Fehmi Koru*
Gelen haberler doğruysa seçim sistemi bir kere daha değişecek.
Türkiye siyasetinde değişmesi kesinlikle gerektiği halde bir türlü değişmeyen pek çok bahis yanında, hiç değişmemesi gerektiği halde önüne gelen iktidarın el attığı, oynadığı, değiştirdiği hususlar da az değildir.
Seçim sistemi ikinci kümeye giriyor.
Her iktidar periyodunda bir -bazılarında birden fazla- değişime uğramıştır seçim sistemi.
Meğer demokrasisi sağlam pek çok öbür ülkede yüz yıllardır tıpkı sistemle seçim yapılır. Hiçbir iktidar kendi çıkarını düşünerek sistemde değişiklik yapılmasını gündeme getirmez.
Getirirse ayıplanır.
ABD’deki seçim sistemi belirlendiği sırada bir yerden başkasına gitmek bir ömür alırdı. Seçim pusulalarının sayımı da uzun sürerdi. Bu sebeple seçim günü ile seçilenlerin vazifeye başlaması ortasında vakit farkı öngörülmüştür. Lider kasım ayının başında seçilir, misyonuna ocak ayının 20’sinde yapılan merasimden sonra başlar. Günümüzde oy sayımı birkaç günde -hatta birebir gün- kesin olarak sonuçlandırılabildiği halde ABD’de hala eski sistem uygulanır.
Genel oyun değil her eyaletin ikinci seçmenlerinin oylarının sonucu belirlemesi garabeti de orada motamot sürdürülmektedir.
Değişimi seven milletiz
Bizde o denli mi ya…
Kestirim edileceği üzere, sistemle iktidar partilerinin şimdiki durumları düşünülerek oynanacak.
Oylar düşüyor, mevcut sisteme nazaran iktidarın kaybedilmesi ihtimali büyüyor, değişikliklerle bunun önüne geçilmesi, oylar düşse de iktidarın birebir partilerde kalması hedefleniyor.
Emsal niyetler geçmişte de iktidarlarca hayata geçirilmek istendi. Kimi vakit muhalefet niyetleri boşa çıkarmayı bildi; kimi vakit da değişiklikler yapıldı, ancak halk, oylarıyla, niyetleri bozabildi. Sistemdeki göze batan yanılgılı istikametler bu yap-boz tahtası anlayışı yüzündendir.
En göze batan yanılgılı taraf seçim barajıdır.
Anayasaya da konulan ‘Yönetimde istikrar’ unsuru gözetilerek 12 Eylül (1980) askeri müdahalesi sonrasında yüzde 10 barajı getirilmişti. O günden sonra çabucak her parti, barajın yüksekliğine itiraz etse de, itirazcı partiler iktidara geldiklerinde, kelam de verdikleri halde, işlerine geldiği için, barajı düşürmeye yanaşmadı.
Artık iktidarın küçük ortağı MHP barajın yarıya -yüzde 5’e- indirilmesini talep etmiş, AK Parti de ortağının talebini uygun bulmuş. Söylendiğine nazaran, baraj yüzde 5’e düşürülecekmiş…
İsabetli olur.
Dünyada pek çok demokratik ülkede baraj var, lakin hiçbirinde baraj bizdeki kadar yüksek değil. Ortalama baraj yüksekliği yüzde 3.
Halktan yüzde 9.5 oy alabildiği halde Meclis’te temsil edilme hakkı kazanamamış partiler oldu bizde.
AK Parti’yi iktidara taşıyan 2002 seçiminde, DYP (yüzde 9.54), MHP (8.36), Genç Parti (7.25), ANAP (5.13) oy alabilmiş, lakin barajı aşamadıkları için hepsi o periyot Meclis-dışı kalmıştı. AK Parti ise yüzde 34.28 oyla 363 milletvekili çıkarabilmişti. Baraj yüzde 5 olsaydı Meclis kompozisyonu çok değişik olur, muhtemelen AK Parti iktidar dışı kalırdı.
Devrin iktidar partileri (DSP, ANAP ve MHP) seçim sistemini değiştirip barajı yüzde 5’e düşürmedikleri için herhalde sonradan çok pişman olmuşlardır.
2002 tecrübesini aklından çıkaramamış MHP, bir sonraki seçimde birebir duruma düşmemek için önlem alma peşinde.
MHP’nin oyu kamuoyu yoklamalarında yüzde 10’un bayağı altında seyrediyor.
Bu işte bir yanlışlık olmalı
Prestijli kalemlerin duyurdukları beklenen değişiklikler ortasında son seçimlere damga vurmuş ittifaklar da düşünülmüş. Denildiğine nazaran, MHP, kendi başına seçime girecek partilerde yüzde 5 olmasını istediği barajın, ittifak partileri için yüzde 10 olması gerektiğini savunuyormuş…
Bununla neyin amaçlandığı açık: Oyu yüzde 5’in üzerinde olabilecek partilerin ittifaklara ilgi etmemesi…
ÂLÂ Parti, HDP Millet İttifakı’na girmesin, dışında kalsın…
Girenler de, yüzde 10 alamasın ve Millet İttifakı iktidarı değiştirecek güce ulaşamasın…
Bu işte bir yanlışlık olmalı.
MHP Cumhur İttifakı’ndan ayrılmayı, birinci seçime kendi başına girmeyi mi düşünüyor?
İttifaklar içinde yer alacak partiler için yüzde 10 barajı korunursa, seçimde MHP’nin durumu ne olur?
2002 seçiminde yaşadığı hüsranın tekrarını göze alabilir mi MHP?
AK Parti, biraz da kendini düşünerek olmalı, ittifak içi yüksek baraj teklifine sıcak bakmıyormuş…
Vilayetleri en fazla yedi milletvekili çıkaracak dar bölgelere bölmeyi öngören AK Parti’nin teklifine ise, o istikametteki değişikliğin HDP lehine sonuç vereceği gerekçesiyle MHP karşı çıkmaktaymış…
Keşke seçim bölgeleri daraltılsa, hatta yedi milletvekilinden de aza -mesela tek milletvekiline- indirilse ve milletvekili kendisini seçenlerle karşı karşıya kalsa. Seçmen kendi bölgesinin milletvekiline hesap sorabilir hale gelse.
Madem değişiklik yapılıyor, en radikal değişiklik bu olurdu.
İktidarlar seçim sistemiyle oynamayı seviyorlar ve kendi lehlerine olacak değişiklikler yapmaya kalkışıyorlar da ne oluyor?
Kaybedecek parti/ler tekrar kaybediyor, halk iktidarı değiştirmeyi başa koyduysa onu gerçekleştirmenin yolunu tekrar buluyor.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.