İnsanoğlunun garip özellikleri var, bunlardan biri bana daha da garip gelir: Belleğimiz kendimizle ilgili güzel şeyleri mümkün olduğu kadar silinmez biçimde kayda geçirirken, uygun olmayanları bir mühlet sonra büyük çapta unutur sarfiyat; buna karşılık, diğerlerine ilişkin olan yeterlilikler unutulur da âlâ olmayan ne varsa daima belleğin unutulmayanları ortasında kalakalır.
Kendinizi yoklayın, bu tespitimin gerçek olduğunu göreceksiniz.
Vicdan dediğimiz his insanoğlunun bu olumsuz özelliğini biraz olsun telafi düzeneğidir.
Herkesin kendi ülkesinin tarihini diğerlerinden farklı -daha üstün- değerlendirmesinin bir sebebi de belleğimizin bize oynadığı bu oyundur. Bizler diğerlerinin tarihlerini, eksiklerini, batan taraflarını öne çıkartarak değerlendirirken, diğerleri da bizim tarihimizi emsal eleştirel gözle kıymetlendirir.
Biz sözgelimi Batı’yı beğenmeyiz, Batılı da bize bakıp yüzünü ekşitir. Ortak tarihimiz de bulunan yakın coğrafyamızın değişik ülkelere dağılmış mensupları için bizdeki toptancı önyargıların neredeyse teğe bir karşılığı onlarda da bize karşı vardır.
‘Uluslararası ilişkiler’ denilen toplumsal bilim kısmı, biraz da yaşananlara bu özellik akılda tutularak bakabilmeyi mümkün kılmak için çağdaş vakitlerde ortaya çıkmıştır.
Tarihi çok daha eski olan diplomasi mesleği ise, eğitim, tecrübe ve tarihi birikim sahibi bir takımın, insanoğlunun bu özelliğinin ülkeler ortası ikili ve çoklu bağlantıları etkilememesini sağlamak için vardır.
Belleğin bu özelliğinin siyasete yansıdığı da görülür. Siyasi kimlik biraz da “Ama onlar şunu yaptı” suçlamalarıyla oluşur.
“Neden birileri falanca partiyi destekliyor da ben neden filancayı destekliyorum?” sorusunu kendinize sorun, karşılığı oluşturan münasebetlerin kıymetli bir kısmının karşı çıkılana beslenen hislerden, onların da büyük çapta geçmişe ilişkin yargılardan kaynaklandığını fark edeceksiniz.
AK Parti, kurucu takımının bu gerçeğin farkında oluşu sayesinde, kendisine dönük önyargıları etkisiz bırakacak yollara başvurarak, geçmişin üzerine yığdığı aksilikleri vakit içerisinde azaltmayı başarabildi.
CHP’nin de belleğin insanoğluna oyunuyla ilgili önemli bir sorunu olduğu açık. Toplumun bir kısmı, tarih okumalarının bir sonucu olarak, başına kimler gelirse gelsin ve gelenler ne yaparlarsa yapsınlar, ‘CHP seçmeni’ olmuş durumda.
Pek çoğumuz ya aileden CHP’liyiz, ya da tekrar kendi tarih okumalarımız sonucu CHP karşıtıyız.
Oyunun yüzde 25’ten üste çıkmaması CHP’nin, bu gerçekle ilgili.
[Çok partili siyasi hayata geçildikten sonra CHP tek başına sadece bir sefer bu makûs talihini değiştirebildi. Bunu da Bülent Ecevit’in partisinin tarihini terslerinin gözüyle eleştirdiği bir devirde ve bu değerlendirmesini sembolik tabirlerle -devrimlerin bir kısmı için ‘gardrop Atatürkçülüğü’ demişti- geniş kamuoyuyla paylaşması ile 1977 genel seçiminde başarabildi. Birebir Ecevit, 1980 darbesi sonrası siyasi hayata tekrar dönüldüğünde, istese pekala CHP tabanı ve eski takımları üzerine bir parti kurabilecekken, bunun yerine yepisyeni takımlarla farklı bir parti kurmayı yeğlemişti.]
Kemal Kılıçdaroğlu’nun CHP genel başkanlığı devri boyunca aradığı, oyların yüzde 25’e takılı kaldığı bu makûs talihi nasıl değiştirebileceği sorusunun karşılığıdır. “Tipik CHP’li” özelliklere sahip biri Kılıçdaroğlu; bunu gerçekleştirebilecek bir esnekliğe de sahip olduğu, yan yana durduklarından farklı bir tarih okuması yapabildiği de anlaşılıyor.
AK Parti’nin kendi tarihini revize ederken CHP tarihini olumsuz kıymetlendirme üzerinden de kendisine taraftar bir kitle edindiğini görmemek elde değil; Kılıçdaroğlu bunu gören biri.
Muhafazakar ve dindar insanlardan oluşan toplumun en geniş kısmıyla ‘helalleşme’ genel başlığı altında, Kılıçdaroğlu’nun kendi partisine çarçabuk mal edilebilen yanlışlıkları sahiplenmeyi terk etme uğraşına en sert reaksiyonun CHP’den gelmesi şaşırtan değil.
CHP’lilerin bir kısmı, -sayıca ve etkileme açısından ne kadar güçlü-güçsüz olduklarını önümüzdeki periyotta anlayacağız-, karşı siyasi kesite atfettikleri dogmatik olma özelliğini kendi üzerlerinde ziyadesiyle bulunduran beşerler. Tarih onlar için düz bir çizgi, bir tıp kutsallığa sahip ve bu yüzden de farklı okunamaz.
Düzgün ile berbatın evvelden belirlenmiş olduğu bir tarih okumasına sahip o beşerler. ‘İyi’ bildiklerinin ‘yanlış’, ‘kötü’ bellediklerinin kimi yaklaşımlarının dinlenmeye ve yine değerlendirmeye paha olabileceğini düşünmek bile istemiyorlar.
Günlerdir yazıp söyledikleri bu minvalde.
Başta hatırlattığım bellek oyunu, en fazla, kendilerini ‘ilerici’ sayan ve oburlarının da kendilerini o denli saymasını bekleyen beşerler üzerinde tesirini gösteriyor. Belleklerinin kendilerine oyun oynadığını asla düşünmedikleri çok muhakkak. Kötülüklere de sebep olmuş yanlışlıklar belleklerinden büsbütün silinmiş, bütün hatırladıkları daima kendilerine özel güzel taraflar.
Davranışlarının karşı tarafın kendileriyle ilgili olumsuz kabullerini pekiştirdiğini fark etmemeleri bundan.
Ne kadar dayanabilecek CHP genel lideri kendisine yöneltilen itirazlara, konutundan hafta sonu yaptığı ‘helalleşme çağrısı’ sonrasında gerçekleştirmeyi düşündüğü helalleşilmesi gerektiğine inandığı şahıslar ve kesitlerle buluşmalarını gerçekleştirebilecek mi, göreceğiz.
Zahmetli bir yola girdiği kesinlikle.
[Uluslararası yayın platformu Netflix geçen hafta bir Türk dizisini küresel izlenmeye sundu: Kulüp. Tarihimizin her kesitin kendi bakış açısına nazaran değerlendirdiği bir periyodunda, 1940’lı ve 1950’li yıllarda, ‘farklı’ yahut ‘öteki’, hatta ‘yabancı’ gözüyle bakılan Türkiye Cumhuriyeti’nin Yahudi, Ermeni ve Rum vatandaşlarının yaşadıklarına değişik gözle bakılmasını sağlayabilecek bir dizi bu. İlgiyle izlenmeye bedel bir dizi.]
Medyanın bir kısmı CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun ‘helalleşme’ gayretini haberleştirmeye kıymet görmediğinden bu çıkışı kaçırmış olanlar için hafta sonu konutundan yaptığı o davetin metnine aşağıda motamot yer veriyorum.
Kemal Kılıçdaroğlu’nun helalleşme daveti:
“Sevgili halkım, merhaba.
Hoş bir cumartesi gününde konutuma beğenilen geldiniz.
Uzun müddettir düşündüğüm bir mevzuyu, sizlerle samimi bir halde konuşmak istiyorum. Hepinizin artık malumu, kıymetli bir değişim kapıda. İktidar değişiyor.
Lakin iktidarlar daima değişti lakin bu ülkenin makus talihi hiç değişmedi. İşte bu yüzden, hayatımın bu kademesinde iktidara gelmekten çok daha kıymetli bir vizyonum var. Bu ülkenin, bu makus talihini değiştirmek istiyorum.
Evet, gitmekte olan bir iktidar var. Fecî bir enkaz bırakarak gidiyorlar. Malum, demokrasiyi yok ettiler. Devletin kurumlarını yok ettiler. Halkı sefalete sürüklediler.
Pekala bu olandan sonra yalnızca iktidarı değiştirmek yetecek mi bize? İktidarlar değiştikçe neden bu ülke gerçek bir demokrasiden ve müreffeh bir toplumdan daima uzaklaşır?
Bakın açık konuşacağım. Yalnızca AK Parti iktidarından bahsetmiyorum. Biz dahil geçmişte tüm iktidarlardan bahsediyorum. Neden bu devleti her gelen iktidar daima yıpratıyor?
Bunun değerli bir nedeni var. Ülkemiz yaralı insanların ülkesi. Farklı topluluklar çok farklı yaralar taşıyor. O kadar ağır yaralarımız var ki ruhlarımız acı çekiyor. O kadar incinmişiz ki hiçbirimiz geleceğe bakamıyor. Geçmişe takılı kaldık. Her iktidara gelen de bu yaraları kullandı, istismar etti, derinleştirdi. Tarihimizde de bunu en çok AK Parti hükümetleri yaptı. İnsanları birbirine düşürdü. Nefreti körükledi.
Halkımız arbede ettikçe bir küme insan zenginleştikçe zenginleşti. Bunun hesabını da verecekler natürel ki. Lakin Kemal Kılıçdaroğlu olarak bana yalnızca iktidarı devralmak yetmiyor. Ben ülkeme bir miras bırakmak istiyorum. Ben bu ülkenin artık huzura kavuşmasını ve önüne bakabilmesini istiyorum. Ben bundan sonraki 100 iktidarın da bu ülkeye ve insanına yeterli gelmesini istiyorum.
Özetle sevgili halkım, ülkemizin iktidarlardan çok şifaya gereksinimi var. Geçmişten gelen küskünlüklere ve öfkeye bağlı kalmaya devam edersek ülkemiz bu felaketleri gelecekte de yaşamaya mahkûm olacak. Sevgili halkım düşündüğümüzden daha güçlüyüz biz, düşündüğümüzden çok daha merdiz biz.
Geçmişin otomobilleriyle hiçbir yere gidemeyeceğimizi artık biliyoruz. Onun için artık helalleşme vaktidir. Ne kıymetine olursa olsun, toplumsal bağlantılarımızı güçlendirmek ve yaralarımızı düzgünleştirmek için geçmişte yapılan kusurların sorumluluğunu almayı ve bunlar için birbirimizden helallik istemeyi bilmeliyiz.
Benim liderliğini yaptığım partinin de geçmişte yarattığı derin yaralar vardır. Uzun müddettir de evvel bu yaraları yaratan o sistemi değiştirmekle uğraştım. Artık ise dışarıya dönme vakti. Ben bu yaraların kapanması için helallik isteme, helalleşme seyahatine çıkıyorum.
Geçmişte kırdığımız, korkuttuğumuz topluluklarla, bireylerle, farklı hayat usullerinin temsilcileriyle buluşmalarıma başlayacağım.
Ben ömrümde, bu ülkede nefreti ve sevgiyi çokça gördüm. Ve sevgi daima daha güçlü oldu. Artık sevgiye bu savaşı kazandırma vakti.
Affetmeyi ve affedilmeyi kucaklayarak, helallik istemeyi ve vermeyi başarmalıyız. Daima birlikte umuda, barışa ve sevince yürümek fakat birbirimizin yaralarını sararak mümkün olacak.
Biraz uzun sürdü konuşmam, biliyorum. Kusuruma bakmayın lütfen. Mevlana’nın bir kelamıyla bitireyim bari:
“Dünle birlikte gitti cancağızım ne varsa düne ilişkin. Artık yeni şeyler söylemek lazım.”
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.