HIV ile yaşayan bireyleri fizikî, ruhsal ve toplumsal olarak güçlendirmeyi amaçlayan Pozitif-iz Derneği, 2020 Yılı Hak İhlalleri Raporu’nu yayımladı. 2020 yılı içerisinde derneğe yapılan 42 müracaat ile hazırlanan rapora nazaran, HIV (Human Immunodeficiency Virüs: İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü) ile yaşayanlar sıhhat hakkına erişim, çalışma ömrü, askerlik, ceza hukuku ve aile hukuku alanlarında hak ihlaline uğradı.
Ameliyat, tedavi, randevu iptal
HIV müspet olan bireylere yönelik en bariz ayrımcılık olan “hekimin tedaviden kaçınması”, yeni tip Koronavirüs (Covid-19) salgını münasebetiyle daha da gün yüzüne çıktı. Raporda hak ihlaline uğrayan bireylerin HIV statülerinden ötürü diş tedavisinin yarım kaldığı, farklı branşlardaki hastane randevularının iptal edildiği, ameliyatlarının yapılmadığı kaydedildi.
İşe alınmadılar, işten çıkarıldılar
Independent Türkçe’de Efe Altay’ın haberine nazaran, 2020 yılında HIV müspetlerin sıhhat alanında uğradığı ayrımcılıklar yalnızca bunlarla kısıtlı değil. Farklı fiyat siyasetleri, ilaçlarına erişim zahmetleri rapora yansıyanlardan birkaçı. Pozitif-iz Derneği’nin raporuna nazaran, yaşanan hak ihlallerinde ikinci sırayı çalışma hayatı çekiyor. Derneğe 2020 yılı içerisinde başvuranlar ortasında HIV statüsünü açıklamak zorunda kaldığı için işinden olanlar, işe giremeyenler olduğu söz ediliyor. Bir kısmın de askerlik sürecinde yaşanan ihlallere ayrılan raporda Türk Silahlı Kuvvetleri’nin HIV olumlu bireylerle ilgili nasıl bir muafiyet yolu izleyeceğini bilmediği için mağduriyetler yaşandığı tabir ediliyor.
Ameliyat oldu, “taksirle yaralama”dan soruşturma açıldı
Raporda en dikkati cazip ihlallerden biri HIV olumlu kişinin ameliyatı sonrasını ele alan süreç: Ameliyatı sırasında her hasta için standart alınması gereken sterilizasyon tedbirlerini gerçekleştirmeyen bir tabibin ihmalinin akabinde, HIV müspet hastaya “taksirle yaralama” suçlamasıyla soruşturma açılıyor. Soruşturmanın takipsizlikle sonuçlandığı bu ihlal, şu sözlerle raporda yer alıyor:
“Başvurucu bir müddettir HIV ile yaşamaktadır ve tedavi altında olduğundan HIV viral yükü (kandaki HIV miktarı) baskılanmıştır. Müracaatçı bir sebepten ameliyat olmak zorundadır, ameliyata girmeden evvel kendisini takip eden enfeksiyon hastalıkları uzmanına HIV statüsünü ameliyatı gerçekleştirecek cerrah ile paylaşmak zorunda olup olmadığını sormuş; enfeksiyon uzmanı ise doktorların herkes için eşit sterilizasyon tedbirleri alması gerektiğini açıklamış ve buna gerek olmadığını belirtmiştir. Başvurucudan ameliyattan evvel HIV testi istenmemiştir. Ameliyattan bir gün sonra müracaatçı hastaneden aranmış ve acil olarak hastaneye gitmesi belirtilmiştir. Müracaatçı hastaneye gittiğinde ameliyatına giren cerrah kendisini odasına almış ve ameliyat esnasında müracaatçının kanının gözüne sıçradığını, kendisinin panik olduğunu, ameliyattan evvel aldıkları kanı teste yolladığını ve bu sırada müracaatçının HIV ile yaşadığını öğrendiğini belirtmiştir. Müracaatçı bunun üzerine kendisinin statüsünü bildiğini, takipte olduğunu, viral yükünün baskılanmış olduğunu doktora açıklamış ve ayrıyeten tabibin profilaksi (HIV geçişini engelleyen tedavi) kullanması gerektiğini belirtmiştir. Müracaatçı ayrıyeten kendi enfeksiyon doktorunu arayıp, cerrah ile görüştürmüş ve cerrahın rahatlamasını sağlamıştır.
Nihayetinde cerrah profilaksi yazdırmak için kendi çalıştığı hastanesinin enfeksiyon ünitesine gitmiştir. Orada durumu anlatınca ilgili ünitedeki tabip bunun isimli bir olay olduğunu, profilaksiyi yazmak için tıpkı vakitte hastane polisine haber vermeleri gerektiğini söyleyerek polisi çağırmıştır. Ameliyata giren cerrah sözünde başvurucudan şikayetçi olmadığını belirtmesine karşın müracaatçı hakkında taksirle yaralamadan soruşturma açılmıştır. Soruşturmada müracaatçının dernekten aldığı tüzel danışmanlıkla hazırladığı savunması sonucu takipsizlik kararı verilmiştir.”
Ya mal varlığın ya ifşa
Raporda bir kısmını da boşanma davaları sırasında yaşanan hak ihlalleri yer alıyor. Derneğe bu bahis hakkında başvuran bireyler, eşleri tarafından HIV statülerinin ifşa edilmesiyle tehdit edildiğini belirtiyor. Bu şahıslara mal varlığını karşı tarafa bırakması konusunda şantaj yapıldığı kaydediliyor.
Ayrımcılık en çok sıhhat alanında, sıhhat çalışanlarından
Pozitif-iz Derneği’nin kurucu üyelerinden Çiğdem Şimşek, rapordan çıkan sonucun Türkiye’de HIV ile yaşayan bireylerin yaşadığı sıkıntıların genel bir fotoğrafının çektiğini tabir etti. 2006’dan beri raporlama yapıldığını tabir eden Şimşek, “Bu hiç değişmedi, en çok sıhhat alanında ve sıhhat çalışanları tarafından ihlal yapılıyor” dedi. Şimşek, HIV ile yaşayanlara “haklarını çok düzgün öğrenme” daveti yapıyor.
|
Ne yapılabilir? Derneğin raporunda ayrıyeten özetle şu teklifler yer alıyor: HIV ile yaşayan bayanlar, çocuklar ve LGBTİ+lar üzere çoklu ayrımcılığa maruz bırakılan kümeler için özel muhtaçlıklar tespit edilmeli ve HIV’e dair siyaset geliştirilirken göz önğnde bulundurulmalıdır. Tüm HIV ile yaşayanlara fiyatsız tedavi hakkı tanınmalıdır. Kolluk kuvvetleri ve yargı mensuplarına yargısal süreçlerde mahremiyet algısının yükseltilmesi için eğitimler verilmelidir. İşe girişlerde HIV testi istenmesinin ve çalışanın HIV ile yaşaması sebebiyle iş mukavelesinin feshinin önüne geçilmelidir Evlilik süreçlerinde eşlerden yasal desteği olmayan formda HIV testi istenmesi engellenmeli ve HIV müspet olmanın evliliğe mahzur olmadığı bilgisi yaygınlaştırılmalıdır. |
