2021 Eylül ayından bu yana iktisat etraflarında başlayan, sonra da aktüel hayata derinden sirayet eden bir faiz tartışması sürüyor. Merkez Bankası’nın indirime geçtiği faiz sürecinde bu oranın bankaların fonlanması olduğunu artık öğrendik. Bankaların verdiği kredilerde de faizlerin inmesini beklerken, sürecin istendiği üzere işlememesi üzerine piyasaya yapılan kimi müdahaleler ya da alınan önlemlerle de denilebilir; piyasada da faizler bir ölçü düştü. Lakin istenen vatandaşa ve işletmelere daha ucuz fonlama yapılıp, hem üretime, yatırıma katkı sağlanması hem de tüketimin canlı kalarak döngünün tamamlanmasıydı. İktisadın kıymetli bir sacayağı olan inşaat için adeta can suyu niteliğinde olan konut kredilerinde, konut fiyatlarının yükselişi yetmezmiş üzere bir de faizlerde gelinen son durum uygundan düzgüne düşündürmeye başladı.
Ekonomist Oğuz Demir’in bu paylaşımı algılarımızı birinci etapta yer bir etti. Adeta 10 gün sonra markete gitmiş de etiketlere bakıyormuş üzere hissettik.
750 bin için olan kredi aylık yüzde 3 oranla, yıllık maliyeti yaklaşık yüzde 43 ‘e denk geliyor. Bu da gösterge faizin yüzde 8,5 olduğu bir ortamda.
Oysaki 2020 yılı yani 3 yıl evvel birebir periyotlar Mart ayı son haftasında TCMB’nin faiz oranı şimdikinden çok farklı değil ve pandeminin birinci günlerini yaşarken, 18 Mart 2020’de 9,75’e çekilen faizlere rağmen konut kredisi faizleri (1 yazan bölge-turuncu çizgi) yüzde 11-11,50 bandında görülüyor.
Sonrasında ise seyir 2021 Eylül’den sonra değişiyor (2 yazan bölge). Mavi çizgi Merkez Bankası yüklü ortalama fonlama maliyeti olurken, kredi faizleriyle makas açılması görülüyor. Konut kredisi faizlerinde son devirde bir düşüş görülen bu grafikten bağımsız piyasada ise farklı gerçekler olduğu konuşuluyor. Konut fiyatlarından ötürü esasen kredi müracaatları azalırken, kredi hacimlerindeki artışlar için de bankalar da genel olarak taleplerin karşılanmasına yönelik bir isteksizlik olduğu biliniyor. Merkez Bankası’nın bankalar üzerinde günden güne değişen makroihtiyati önlemleri de oranlar ile kredi, mevduat iştahı üzerinde tesirli olduğu biliniyor.
İstanbul’daki ortalama konut fiyatlarından yola çıkarsak 3 milyonluk bir konut için bu oran üzerinden 10 yıl yani 120 ay boyunca ayda 77 bin TL üzere bir taksit ödenmesi gerekiyor.
Faiz indirimlerinde hedef bir yandan tüketimi canlı kılmak olduğundan faiz indirimleri de bu durumda sorgualnmaya başlanıyor.
Bir de mesken fiyatlarından kredi faizi kovalayan bir kesim bulunuyor. Kaldıraç misali biri inerken biri çıkıyor lakin son 1,5 yıldır ikisi de çıkıyor.
Yıllık bazda yüzde 40’ın üzerinde maliyet ister istemez bir düşündürüyor.
Tabi bir de gerçekler var ki merak ettiriyor.
Deprem tehlikesi nedeniyle kentsel dönüşüm kısmında da kredi oranlarında tıpkı fikir herkesi sarıyor.
Kredinin 3 katı olmasa da 3’te biri kadar bir peşinat da gerekiyor haliyle.
Merkez Bankası’nın atakları sorgulanırken,
Bankaların öngörüsü de tartışılıyor.
Siz bu türlü bir orandan kredi kullanıp konut alır mısınız?