerde kalıcı bir kopuşu engellemeye çabaladığına da dikkat çekti.
Bedel Akal
© Deutsche Welle Türkçe
