Fehmi Koru*
Geçen gün biraz da tesadüfen 12 dakika süren bir konferans izledim. TED konferansları dizisinden. Konuşmasının daha en başında, konferansı veren, Albert Einstein’den bir anekdot aktardı. Günlerdir o anekdot üzerinde düşünüp duruyorum.
Einstein üniversitede fizik dersleri veriyordu. Bir imtihan günü, asistanı, hocasına, “Bugün sorduğunuz sorular geçen yıl sorduğunuz soruların birebiri değil mi?” sorusunu yöneltmiş. Nitekim de öyleymiş. Asistan “İyi de, neden?” diye sorunca, Einstein, ona, “Sorular tıpkı, fakat karşılıklar değişti” mukabelesinde bulunmuş.
Sorular tıpkı, lakin yanıtlar değişti.
Bu soru-cevap, konferansçıya nazaran, 1942 yılında geçiyor.
Yıl 1942. Bahis fizik. Hoca Einstein. Fizik üzere bir alanda tıpkı sorulara verilmesi gereken karşılıklar 1940’larda bir yıl içerisinde değişebiliyor.
[Albert Einstein’a atfedilen anekdotu doğrulayan bir kaynak bulamadım. Ben o konferansı veren Paul Rulkens’in yalancısıyım.]
Günümüzde çabucak her alanda fevkalade değişimler yaşanıyor. Bilim-teknoloji işbirliğinden doğan muazzam yeniliklerle tanışıyoruz. Geçmişin kabullerini yıkan değerlendirmeleri takip etmek bile başlı başına bir iş.
Dünyada değişime öncülük edenler var. Değişimden yararlananlar var. Bir de var olanla yetinen, değişimden tedirginlik duyan ve değişmeye karşı direnenler var.
Bizim durumumuz hangisine uyuyor?
Üzerinde düşünüyorum ya, üstteki soruma kendi karşılığımı da yazayım: Bizim durumumuz o üç kategoriden hiçbirine uymuyor.
Her ne kadar değişmeleri takipte zorlansak da değişime direndiğimiz söylenemez; değişimden yararlanma değil lakin, birileri bir şeyi pazara sürünce onu alıp kullanmakta sorun yaşamıyoruz. Lakin öncülük etmek bir tarafa geriden gelmeyi bile beceremiyoruz.
“Tekerleği yine keşfetmek” diye bir kalıp var. Yaptığımız daha çok o kalıba uyuyor.
Örnek?
Ülkemizde 10’dan fazla araç üreten fabrika var. Bunların nerdeyse hepsi yabancı markalar. Dünyanın bilinen markaları ülkemiz insanını çalıştırarak kendi teknoloji eserlerini burada üretiyorlar. Almanya’dan, Japonya’dan, Güney Kore’den firmalar Türk çalışanıyla kendi standartlarında üretimi ülkemizde yapıyorlar.
Bu ne demek?
İşgücümüz kendisine belletileni yerine getirebilecek ustalığa sahip demek…
Korona salgını için tesirli aşı Almanya’da yaşayan iki Türk bilim beşerinin eseri: BionTech… Bütün dünya salgından kurtulmak için onların eseri olan aşıyı kullanıyor.
Bu ne demek?
Zeka olarak bizim insanımız diğerlerinden geri değil demek…
Şu sıralarda dünya basınında -Türkiye dahil- parasını garantiye almanın yolu olarak off-shore hesapları kullanan çabucak her alandan beşerle ilgili bilgiler yer alıyor. Daha birinci günden Türkiye’den 220 kişinin isminin geçtiği duyuruldu. Haberleri izleyenler biliyor, onlardan her gün birkaçının ismi bizde de yayınlanıyor.
Yayın vesilesiyle o insanların kıymetli bir kısmının ‘dünya zenginleri listesi’nde yer aldıklarını da öğreniyoruz. İsmi birinci yayınlanan küme 35 ülkede faaliyet gösterdiğini duyurdu.
Bu ne demek?
Türk beşerinin -hiç değilse zenginlerimizin- paralarını muhafazada dünyanın diğer ülkelerindeki zenginlerden farkı olmadığı kesin; lakin kesin olan bir şey daha var: Türk insanı dünya zenginler listesinde yer almayı becerecek bir maharete de sahip.
Gerçekler bu türlü, lakin ülke olarak geri kalmışlığımız da bir öteki gerçek. Ferdî olarak farklı ve bu farklarını pek çok alanda gösterebilen insanlarımız var; buna karşılık o insanların vatandaşı olduğu ülkemiz bir çok taraftan öteki ülkelerin gerisinde.
Fert başına ulusal gelirimiz, bir Amerikalı’nın, Avrupa’nın rastgele bir ülkesinde yaşayan insanların ulusal geliriyle mukayese edilemeyecek kadar az. [Bir orta 12 bin doları yakalamıştık ulusal gelirde, şimdilerde 8 bin dolar hududunda. Öbür ülkelerin vatandaşlarının geliri her yıl artarken bizim gelirimiz her yıl biraz daha azalıyor.]
Zekamız diğerlerinden geride değil, iktisattan anladığımız zenginlerimizden belirli, kendisine öğretilenleri hassasiyetle uygulayabilen işgücümüz de var; buna karşılık bu özelliklerimiz bizi diğerleriyle birebir seviyeye eriştirmiyor.
Hiç değilse gerilemesek, ancak gerilediğimiz de ortada.
Neden sanki?
Yeni bir soru değil bu. Neredeyse 300 yıldır bu topraklarda yaşayanlardan ülke problemleriyle ilgili olanlar bu yahut emsal sorulara yanıt arayıp duruyorlar. Yanıt olarak çoklukla ‘dış mihraklar’ diye özetleyebileceğim yabancı tesirler ön planda geliyor. Geri kalmışlığımız değil geri bırakılmışlığımız tartışılıyor.
Galiba biraz da bu yüzden geri kalmışlıktan kurtulamıyoruz.
Hayır, dış mihraklar yüzünden değil, dış mihraklar münasebetine sarıldığımız için…
‘Değişim’ konusu burada kendini aşikâr ediyor. Dünya değişiyor, hem de her gün. Ve biz değişimi fark edip kendimizi ona nazaran uyarlamamız gerekirken olup biteni anlamakta zorlanıyoruz.
Tartışma konularımız hiç değişmiyor.
Bizden çok evvel yaşanmış ve yaşandığı ülkelerin başına sıkıntılar açmış olan makus örnekleri benimsemiş bir imgemiz var.
Kalıpları kırmak ve bunu teşvik etmek yerine, kalıpları kırmaya kalkışanlara tahammül edilmiyor.
Sorular ve problemler birebir, yanıtlar ve tahliller de tıpkı olmaya devam edince bu hali aşmamız güç.
Günümüzde sorulara yeni karşılıklar, meselelere yeni tahliller bulanlar kazanıyor.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.
