Fehmi Koru*
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan NATO Doruğu için Brüksel’e gitti.
Okurlar için Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın orada tanıklık edecekleriyle ilgili bir ön-bilgi notu hazırladım.
Geçmişte ülkemizde yaşanan yalpalamaları ‘‘İktidar Türkiye’ye eksen değiştirtiyor’’ temelinde tartıştık.
Türkiye’nin çok partili periyodunda hiçbir iktidar ‘ekseni’ değiştirmedi; AK Parti istedi mi bilemem, lakin onun vaktinde da ‘eksen’ değişmedi.
‘Eksen’ değişseydi çabucak anlardık. Türkiye’nin ekseni değişseydi, NATO’da üyeliğimiz bitmiş olurdu da ondan anlardık.
NATO üyeliği ‘eksen’ için belirleyici en kıymetli öge.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın katılacağı da NATO’nun toplantısı…
Dünyamız ‘modern’ denilen çağlarda pek çok defa tertibini yeniledi. En son yenilenmeler geçen yüzyılda toplamda 60 milyondan fazla insanın hayatına mal olmuş iki savaştan sonra gerçekleşti. Birincisinde dünyanın o vakte kadar en çarpıcı gerçeği olan imparatorluklar tarihe karıştı; ikincisinde ise bir sefer daha savaş olmamasını sağlayacağı umuduyla Birleşmiş Milletler başta olmak üzere milletlerarası kurumlar oluşturuldu.
Birinci dünya savaşından evvel İngiltere, Fransa ve Rusya ‘yeni dünya düzeni’nin içeriğini birlikte kararlaştırmışlardı. Rusya’da ihtilal oldu, Çarlık’ın yerini Sovyetler Birliği aldı ve yeni idare sadece emperyalist paylaşım planından çekilmekle kalmadı, planın varlığını da faş etti. Bu yüzden de Sovyetler Birliği geçen yüzyılın birinci ‘yeni dünya düzeni’nin belirleyiciliğinde kelam sahibi olamadı.
Sonraki ‘yeni dünya düzeni’, Sovyetler’in Hitler Almanyası’na karşı kurulan ortak cephede yer alması ve müttefiklerin ABD’nin yardımıyla savaştan muzaffer çıkmasıyla dörtlü bir yerde oluştu. Rusya -Sovyetler Birliği olarak- o sayede sistemde belirleyiciliğe hak kazandı; sözgelimi BM’de veto hakkına sahip olabildi.
Fakat Rusyalı tertibi öbürleri -buna ‘Batı’ diyebiliriz- içine sindiremedi. Afganistan savaşı Soğuk Savaş’ı bitirerek Batı’ya Rusya’dan kurtulma fırsatı sağladı, fakat bir dereceye kadar… Mikhael Gorbaçov ülkesini hiç değilse bir müddetliğine ‘Batılı’ üzere göstermeye yarayan Glasnost ve Prestroyka açılımlarıyla sonuncu darbeyi erteletti.
Vladimir Putin’in Ukrayna’yı işgale kalkışması karşısında Batı’nın ABD ve Avrupa olarak aldığı ortak hali bu arka-plana bakarak anlamaya çalışmalıyız.
Batı bu defa fırsatı kaçırmamak niyetinde görünüyor. İstenen, ya Rusya’yı Putin’in zihnindeki ‘büyük Rusya’ mefkuresini gerçekleştiremeyeceği bir zayıflığa zorlamak ya da Putin’den kurtulmuş bir ülke haline getirip kendi içinde yer tutmasını sağlamak…
Rusya Batı’nın kesimi olmak yahut kendi doğal sonlarıyla yetinmek seçenekleriyle karşı karşıya bugün.
Putin’li yahut Putin’siz bir Rusya seçeneği.
Hangisi olursa olsun, Rusya bugünkü halinden farklı olacak.
‘Eksen’ kayması yaşayacak.
Türkiye’de şimdiye kadar yaşanmayan ‘eksen kayması’ artık kelam konusu değil.
Zati bundan ötürü ben artık yaşanan için ‘kulvar değiştirme’ tabirini kullanıyorum.
Aslında kulvar değişmeyecek, şayet beklediğim olursa, ülkemiz yine bir müddettir başka düşer üzere olduğu kulvara geri dönecek.
Yeterli mi olacak bu, yoksa makûs mü olacak? Bunu ayrıyeten tartışmamız gerekiyor. Tartışırız; lakin olacak olanın bugünlerde yaşanan savrulmadan daha düzgün olacağı kesinlikle.
Değerlerdirmemde kullandığım kuşkucu sözlerden ‘kulvar değiştirme’ konusundan tam emin olamadığım herhalde anlaşılıyordur.
Bunun iki sebebi var: Ülkemizdeki karar verme düzeneğinde yer alanların dünyadaki gelişmeleri tam okuyabildiklerinden emin değilim, bu birinci sebep. Öteki sebep de, kararın uygulanmasını üstlenmesi beklenen siyasi ve bürokratik takımların savrulma devrinin de müsebbibi olmaları. Hem karar vermede hem de uygulamada önemli zorluklar var.
[İktidarın iki ortaklı olduğu ve küçük ortağın büyük ortağı yönlendirerek bugünkü sıkıntıları onun başına açtığı gerçeğini de hesaba katmak gerekiyor. İkili bir ortada kaldıkça, yanlışsız karar alınsa ve uygun takımlar eliyle uygulatılmak istense bile, küçük ortağın buna müsaade etmesi beklenemez. Hiç değilse bunu ben beklemem.]
Zorluklar ortada.
Cezaevleri demokratik ülkelerde hiç rastlanmayan tipten tutuklu ve mahkumlarla dolu.
Yargıya inanç çok az ve görülen pek çok davaya dışarıdan -yukarından- müdahaleler yapıldığı savları var.
Şov ve yürüyüşler anayasa tarafından hür bırakıldığı halde ‘yasadışı’ ilan edilip ‘orantısız güç kullanımı’ ve hatta ‘işkence’ imgelerine sebep olunabiliyor.
Uzun yıllardan beri adil ve dürüst seçimlere alışkın ülkemizde bu geleneğe gölge düşürebilecek arayışlar gündeme getirilebiliyor.
Anayasada yeri bulunan devletin nitelikleri ile aksi düşen imgeler epey fazla.
Siyasete hakim olan lisan demokratik değil.
Korkarım, dünyaya yeni bir tertip geldiğinde -tabii gelirse- ülkemiz bu tipten eksiklikler yüzünden, bir defa daha edilgin ögeler ortasında kalacak.
Ankara’ya son bir ayda çok sayıda Batılı ülke devlet adamları uğradı; Cumhurbaşkanı Erdoğan onlarla ve başka Batılı önderlerle buluşmak üzere Brüksel’de. Neler döndüğünün orada birinci elden şahidi olacağına eminim.
Sonrası?
Bekleyelim.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
