Fehmi Koru*
Dünyanın dört bir tarafından Brüksel’de toplanan bir askeri uçak dolusu gazeteci NATO’nun davetlisi olarak Afganistan’ın başşehri Kabil’e gittik. Birkaç yıl evvel (2001), o yılın 11 Eylül’ünde ABD’nin kalbine yapılan el-Kaide taarruzları üzerine açılan savaş sonucu NATO çatısı altındaki ülkelerin ortak müdahalesiyle ülke Taliban’dan kurtulmuştu. O denli deniliyordu. Her NATO ülkesi Afganistan’ın bir kentini ıslah etme vazifesini üstlenmişti.
Bizler de ‘‘Yeni Afganistan’ı’’ yakından görmek için oradaydık.
Kabil’de kaldığımız otelden yalnız başına dışarıya çıkmamamız tembih edilmişti.
Amerikan, Alman, İspanya ve Türkiye’nin askeri varlığı yanında sivil projelerinin de anlatıldığı toplantılarda verilen brifingleri dinledik.
Her ülkenin asker-sivil Afganistan sorumlusu, birkaç yıl içerisinde hayata geçirilecek projeleri tamamlandığında, ülkenin tanınmayacak hale geleceğini iftiharla anlatıyordu.
Ülkelerin temsilcilerine eşlik eden Afgan sorumlular yabancılar kadar umutlu görünmüyordu ve bu benim dikkatimi çekiyordu.
Türk subayları Afgan askerlerini eğitiyordu. O vazife büyük çapta Türkiye’ye verilmişti.
Hikmet Çetin NATO’nun Afganistan sivil temsilcisi olarak Kabil’deydi. Onunla da görüştüm.
Birkaç yıl öncesine kadar ülkeyi yönetmiş Taliban’dan etrafta eser yoktu.
Bahis ne vakit soruya dönüşse onların artık önemsenmemesi, geriye değil ileriye bakılması gerektiği yanıtı veriliyordu. Taliban ülkeyi yönettiği devirde bayanları ‘burka’ya sokmuş, erkekleri sakal bırakmaya zorlamış, insanların yüzünden gülme izlerini silmiş, sanat yapıtlarını tahrip etmişti.
‘‘Gitti, sarfiyat, bir daha da gelmez’’ deniliyordu Taliban için…
O ziyaretin üzerinden 20 yıl geçmedi.
Taliban ne demek?
Taliban talebeler demek. Rus işgali altındaki ülke, ABD ve işbirlikçileri yardımıyla, Mücahit güçler tarafından kurtarıldıktan sonra, dünyaya açılır hale gelmişti. Gidişten şad olmayan birileri medreselerde okuyan gençleri ayaklandırarak askeri bir güç haline getirmiş ve onlar da savaşarak ülkenin dörtte üçünün idaresine el koymuşlardı. Artlarında Pakistan istihbaratı olduğu söylenmekteydi. Ayrıyeten Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri de ülkenin yasal yöneticisi olarak Taliban’ı tanımaktaydı. 2001’de ABD güçlerinin ülkeye sivillerin yine hakim hale getirilmesi için başlattığı askeri harekat başarılı oldu. Taliban ortalıktan çekildi.
Geldikleri üzere gittiler.
Daha doğrusu, Taliban’ın öndegelenleri Pakistan ordusuna ilişkin kargo uçaklarıyla inançlı yerlere taşındı.
Bugün tablo büsbütün değişti.
Amerika tarafından desteklenen sivil hükümet, sayılarının 300 bin olduğu bilinen eğitilmiş askeri işçi, hepsi 80 bin kadar olduğu söylenen Taliban önünde çil yavrusu üzere dağılmış durumda.
Ülkenin en zirve yöneticisi, Cumhurbaşkanı Eşref Gani, ülkeyi gizlice terk etmiş bulunuyor.
Herkes Gani kadar şanslı değil.
Taliban’la yürüttüğü pazarlıklara güvenen Amerika ülkedeki diplomatları ile askeri çalışanını taşıma imkanı bulamamış görünüyor.
Kabil Havaalanı’na taşınacaktı ABD büyükelçiliği, taşınabildi mi?
Ülkenin tekrar Taliban eline geçmesini kendileri için tehlikeli bulan binlerce sivil, vize alabilmek için, Batı ülkelerinin konsolosluklarında uzun kuyruklar oluşturuyordu.
ABD vize süreçlerini günler öncesinden durdurmuştu.
Hesaplarını Amerikalıların ülkelerinden hiç ayrılmayacağı üzerine kurmuş yüz binlerce kişinin ne yapacağını bilmez halde olduklarını iddia etmek güç değil.
Amerika’ya güvenen yolda kalır
Amerika bunu daima yapıyor.
Onlar için -özellikle de siyasetçileri için- bu tıp olaylar bir tıp siyasi oyun.
Donald Trump lider iken ‘‘Afganistan’daki askerlerimizi çekeceğim’’ açıklamasını yapmıştı; o seçilemedi, lakin seçilen Joe Biden işte artık onun vaadini yerine getiriyor.
Joe Biden’in asker çekme kararını duyurmasıyla birlikte hareketlendi Taliban. Birkaç gün içerisinde çabucak bütün büyük kentleri ele geçirdi. Başşehir Kabil’in düşmesi aylar sürer beklentisi boş çıktı; Taliban güçleri dün Kabil’deydi.
ABD bahtına hükmetmeye kalktığı ülkeyi kendi bahtına terk etmiş oldu.
Son askerleri ile diplomatlarını da çektiğinde son 20 yıldır Amerikalılar ile içli dışlı çalışmış bireyler, Afgan askerleri ve bürokrasisi, Taliban ile muhatap hale gelecek.
İşin garip tarafı, Afganistan’ı en yeterli bilmesi gereken ülkelerin başında gelen Türkiye’nin son vakitlerde bu gerçekle çelişkili bir manzara vermesidir.
Türkiye neredeyse 100 yıldır Afgan ordusunun subaylarını -orada değil burada- eğitiyor. Üniversitelerimizde çok sayıda Afgan genci yıllardan beri eğitim alıyor. Afganistan’da o ülkenin vatandaşı Türkler de yaşıyor.
Lakin, herhalde Amerikalıların hesaplarından da etkilenerek, Taliban’ın başşehirden uzak duracağı beklentisiyle, Kabil Havaalanı’nı müdafaa misyonunu ütlenmek bir devlet siyaseti olarak sunulabildi.
Afganların yüzbinlercesinin uzun bir seyahati da göze alarak hudutlarımıza dayanması, sonra da kentlerimizde görülmesinin sebebi de bu yanlış imaj oldu.
Ne Kabil’i, ne havaalanı?
Amerika ülkenin bütününü Taliban’a terk etti.
Onlar tarafından eğitilmiş 300 bin kişilik Afgan ordusu hepsi en fazla 80 bin kişi olan Taliban güçleri karşısında çatışmaya bile girmedi. Silah bıraktı.
Sonuç?
Ülkeye yabancı güçler gelip kendilerini yönetimdem uzaklaştırmadan evvel yönettikleri bölgelerde davrandıkları stili tekrar benimsedikleri takdirde önümüzdeki günlerde Afganistan’ın, ‘İslam’ sözcüğünün çokça kullanıldığı olumsuz bir örnek olarak gündemden düşmediğini görebileceğiz.
Bazıları ‘‘IŞİD/DAİŞ devlet oluyor’’ derken bunu kast ediyor.
‘‘Görüşebiliriz, aslında Türkiye’nin onların inancıyla aksi bir yanı yok’’ çıkışı önümüzdeki periyotta sıkça hatırlatılırsa şaşırmayalım.
Afgan halkı propagandaya kanmaz üzereydi.
Bunu ziyaret sonrasında yazdığımı hatırlıyorum.
Biden’in ‘‘Askerlerimizi çekeceğiz’’ açıklamasıyla birlikte Afganistan’ın Taliban’a terk edileceğini ve bunun dünyaya Müslümanların ‘vahşi’ tanıtımı sonucunu doğuracağını düşünmüş ve yazmıştım da.
Dünya Afganistan’daki bu gelişme ile yeni bir periyoda giriyor.
Müslümanlar imtihanda.
* Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.
