Fehmi Koru*
Oh, sonunda hepimizi rahatlatacak gelişme yaşandı: Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ABD lideri Joe Biden ile görüşmesi gerçekleşti.
ABD kaynakları ‘‘Bu pazar Roma’daki G-20 toplantısında olmaz, tahminen kısa mühlet sonra Glaskow’daki iklim zirvesinde’’ açıklamasını yapmıştı; Glascow beklenmedi, dün Roma’da görüştüler…
Roma’da bir ortaya gelecekleri öğrenildiğinde, el sıkışmasından biraz daha uzun olacağı duyurulan görüşmenin en fazla 20 dakika süreceği de duyurulmuştu; ikilinin görüşmesi 1 saatten fazla -70 dakika- sürdü.
Bu duruma bakıp rahatlamayalım da ne yapalım?
Üstüne üstlük, Anadolu Ajansı (AA) tarafından Cumhurbaşkanlığı kaynaklarına dayandırılarak verilen ve bir yetkilinin de bir yabancı ajansa tasdik ettiği görüşmeyle ilgili haberler de ‘müjdeler’ içermekteydi:
‘‘AA, görüşmenin akabinde iki ülke bağlarını güçlendirmek ve geliştirmek için ortak sistem kurulması konusunda mutabık kalındığını aktardı. Buna nazaran, NATO ittifakı ve stratejik paydaşlık yerine vurgu yapılan Erdoğan-Biden görüşmesinde iklim değişikliği konusunda karşılıklı atılan adımlardan duyulan memnuniyet de lisana getirildi. Reuters’a konuşan bir Türk yetkili, görüşmenin ‘oldukça olumlu bir havada’ geçtiğini belirtti.’’
Daha da kıymetli açıklama Cumhurbaşkanlığı bağlantı başkanlığından geldi:
‘‘Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığından yapılan açıklamaya nazaran, Erdoğan ile Biden, İtalya’nın başşehri Roma’da devam eden G-20 Başkanlar Tepesi marjında görüştü. Olumlu bir atmosferde gerçekleşen görüşmede, ikili ilgiler ve bölgesel mevzular ele alındı. Görüşmede iki başkan, Türkiye-ABD bağlantılarını daha da güçlendirmek ve geliştirmek için müşterek irade beyanında bulundu. Bu doğrultuda ortak bir düzenek kurulması konusunda mutabık kaldı. İki ülke ortasındaki ticaret hacminin artırılması tarafındaki ortak perspektif doğrultusunda karşılıklı atılacak adımların müzakere edildiği görüşmede, NATO ittifakı ve stratejik iştirak yerine vurgu yapıldı. Görüşmede, iklim değişikliği konusunda karşılıklı atılan adımlardan duyulan memnuniyet de lisana getirildi. Görüşmeye Türk heyetinden Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun yanısıra Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ile MİT Lideri Hakan Fidan katıldı. Biden’e ise ABD Dışişleri Bakanı Tony Blinken, Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile Ulusal Güvenlik Kurulu Avrupa Yöneticisi Amanda Sloat eşlik etti.’’
Türk-Amerikan alakaları güçlendirilip geliştirilecek ve bu gayeyle ortak bir sistem kurulacak…
İki ülke ortasındaki ticaret hacmi artırılacak…
‘Stratejik ortaklık’ hala devamda…
İklim değişikliği adımından duyulan memnuniyet…
Haberi bizim kaynaklardan okumak, beklentiler çok farklı olduğu için, insan üzerinde sahiden hudutları gevşeten bir tesir bırakıyor.
Keşke akabinde ABD’den açıklama gelmeseydi…
Şu açıklama:
‘‘Beyaz Saray’dan görüşmeye ait bir açıklama yayımlandı. Beyaz Saray, görüşmede Suriye, Libya, Doğu Akdeniz bahislerinin görüşüldüğünü, Türkiye’nin S-400 satın almasına ait kaygıların lisana getirildiğini aktardı. Beyaz Saray açıklamasında şu sözler yer aldı:
‘‘Başkan Biden, yapan ilgilerin sürdürülmesi, işbirliği alanlarının genişletilmesi ve uyuşmazlıkların tesirli bir halde yönetilmesi konusundaki isteğini lisana getirdi. Biden, Türkiye’nin Afganistan’daki NATO misyonuna 20 yıllık katkıları için teşekkürlerini sundu. İki başkan, Suriye’deki siyasi süreci, Afganistan’a insani yardımı, Libya’da seçimleri, Doğu Akdeniz’deki süreci konuştu. Biden, savunma iştirakini ve Türkiye’nin NATO müttefiği olarak ehemmiyetinin altını çizdi lakin Türkiye’nin S-400 satın almasına ait ABD’nin telaşlarını not etti. Biden tıpkı vakitte güçlü demokratik kurumların ehemmiyetini, insan haklarına saygıyı ve barış ve refah için hukukun üstünlüğünü vurguladı.’’
Libya seçimleri…
Suriye’deki siyasi durum…
Doğu Akdeniz süreci…
Güney Kafkaslar’daki diplomatik çabalar…
Türkiye’nin S-400 satın alması…
Güçlü demokratik kurumların kıymetinin vurgulanması…
İnsan haklarına saygı…
Barış ve refah için hukukun üstünlüğü…
Açıklamadan, Biden’in Türkiye’yi ‘stratejik ortak’ olarak değerlendirmediği, yalnızca ‘NATO müttefiği’ yahut ‘savunma ortağı’ olarak değerli gördüğü anlaşılıyor…
Kesinlikle iklim değişikliği, ülkeler ortası alakaların geliştirilmesi, ticaret hacminin artırılması üzere hususlar da -muhtemelen Türkiye tarafından gündeme taşınarak- görüşülmüştür. Lakin Amerikan tarafı, açıklamasında, -muhtemelen kendileri tarafından gündeme taşındığı için- Libya, Suriye, Doğu Akdeniz, S-400, demokratik kurumlar, insan hakları ve hukukun üstünlüğü bahislerini öne çıkarmayı uygun görmüş…
Görüşmeyle ilgili iki tarafın açıklamalarının akla düşürdüğü birtakım sorular var:
F-35 uçaklarının teslimi konusu görüşülmemiş mi?
Demokrasi, insan hakları, hukukun üstünlüğü bahisleri sanki hangi bağlamda görüşülmüş?
İkili bağlantıları güçlendirmek için kurulması düşünülen ‘ortak mekanizma’ ile kastedilen nedir, nasıl çalışacak?
S-400 konusu görüşüldüğüne nazaran, Biden’e bir S-400 daha satın almanın düşünüldüğü de aktarılmış mıdır?
Libya’da ABD’nin seçimler-sonrası beklentisi ile Türkiye’nin şimdiye kadar izlediği çizgi ortasındaki fark görüşmede giderildi mi?
Suriye’de PKK ile ilgisi bulunan PYD/YPG’ye verdiği takviyeden ABD bundan bu türlü vazgeçecek mi?
Bu soruların karşılıkları iki tarafın açıklamalarından anlaşılamıyor.
İki lider önümüzdeki günlerde Glaskow’da yapılacak iklim tepesine de katılacaklar. Bu soruların yanıtını o buluşmaya kadar yahut o tepe sonrasında herhalde öğreniriz.
Ya da Osman Kavala ile ilgili davanın 26 Kasım’da yapılacak birinci duruşmasında alınacak karara bakarak…
Son soru şu: Bu gelişmeden sonra rahatlayalım mı, endişelenelim mi?
Ben rahatlamaktan yanayım.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
