Fehmi Koru*
Bu periyotla ilgili ileride yazılması mukadder değerlendirmelerde muhtemelen dikkat çekilecek üç değerli nokta olacak.
Birincisi şu: Periyodun tesirli ve yetkili isimleri gerçeklerin bir gün kesinlikle ortaya çıkma huyu olduğunun farkında değil.
Ayrıyeten, ikinci özellikleri de şu: Senkronize bozukluğu var bu insanların; daha erken üzerine gitseler çözülebilecek problemleri geciktirip işin içinden çıkılmaz hale getirmekte üstlerine yok.
Üçüncüsü de şu: Tıpkı şeyleri tekraren yapıp daima farklı sonuç almayı bekliyor ve her seferinde hayal kırıklığı yaşadıkları halde bundan vazgeçmiyorlar.
Birincisine örnek: TÜİK
TÜİK dün geçen aya ilişkin enflasyon sayılarını açıkladı. CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nu partilileriyle birlikte kurumun kapısına gidecek kadar kızdıran düşüklükteydi açıklanan oranlar. [Bilginiz olsun: Heyet içeriye alınmadı.]
Ülkenin ekonomik datalarına sahiplik yapması beklenen TÜİK’in kısa raporu şöyle:
“TÜFE’de (2003=100) 2021 yılı Kasım ayında bir evvelki aya nazaran %3,51, bir evvelki yılın Aralık ayına nazaran %19,82, bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran %21,31 ve on iki aylık ortalamalara nazaran %17,71 artış gerçekleşti.”
Evvelce yerli-yabancı kurum ve firmalar TÜİK sayılarına prestij eder, vatandaş da her yıl sonu raporunda yer alan oranda maaşlarına artırım yapıldığında itiraz etmezdi. Artık ekonomistlerin ayrıyeten yürüttükleri ortak çalışmanın sayılarına kulak veriliyor, vatandaş da düşük sayı ilanının maaşları düşük tutmaya yönelik bir hareket olduğunu düşünüyor.
‘Gerçek’ ortaya çıkmak için çok beklemez oldu ülkemizde.
İkinciye örnek: Osman Kavala davası
Senkronize bozukluğu, erkenden müdahale edilse işe yarayacak önlemlerin gecikildiği için işe yaramaz hale gelmesinin örneği, cezaevinde uzun müddettir kalmakta olan bireylerle ilgili son gelişmeden de muhakkak oluyor.
Kısa müddet evvel bir dostumla konuşurken 26 Kasım günü duruşması görülecek olan Osman Kavala’nın o gün özgür bırakılmasının gerçekleşeceği umudumu paylaştığımda, mevzuyu yakından izleyen dosttan, “Yok, galiba onu Ocak duruşmasında bırakacaklar” varsayımı gelmişti.
İddiam, duruşmadan birkaç gün sonra yapılacak Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin, evvelki toplantısında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarını uygulamadığı için Türkiye’ye yaptırımlar ilan etme niyetini açıklamasına dayanıyordu.
Dostum ise Avrupalı bakanların yaptırımdan evvel yeni bir mühlet verebileceği bilgisine sahip olmalıydı.
Onun beklentisi hakikat çıktı. Bakanlar Kurulu yaptırımları 19 Ocak 2022’ye bıraktılar, lakin listeye ikinci bir isim olarak Selahattin Demirtaş’ı da ekleyerek…
Şayet dostumun ikinci beklentisi de hakikat çıkar ve Kavala ile Demirtaş Ocak ayı duruşmalarında hür bırakılırlarsa, bu, Türkiye açısından gecikmeli bir karar olacak.
Türkiye’yi yakın takipte tutan yabancı yatırımcılar bu yüzden ülkemizden uzak durmaya devam edebilecek.
Bir şeyin yapılması kesinlikle gerekiyorsa onu yapmayı geciktirmemekte fayda vardır.
Üçüncüye örnek: 128 milyar dolarlık rezerv
Geldik bu periyodun tesirli ve yetkili insanlarının üçüncü özelliği olan, birebir şeyleri tekraren yapıp her seferinde farklı sonuç bekleme naifliğine. Bu yüzden daima hayal kırıklığı yaşanıyor.
Örnek yeniden dünden.
İktisatta alınan kararlarla 2021 yılı TL için hiç parlak değildi. “Faiz sebeptir, enflasyon ise sonuç” kabulüne dayanan kararlar TL’nin bedelinin yabancı paralar karşısında dayanılmaz düşmesine yol açtı. Ekonomik istikrarı sağlama misyonunun tevdi edildiği Merkez Bankası o kabulü gerçek çıkarmak için piyasalara pek çok kere müdahale etti ve “128 milyar dolar nerede?” sorusunun sıkça sorulmasına sebebiyet veren gelişme o denli yaşandı.
Rezerv eksi 45 milyar dolara kadar indi.
Artık tekrar, bizim olmasa ve ‘swap’ denilen süreksiz mutabakatlarla Merkez Bankası’na emanet edilmiş yabancı paralarla oluşmasına karşın, yine 128 milyar dolara erişmiş rezervle piyasalara müdahale ediliyor.
Ne bekleniyor?
Doların TL karşısındaki pahasının düşmesi bekleniyor…
Pekala, beklenti gerçekleşiyor mu?
Üst üste iki müdahaleden sonra bunun fazla işe yaramadığı iki sefer daha görülmüş oldu. Müdahalelerle, daha evvelkilerde de yaşandığı üzere, TL kıymet kazanamıyor, doların bedeli çıktığı yerde sabit hale geliyor.
Müdahaleler devam ederse, korkarım, “Bizim” diye tanıtılan yeni 128 milyar dolar da boşu boşuna tüketilebilir.
Halbuki ne yapılması -ve alışılmış ne yapılmaması- o kadar belirli ki…
Yapılması ve yapılmaması gerekenler
Nasıl olsa gerçek ortaya çıkacağı için TÜİK’in en âlâ bildiği işi tesir altında kalmadan yapması, bunu da bir siyasi parti heyetinin kapısına kadar gelmesini beklemeden şeffaf olarak yürütmesi gerekirdi.
Ziyaretçilerin kapıdan içeri sokulmaması bahisten haberdar olmayan geniş kitleleri bilgi sahibi etti.
Osman Kavala, Selahattin Demirtaş üzere isimlerin, cezaevinde tutulmak yerine haklarındaki AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararları vaktinde uygulanarak tutuksuz yargılanmaları sağlansaydı, ülkemizin kurucu üyesi bulunduğu Avrupa Kurulu ile diğer Avrupalı kurumların devreye girmesi önlenirdi.
Gecikme ülkenin aleyhine.
İktisatta daha evvel denenmiş müdahalelerin bir defa daha fonksiyonsuz kalacağı öngörülmemiş olabilir mi? Bürokrasinin olacağı öngörememesi bir sorun, öngörmüş ve gereğini yerine getirmemişse o daha da büyük sorun.
Her seferinde farklı sonuç alma ham hayaliyle bir şeyi tekraren yapmanın ‘akıl dışılık’ olduğunu Albert Einstein veciz bir biçimde tabir etmişti. Yargıda onun bu vecizesini hatırlatacak biçimde davranmak doğrusu hiç şık kaçmadı.
Takımların titreyip kendilerine dönmelerinin vakti çoktan geldi, geçiyor bile.
Daha fazla gecikilmemeli, gerçeklerle boğuşmamalı ve makul tutumlar sergilenmeli.
Galiba ben de her seferinde tıpkı tavsiyelerde bulunarak, diğerlerini uyardığım tuzağa kendim de düşüyorum.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.