Fehmi Koru*
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan New York’ta her yıl eylül ayında yapılan BM genel heyet toplantısına biraz da mesken sahibi ABD lideri Joe Biden’la görüşmek umuduyla gitti, lakin beklenen gerçekleşmedi.
Dönüş yolunda yaptığı açıklamalar hayal kırıklığını yansıtıyordu.
Adalet ve Kalkınma Partisi’nin başarısızlık hanesine yazıldı o seyahat.
En son Rusya devlet lideri Vladimir Putin’le Soçi’de bir ortaya geldi Cumhurbaşkanı Erdoğan. Oradayken ve döndükten sonra verdiği iletiler iki ülke ortasındaki bağların farklı bir boyuta geçtiğini ortaya koyuyor. Rusya’dan yeni bir S-400 alımı ve iki nükleer santral daha üretimini müjde olarak sundu Cumhurbaşkanı Erdoğan; buna karşılık Suriye ve Libya’da Rusya yüzünden yaşanan sorunlarda bir anlayışın gerçekleşmediği belirli oldu.
Rusya gezisi de Adalet ve Kalkınma Partisi açısından başarılı geçmiş sayılmaz.
Hakikaten, vazife tariflerini “AK Parti’nin her yaptığını, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın her söylediğini beğenip savunmak” olarak bilen köşe müellifleri ve TV yorumcuları her iki seyahat sonrasında -herhalde ne deyip ne yazacaklarını bilemedikleri için olacak- fazla övücü sözler kullanamadılar.
Benim dikkatimi, muhalif kalemler ile tarafsız kalmaya çalışan yorumcuların ABD ve Rusya ile Türkiye bağlarının berbata gitmesine verdikleri reaksiyon çekti.
Sevindiler.
Halbuki ortada sevinilecek bir durum yok.
Aramız hiç güzel olmadı ki…
Evvel Rusya bağlarıyla ilgili birkaç paragraf.
Putin’in kendisinden evvelkilerden farklı olduğu söylenemez.
Ortada zoraki mutabakatlar olmasına karşın Rusya, AK Parti dış siyasetinin en kıymetli deneme taşı olan Suriye’de Türkiye’nin varlığına karşı. Rusların Türk mevzilerine hücumları yüzünden şehitler veriliyor. Türkiye’nin ABD’ye karşı en önemli eleştirisi olan PYD/YPG dayanağı konusunda Rusya da benzeri bir hal sergiliyor.
Ne vakit sorun yaşansa, sözgelimi Ukrayna toprağı olan Kırım’ın Rusya tarafından işgalini kabul etmediğini açıklasa Türkiye, PYD/YPG önder takımı Moskova’da ağırlanıyor.
PYD/YPG’nin -ve PKK’nın da- Rusya’da temsilcilikleri var.
Şam’da Beşşar Esad’ın kalmaya devam ettiği bir Suriye istiyor Rusya.
Bu türlü bir ülkeyle AK Parti idaresi ortasında ‘iyi münasebet kurmak’ nasıl mümkün olabilir?
Hakikaten 2,5 milyar dolara S-400 alınmasıyla başlayan süreç Türk-Amerikan bağlantılarının bozulmasına yarayan dikenli bahisler ortasında bir numaraya oturmuş bulunuyor. Alınan füze savunma sisteminin kullanılmaması Putin’i fazla rahatsız etmiyor. S-400 satışının Rusya açısından temel hedefi, Türkiye’nin neredeyse Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren izlediği temel dış siyaset tercihlerini sarsmak zira.
İkinci bir S-400’ü Türkiye’ye para almadan bile verebilir Putin.
ABD ile bağları bozulmuş bir Türkiye Putin’in oyun alanını genişletiyor. Pek çok bahiste anlayış bekleyen, Rusya ve Libya’da hiç değilse koordineli bir siyaset arayışı içerisinde olmayı sağlamak ve Rusya’nın Türk eserleri ithaline çıkardığı zahmetlerle doğalgaz fiyatı ile ödemelerinde kolaylık görmek isteyen AK Parti’yi ve başkanı Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı dinlemeye bile hazır olmayan biri Putin.
Yalancı sonbahar ve sonrası
Husus ABD-Türkiye münasebetleri bakımından da az çetrefil değil.
Türkiye Washington’da ülkesi siyasetlerini tek başına belirlediğini düşündüğü Donald Trump kelam sahibi iken ilgiler konusunda bir yalancı sonbahar yaşadı. Halbuki kendisinden evvelki liderlerin hiçbirinin aklından bile geçirmediği olaylar Trump devrinde karşımıza çıktı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hitaben yazdığı mektup yenilir yutulur çeşitten değildi. Parasını ödediği ve ticari ortağı da olduğu halde F-35’lerin Türkiye’ye verilmemesi Trump periyodu kararıdır. Hala tesirini hissettiren ambargolar da o denli. İki ülke ortasındaki ticaretin hacmi için konulan çıtaya o periyotta yaklaşılamadı bile.
Cumhurbaşkanı Erdoğan “İyi geçindim, bağlarımız iyiydi” dediği George W. Bush ve Barack Obama ile de sıkıntılar yaşamıştı; fakat onlar Amerika’nın klâsik Türkiye siyasetleri çerçevesinde bağlantıların bozulması noktasına varmadan sıkıntıları geçiştirmeyi bilebildiler. Türkiye Bush ve Obama periyotlarında ABD için ‘stratejik ortak’ olmayı sürdürdü.
Artık Türkiye’den yalnızca “NATO müttefikimiz” diye kelam ediliyorsa, bu, Trump devri siyasetlerinin sonucudur. Trump Türkiye’yi NATO içerisinde bile yalnız bırakabildi.
Joe Biden başkanlıkta neden Türkiye’yi önemsemeyen bir hal sergiliyor?
Neden Türkiye her liderin birinci aradığı birkaç ülkeden biriyken Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı araması için aylar geçmesi gerekti?
Ve neden o birinci aramanın emeli, sonraki gün yayımlanacak açıklamasında 1915 olaylarından “soykırım” olarak kelam edeceğini haber vermek içindi?
Neden uzun vakittir birinci sefer 24 Nisan’da “soykırım” sözcüğünü kullandı?
Birinci yüz yüze görüşmenin yapıldığı Brüksel’deki buluşmadan sonra yumuşama iletileri verme gereksinimi neden duyulmadı?
Geçtiğimiz ay yapılan BM toplantısı vesilesiyle ABD’ye gelmiş olan Irak devlet lideri, Avustralya ve İngiltere başbakanları üzere Türkiye Cumhurbaşkanı ile de görüşebilirdi, neden görüşmedi?
Bu sorular daha da uzatılabilir.
Türkiye’nin ABD ve Rusya ile münasebetlerinin ‘iyi olmaması’ sevinilecek bir durum değildir. ABD ile ilgilerin makus olması Rusya’nın ikili ilgilerde elini güçlendiriyor; Rusya’nın eli güçlüyken kurulan Rusya-Türkiye denklemi ABD ile alakaların daha da berbata gitmesi sonucunu doğuruyor. Daha da berbata giden ABD-Türkiye münasebetleri ise Türkiye’yi Rusya karşısında istediği sonuçları alamaz ve ödünler verir hale getiriyor.
Her şeyden evvel bu kısır döngüyü kırmaya katkıda bulunmak gerekiyor.
Münasebetler bozuk diye sevinmek yerine…
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.
