Fehmi Koru*
Ayağına kıymık battı diye insan ölür mü?
Ölürmüş.
Hüseyin Kobyaoğlu’nun ayağına bir ay kadar evvel bahçede kıymık batmış. Rahatsızlanıp hastaneye kaldırıldığında kıymığın enfeksiyon yaptığı teşhisi konulmuş. Hastanenin ağır bakım ünitesine kaldırılan adam evvelki akşam vefat etmiş.
Kıymık enfeksiyona, enfeksiyon da vefata yol açmış…
Ajansların duyurduğu haberi okuyunca gözümün önüne siyasi hayatımız, onun en bariz ögeleri olan siyasi partiler, iktidar ve muhalefet cepheleri, siyaset erbabının icraatları ve onlara verilen yansılar geldi.
Kıymık-ölüm münasebetine misal bir grup gelişmeler siyasi hayatta da yaşanır.
Evvel kolay sayılan bir olay meydana gelir. Kolay sayıldığı için üzerinde fazlaca duran olmaz. Lakin o kolay olay çok daha karmaşık bir sorunun başlangıcıdır ve o denli olduğunu kimseler fark etmez ya da edemez. Bedende kıymık batmasıyla meydana gelen değişime -iltihaplanmaya- emsal bir toplumsal rahatsızlık doğurur o birinci bakışta kolay görülen olay.
Kolay olaya göz yumulması, üzerine gidilmemesi, sorunun tahlili için efor gösterilmemesi, bunu yapan/lar/a değerliye mal olabiliyor.
Siyasetçiyse o olayın kahramanı o, bir siyasi partiyse parti, sonrasında gücünü kaybediyor. Siyasette vefat nasıl bir şeyse onların akıbeti işte o denli oluyor.
Çok partili siyasi hayata geçtiğimiz 1950’den sonrasına ‘kıymık’ metaforu açısından ve yakından baktığımızda, kıymık kadar değersiz bir olayla başlayan geri gidiş sonucu iktidardaki varlıklarını kaybetmiş siyasi figürleri çabucak keşfederiz.
Vaktiyle ülke idaresinde yer almış partiler, onlar ismine değerli misyonlar üstlenmiş önder pozisyonundaki politikler sonradan o pozisyonlarını kaybettiler. İktidardayken partiler, muktedirken onların yönetici kademesi bir çırpıda şahısların hafızasından silindi, tarihin hafızasına karıştı.
Her bir örnek kurum ve bireye “Neden?” sorusuna karşılık aramak için baktığımızda, sonun başlangıcının birçoklarında ‘kıymık’ kadar değersiz bir yahut birkaç olay olduğunu da fark edebiliriz.
Örnek?
Aklıma gelen birinci örnek, 1950’de çok partili siyasi hayata geçilmesiyle birlikte demokrasinin fonksiyonel hale geldiği ülkemizde, bu olumlu gelişmenin önünün kesilmesi -27 Mayıs 1960 ihtilali- olayıdır.
Ülkemizde demokrasinin önü askerler tarafından birinci o darbeyle kesildi.
Pekala fakat neden?Geriye dönüp bakıldığında pek çok diğer sebepler ileri sürenler de oluyor lakin bana en makul gelen Türkiye’nin eksen kaymasının bunda kıymetli bir rol oynadığıdır.
Başbakan Adnan Menderes iktidarlarının sonuna yanlışsız işlerin aksi gittiğini anlar üzere olmuştu. Bugünlerde bile birilerinin kendisinden “Gelmiş geçmiş en Amerikan yanlısı başbakan” diye kelam ettiği Menderes Washington tarafından üzerinin çizildiğinden kuşkuluydu.
Emin olmak yahut ikna etmek için ABD’ye de gitti Menderes. 1959 yılının Ekim ayında. Beyaz Saray’da çok berbat karşılandığını gezisini sol bir gazete ismine izleyen gazeteci Orhan Karaveli’nin ‘Görgü Tanığı’ ismiyle yayınlanmış anılarından öğreniyoruz. Eisenhower ile görüşmesi çok kısa -25 dakika- sürmüş, konuğunu küçük bir odada kabul eden ABD lideri onu kocaman bir fotoğrafını eline vererek uğurlamış…
Türkiye’nin Washington büyükelçisi Suat Hayri Ürgüplü durumu ‘yazılmaması kaydıyla’ Karaveli’ye şöyle özetlemiş:
“Amerikalılar Menderes’i çoktan sildiler. Gözden çıkardılar onu! Değil 500-600 milyon dolarlık yeni bir yardım, 1 dolar bile vermemekte kararlılar. Biz bunu ‘hissettiğimizi’ kendisine ilettik. Tahminen o da her şeyin farkında, lakin bahtını deniyor. Ümidini tamamen kestiği an Türkiye’nin dış siyasetini değiştireceğinden hiç kuşkun olmasın.”
İhtilali yapan askerler bu türlü bir işe kim/ler/in iteklemesiyle girdiklerinin farkında bile değillerdi. Bunu da darbecilerden Sami Küçük’ün uzun yıllar sonra yayınladığı ‘Rumeli’den 27 Mayıs’a’ isimli anılarında okuyoruz.
Okuyalım:
“Ben İngiliz Harp Akademisi’ni bitirmiş, üç yıl Tokyo’da tüm çalışanının Amerikalılar olduğu BM Komutanlığı’nda çalışmış, Türkiye’de Genelkurmay ve Ulusal Savunma bakanlığı protokol şubesinde vazife yapmam nedeniyle yabancılarla ve öncelikle Amerikalılarla en sık görüşen MBK üyesiydim. Ben ve İngilizce bilen başka MBK üyeleriyle yaptığım görüşmelerde, Amerikalıların bizi ihtilale teşvik eden kelam ve imalarla karşılaşıp karşılaşmadıklarını sorduğumda daima hayır karşılığı aldım…”
Ne diyor, ne diyor? İhtilali yapmışlar, etrafta “İhtilali Amerikalılar yaptırdı” söylentisi başladığında, Ulusal Birlik Komitesi (MBK) üyesi askerler birbirlerine “Seni Amerikalılar mı teşvik etti?” diye sorup durmuşlar.
Sorulanlar “Hayır” yanıtını vermişler.
Meğer 38 üyeli MBK’nin üyelerinden hatırı sayılır bir kısmı, ABD’nin dünyaya darbeci diktatörler yetiştirmek üzere kurduğu ‘US Army School of the Americas’da (SOA) bir periyot eğitim görmüşlerdi.
[Eski bir yazımdan şu bilgiyi de aktarayım: “Mezunlarının darbeci eğilimleri ve insan hakları ihlâlseverlikleri ile şöhretli SOA için, Temsilciler Meclisi üyesi Joseph Kennedy, ‘Dünya tarihinde SOA kadar diktatör yetiştirmiş bir öteki okul yok’ demişti. Manuel Noriega’dan (Panama) Roberta Viola ve Leopoldo Galtieri’ye (Arjantin) kadar tam 11 diktatör SOA’da eğitim gördü.”]
Rahmet artık siyasi hayata dışarıdan -ve içeriden de- müdahale periyotlarını geride bıraktık. Daha dün, bir ortaya gelerek ortak bir bildiriye imza atan 10 ülkenin büyükelçisine en yetkili ağızlardan çok ağır karşılıklar verildi, herbiri Dışişleri Bakanlığı’na çağrılıp azarlandı da.
Askeri vesayet de çok şükür sona erdi.
Gündemden kalkmış olsa bile, yakın siyasi tarihte olup bitenlerden habersiz kitlelere o makus ve uğursuz günleri hatırlatmakta fayda var.
Şimdilerde siyasi hayatta ‘kıymık batması’ manasına gelecek basitlikteki olayları diğer yerlerde aramak lazım.
* Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.