T24 Haber Merkezi
TBMM’de geçen yıl kabul edilen toplumsal medya düzenlemesi ile Türkiye’de de uygulanmaya başlayan “Unutulma Hakkı”, internet ve toplumsal medya platformlarında talep edilen içeriklerin silinmesini sağlıyor. Türkiye’de unutulma hakkı kavramına ait özel bir yasa bulunmuyor, fakat Anayasa ve Ferdî Dataların Korunması Kanunu, şahısların bilgilerini sildirebilmesine imkan tanıyor.
Düzenlemeyle birlikte “unutmak bir hak, unutulmak ise tehdit mi”, “kimler kendisini unutturmak istiyor”, “herkes ve her olay unutulabilir mi” soruları da gündeme geldi.
Türkiye’de alanında uzman gazeteci, bilim insanı ve hukukçular TÜBİTAK takviyeli araştırma projesi “Unutmak ya da Unutmamak: Unutulma Hakkının Gazetecilik Perspektifinden Uygulanabilirliği” bahisli çalışma için bir ortaya geldi ve tartışmaya ait olarak, ‘kırmızı çizgi’yi ortaya koymaya çalıştı: Mahremiyet ile bilgi edinme hakkı ortasında kesinlikle bir istikrar kurulması gerekiyor…
Şahıslara dijital mecralarda kendilerine ait olarak yayımlanmış bilgileri sildirebilme hakkı veren “unutulma hakkı” ile bilgi edinme ve tabir özgürlüğü ortasında istikrarın nasıl kurulabileceği Türkiye’de geniş kapsamlı bir saha araştırmasına bahis oldu. Doç. Dr. Elif Korap Özel, Doç. Dr. Şadiye Deniz ve Dr. Şükran Pakkan’ın gerçekleştirdiği araştırmanın sonuçları, Nobel Yayınları tarafından “Unutmak ya da Unutmamak: Unutulma Hakkının Gazetecilik Perspektifinden Uygulanabilirliği” ismiyle kitap olarak yayınlandı.
İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi (İKÇÜ) yürütücülüğünde gerçekleştirilen ve TÜBİTAK tarafından desteklenen “Dijital Hafızada Unutulma Hakkı: Gazetecilik Perspektifinden Uygulanabilirliği: Türkiye’de Bir Alan Araştırması” isimli proje kapsamında alanında uzman gazeteci, akademisyen ve hukukçularla görüşüldü. Projenin danışmanlığını Gedik Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Ural Aküzüm üstlendi.
Doç. Elif Korap Özel (sağda) Doç. Şadiye Deniz (solda) ve Dr. Şükran Pakkan’ın araştırması, Nobel Yayınları tarafından kitap olarak basıldı
Elif Korap Özel: Gaye, kişi hakları ile bilgi edinme hakkı ortasındaki istikrar arayışına katkı
Araştırma hakkında bilgi veren İKÇÜ Medya ve İrtibat Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Korap Özel, “Arama motorlarının herkes hakkında, her bilgiyi, her isteyen için erişilebilir kılması bireylerin ‘unutulmayı’ bir hak olarak talep etmesine yol açtı. Lakin bu hak, yanlışsız haberlerin de silinmesine yol açabilir. Bu nedenle, kesinlikle bir istikrar kurulması gerekiyor” dedi.
Doç. Dr. Korap Özel, Şahsî Dataları Müdafaa Kurulu’nun (KVKK) yeni düzenlemesinin çabucak akabinde TBMM’de ‘sosyal medya düzenlemesi’nin yapıldığını hatırlattı. Böylelikle kişinin geçmişte yaşadığı bir olaya ait haber, ses, fotoğraf, imaj yahut görüntü kaydının internet üzerinde yapılan yayınlarla kamuoyuna yansıması nedeniyle oluşan mağduriyetin giderilmesinin amaçlandığını anlatan Doç. Dr. Korap Özel, lakin gazetecilerin bu hakkın uygulanmasıyla ilgili kırmızı çizgilerinin olduğunu söyledi:
“Türkiye’de gerçekleştirdiğimiz saha araştırması 20 ay sürdü ve proje boyunca 39 gazeteci, 11 hukukçu ve 10 akademisyen olmak üzere toplam 60 iştirakçiyle görüşüldü. İştirakçiler unutulma hakkının söz özgürlüğüne ve tarihî kayda ziyan verebileceğine dikkat çekti. Gazeteciler bilhassa tecavüz, çocuk istismarı ve yolsuzluk üzere kimi kabahatlere ait haberler, kamuoyuna mal olmuş şahıslara ait haberler, mahkûmiyet kararının mutlaklaştığı, hatanın tekrarlandığı durumlar ve tarihi data niteliğindeki içeriklere ait haberlerin silinmesine karşı çıkıyor. Buna rağmen çocuklar, haberdeki bilgilerin yanlışlı olması, içeriğin habere mevzu kişinin fizikî ve ruhsal sıhhatine ağır ziyan vermesi üzere durumlarda haberin silinebileceği konusunda hemfikirler.”
‘Unutulma hakkı’nın gazetecilik mesleği için yeni zorlukları beraberinde getirse de yeni unsurlar geliştirmek için fırsatlar sunduğuna da dikkat çeken Dr. Korap Özel, “Unutulma hakkı, çocuklar üzere hassas ve kıymetli bahislerde meslek prensiplerinin revize edilmesi ve daha yeterli bir gazetecilik pratiğine erişmek için bir fırsat olarak da görülebilir” diyerek, şöyle devam etti:
“Hitler yaşasaydı unutulma hakkından faydalanabilir miydi? Hayır! Zira tarihi bilgiler için unutulma hakkı kullanılamıyor. Pekala bir katil unutulma hakkından faydalanabilir mi? Bunun cevabı evet! Bu da unutulma hakkının tüm dünyada bilhassa gazetecilik açısından tartışılmasına neden oluyor. Kamu faydası içerebilecek bahislerde datalara erişimi zorlaştırması/yok etmesi, tarihi bütünlüğü bozması, yayın sürekliliğini aksatması üzere riskler bakımından unutulma hakkı tüm dünyada eleştiriliyor. İşte yaptığımız saha araştırması, kişinin affedilme, mahremiyet ve geleceğine yine özgürce biçim vermesi ile söz özgürlüğü ve bilgi edinme hakları ortasında istikrarın kurulabilmesine katkıda bulunmayı amaçlıyor.”
Proje kapsamında unutulma hakkına ait gazetecilik unsurları bir el kitapçığına da dönüştürüldü. Kitapçığa ve mevzuyla ilgili bilgilere www.unutulmahakki.com adresli web sitesinden ulaşmak mümkün.
|
Haber silinmeli mi; ‘unutulma hakkı’ uygulaması için teklifler “Dijital Hafızada Unutulma Hakkı: Gazetecilik Perspektifinden Uygulanabilirliği: Türkiye’de Bir Alan Araştırması” başlıklı araştırmanın sonuç kısmında yer verilen tekliflerden kimileri şöyle: – Unutulma hakkında emel “bilgilerin büsbütün yok edilmesi” değil, “kişinin daima olarak olumsuz bir bilgi ile anılmasının önüne geçmek” olmalı. Bu nedenle bireyle ilgili gerçek ve gerçek bilgiler kelam konusu olduğunda, haber içeriklerine erişimin engellenmesi yerine, öncelikle arama motorlarında indeksten çıkarma seçeneği değerlendirilmeli. – Arama motorlarından isim ve soyadı ile yapılan aramalarda kişinin kendisiyle ilişkili sonuçlara ulaşılmamasını isteme hakkı, “indeksten çıkarma” olarak tanımlanmaktadır. İsim ve soyadının kaldırılması usulü ile kişinin orantısız mağduriyeti giderilebilecek, lakin haber içeriklerinin korunması sağlanacaktır. – İkinci olarak haberde anonimleştirme seçeneği düşünülmelidir. Haberde kişinin haklarını ihlal eden kısımlar (isim, imaj, adres, işyeri, okul vb.) anonimleştirildikten sonra haber içeriğinin korunması değerlidir. – Erişim manisi ya da içeriğin silinmesi, haber metinleri için “istisnai” olarak uygulanmalı ve “en son verilmesi gereken karar” olmalıdır. Haberin silinmesi prensip olarak bir istisna olmalıdır. Lakin haberdeki bilgilerin tümüyle yanlış olması durumunda haber silinmelidir. – Bir haber unutulma hakkı kapsamında erişimden kaldırıldıysa, URL’ye bir not eklenerek, habere ulaşmak isteyen okurların hususla ilgili bilgilendirilmesi gerekmektedir. |