Eski Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) yargıcı İstek Türmen; Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin iş insanı Osman Kavala ve eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş hakkındaki kararını, “Geldiğimiz noktada artık kararın uygulanmaması, Osman Kavala’yı aşan bir sorun haline gelmiştir. Burada değerli olan artık Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin saygınlığını korumak, inandırıcılığını korumaktır” kelamları ile kıymetlendirdi.
Eski AİHM yargıcı İstek Türmen; Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin, iş insanı Osman Kavala ve eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş ile ilgili kararını, kıymetlendirdi. Türmen, “Bizim mahkemenin, Osman Kavala davasında, bu türlü bağımsız bir yargıdan bahsetmek çok güç. Bir siyasi irade var ortada. Bu siyasi irade mahkemeye istikamet veriyor” tabirlerini kullandı.
Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Kavala’ya ait hak ihlali kararını uygulanmaması nedeniyle Türkiye hakkında ihlal prosedürünü başlatma kararı almıştı. Komite, aldığı orta kararda ise Demirtaş kararının bir an evvel görüşülmesi için Anayasa Mahkemesi’ne davet yapmıştı.
Türmen, şunları söyledi:
“Dün alınan karar, bir niyet bildirimidir”
“Dün alınan karala bu ihlal prosedürü başlamıştır. İhlal prosedürü şöyle ilerleyecektir; dün alınan karar, bir niyet bildirimidir. Yani diyor ki, ‘Eğer, ortadan geçen vakit içerisinde bu kararı (Osman Kavala’nın özgür bırakılması) uygulamazsan, bu sefer tekrar yeni bir karar alacak. 2 Şubat tarihli toplantısında… Orada 19 Ocak’a kadar Osman Kavala hür bırakılmadığı taktirde, 2 Ocak’ta bir karar daha alacak ve bu kararı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne gönderecek.’
Yalnız, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bu defa eski davayı incelemeyecek. İnceleyeceği şey: Türkiye kararı uyguladı mı, uygulamadı mı? Uygulamamışsa şayet, başka bir ihlal bulacak. Zira, kararın uygulanmaması başlı başına, bizatihi bir ihlaldir. Kontratın (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) 46. unsurunun ihlalidir. Bu ihlal çıkarsa şayet; Bakanlar Komitesi, kararı uygulatmak için yaptırım uygularken tabi ki hukuksal bir temele sahip olacak.
Yani bütün hedef bu. Zira, Bakanlar Komitesi siyasi bir organ. Siyasi bir organ olduğu için elindeki tek araç, siyasi baskı ögeleri. Ancak bunu yaparken bir hukuksal bir tabandan hareket etmek istiyor. O yüzden bu AİHM kararı kıymetli olacak. Ondan sonra kararı uygulatmak için Türkiye’ye giderek artan bir yaptırımlar dizisi uygulamaya başlayacak.”
“Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi burada korunmak isteniyor”
“Bu geldiğimiz noktada artık kararın uygulanmaması, Osman Kavala’yı aşan bir sıkıntı haline gelmiştir. Burada değerli olan artık Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin saygınlığını korumak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin inandırıcılığını korumaktır.
Zira, uygulanmayan bir kararın hiçbir manası yoktur. Siz dünyanın en hoş kararını verseniz bile, bu karar uygulanmıyorsa hiçbir kıymeti yoktur. Bu yüzden kararın uygulanması, o mahkemenin saygınlığıyla, inandırıcılığıyla ilgili bir sıkıntıdır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf olan 47 devletin, mahkemenin saygınlığını korumak için bir kolektif sorumlulukları vardır. Kolektif vazifeleri vardır. Aslında bu bir Osman Kavala sorunu değildir. Onun için bunu bir Türkiye’nin kendisine karşı yapılmış bir hareket olarak görmemesi lazım. Uygulanmayan bir karar var. Bu kararın uygulanması için birtakım tedbirler alınıyor. Bunu bu türlü görmek lazım. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi burada korunmak isteniyor.”
“Bir siyasi irade mahkemeye istikamet veriyor”
Türmen, Bakanlar Komitesi’nin Türkiye’ye “19 Ocak’a kadar Osman Kavala hakkındaki kararın nasıl uygulanacağını açıklaması” konusunda vakit vermesi üzerine Kavala’nın hür bırakılıp bırakılmayacağına ait, şunları dedi:
“Bizim mahkemenin, Osman Kavala davasında, bu türlü bağımsız bir yargıdan bahsetmek çok güç. Bir siyasi irade var ortada. Bu siyasi irade mahkemeye taraf veriyor, anlaşılıyor ki. Bu nedenle, o siyasi iradenin ne düşündüğünü bilemiyorum, doğrusu. Ama Osman Kavala özgür bırakılmak isteniyorsa, AİHM kararı uygulanmak isteniyorsa, 17’sine kadar beklemeye de muhtaçlık yok. Zira, tutuklama her ay gözden geçirilir. Daha evvel de bırakılabilir isteniyorsa.
“Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasi tutarsız”
Bakanlar Komitesi’nin kararının akabinde Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamayı da pahalandıran Türmen, şunları söyledi:
“Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan bir açıklama var. Bu açıklama, beni bir kesim şaşırttı. Diyor ki, ‘Devam eden bir yargılama süreci var. Komite’nin verdiği karar, yargılama sürecine bir müdahaledir.’ Bir defa, bu yanlış. Bakanlar Komitesi’nin verdiği karar, AİHM kararının uygulanmasıyla ilgili. AİHM kararıysa, tutuklamayla ilgili. Osman Kavala’nın tutuklanmasının hukuka muhalif olduğunu söyler. Kuşku için kâfi neden olmadığını söyler. Osman Kavala’nın siyasi nedenlerle tutuklandığını söyler. Lakin bunların hepsi tutuklamayla ilgili. Bunun dışında şu anda devam eden yargı süreciyle ilgili değildir, Bakanlar Komitesi kararı. Yani pekala, Osman Kavala hür bırakılabilir ve ağır ceza mahkemesindeki yargılama süreci devam edebilir. Tutuksuz yargılanabilir. Bütün o davadaki öbür sanıklara olduğu üzere. Onun için, devam eden yargılama sürecine müdahale kelam konusu değildir. Onunla ilgili bir karar yok ortada. Tutuklama farklı bir şeydir, devam eden dava farklı bir şeydir. Bunu karıştırıyor Dışişleri Bakanlığı.
Diyor ki, ‘Bu kadar uygulanmayan karar varken neden Osman Kavala kararı üzerinde bu kadar duruluyor?’ Bunun nedeni çok kolay. Uygulanmayan pek çok karar var. Türkiye’de bu manada pek çok karar var. Türkiye, mahkeme kararlarını uygulamayan devletler ortasında ikinci sırada. En çok uygulanmayan karara sahip ikinci devlet, Rusya’dan sonra. Lakin hiçbirinde bu ihlal prosedürü uygulanmadı. Neden uygulanmadı? Zira, bu davada kontratın 18. Maddesi’nin ihlali var. Bu ihlal, her şeyi değiştiriyor. 18. Unsur ihlali şu demek, ‘Osman Kavala tutukluluğu, siyasi nedenlere dayanıyor. Türkiye’deki sivil toplumu susturmak için yapılmış bir tutuklamadır’ diyor. Zımnen de olsa bunun içinde yatan şey, yargı sistemi siyasi gayeye alet ediliyor diyor. Tabi bu çok vahim bir durum. Çok ağır bir ihlal bu. 18. Unsur ihlali olduğu içindir ki bu ihlal prosedürü uygulanıyor. Öteki uygulanmayan kararlarda 18. Unsur ihlali yok. Bunu gözden kaçırıyor Dışişleri Bakanlığı. Bu nedenle Dışişleri Bakanlığı açıklaması pek dengeli bir açıklama değil.”
“HSK’nın bağımsızlığını sağlamadan yargının bağımsızlığını sağlayamazsınız”
Türmen, Bakanlar Komitesi’nin Selahattin Demirtaş davasına ait “Hakimler ve Savcılar Kurulu’nun (HSK) yapısının değiştirilmesi için yasal düzenleme yapılması” davetine ait şöyle konuştu:
“Selahattin Demirtaş kararı, hem birebir hem biraz farklı Osman Kavala kararından. Şöyle farklı, Osman Kavala kararında tutuklamanın sona erdirilmesi kelam konusu, Selahattin Demirtaş ise hükümlü. Tutuklu değil. Katılaşmış bir karar var Selahattin Demirtaş’ta. Ancak, şöyle tıpkı. İkisinde de tıpkı formüller kullanıldı. Selahattin Demirtaş kararında da tahliye edilmek üzereyken yeni bir kabahat icat edildi. Ondan yargılandı ve ondan karar giydi. O yüzden, artık hükümlü olduğu söyleniyor. Osman Kavala da tahliye edilmek üzereyken çabucak yeni bir soruşturma açıldı, ondan yeni bir tutuklama yapıldı. Yani, geriden dolanma yolları ikisinde de tıpkı. İkisinde de aslında Türk hükümetinin savunması, ‘Osman Kavala’nın tutuklanması, öteki bir davadan. Casusluk davasından… Meğer AİHM kararı, Seyahat Davası’yla ilgiliydi. Onun için birebir şey değil bu.’ Halbuki, Bakanlar Komitesi’nin istediği birebir olgular var. Birebir olgular olduğu için iki davada da uzantısı ikinci davada birinci davanın uzantısı der. Selahattin Demirtaş’ta da birebir şey oldu. Selahattin Demirtaş’ta da Türk hükümeti dedi ki, ‘Artık bu diğer bir şey. Zira, artık tutuklu değil, artık hükümlü.’ Halbuki, Bakanlar Komitesi şunu söyledi, ‘Dokunulmazlığın kaldırılması, Anayasa’nın süreksiz 20. Hususu, hukuka terstir. Burada, onun için Selahattin Demirtaş’ın hür bırakılması gerekir.’
Burada yargı bağımsızlığıyla ilgili bir sorun var. İkisinde de 18. unsurun ihlali var. 18. hususun ihlali olunca, yargı bağımsızlığıyla ilgili bir sorun var. Zira, siyasi iktidarın emellerine alet oluyor yargı. O vakit yargı bağımsızlığını sağlayacak, devletin tedbirler alması isteniyor. HSK, bu yüzden değer kazanıyor. Zira, yargı bağımsızlığının sağlanmasının anahtarı, HSK’da aslında Türkiye’de. HSK’nın bağımsızlığını sağlamadan yargının bağımsızlığını sağlayamazsınız.” (ANKA)
