Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bir dahaki seçimde aday olamayacağı konuşulmaya başlandı. Anayasa’ya göre bir kişi en fazla iki defa seçilebiliyor. Son olarak Genç Parti Kurucusu Cem Uzan’ın ortaya attığı iddiayı Türkiye’nin önde gelen hukukçuları değerlendirdi.
Normal şartlarda Cumhurbaşkanlığı seçimi, Genel Seçim’le birlikte en geç 25 Haziran 2023’te yapılacak.
İki yıldan fazla süre var ancak tartışmalar şimdiden başladı.
Tek tük de olsa Recep Tayyip Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığa yeniden aday olamayacağı iddiaları ortaya atıldı. Son olarak Genç Parti Kurucusu Cem Uzan, dün verdiği bir röportajla konuyu gündeme taşıdı.
Detaylar
Anayasa’ya göre bir kişi en fazla 2 defa cumhurbaşkanı seçilebiliyor. Anayasa’nın 101. maddesinde düzenlenmiş. Maddenin, ikinci fıkrası aynen şöyle:
“Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.”
İddiaya göre Erdoğan 2014 ve 2018’de iki defa seçildiği için üçüncü defa seçilmesi mümkün değil.
Türkiye’nin önde gelen hukukçuları, “Erdoğan cumhurbaşkanlığına yeniden aday olabilir mi?” sorusunu Sözcü’den Yusuf Demir’e yanıtladı:
Sabih Kanadoğlu: ‘İkiden fazla seçilemez’ hükmüne dokunulmadı
Yargıtay Onursal Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu:
“Anayasa’nın 101’inci maddesi açık… 2017’deki Anayasa değişikliğinde hiç dokunulmamış bir madde bu… Yani herhangi bir değişikliğe uğramamış, ikiden fazla seçime giremeyeceği hükmünü taşıyan bir madde… Bu yine uygulanması gereken bir hüküm.”
“Sadece TBMM seçimin yenilenmesine karar verirse aday olabilir”
“Bu itibarla Cumhurbaşkanı’nın 2014’te ve 2018’de seçilmesinden sonra bir daha aday olması sadece TBMM’nin herhangi bir şekilde seçimin yenilenmesine karar vermesi halinde mümkün. Yani Meclis’te öyle bir karar alınabilirse evet aday olabilir. Onun dışında bu mümkün değil. Böyle bir ihtimal de yok şu anda…
Herhangi bir rejim değişikliği diye bir şey de yok zaten. Onun için ‘sistem değişti bu ilk seçimdi’ diyerek aday olabileceğini savunmak da mümkün değil.”
“Herhangi bir şekilde aday gösterilirse bunu inceleyecek ve buna karar verecek olan yer YSK… YSK, son halk oylamasında mühürsüz oyların sayılmasında kanuna rağmen karar verdi.
Yani kanunu bir tarafa bırakıp ona göre kendine özgü kararlar verebilen bir Yüksek Seçim Kurulu’nun nasıl bir karar vereceğini şimdiden söylemek mümkün değil.
Anayasa ve yasalara göre Sayın Cumhurbaşkanı, eğer TBMM seçimin yenilenmesine karar vermezse aday olamaz. Aday olamaz da bu kağıt üzerindeki olay… “Peki aday gösterilirse YSK bunu kabul ederse ne olacak?” sorusunun cevabı bende yok.”
“Enver Paşa’nın, “Yok kanun, yap kanun” tezine benzer”
“İkinci yol da Anayasa değişikliğidir. Ama 400’ünüz yok değiştiremezsiniz. Halk oylamasına götürmek için 360 oya ihtiyaç var337’de kalmışsınız ötesi yok. Nasıl yapacaksınız Anayasa değişikliğini. Muhalefeti buna ikna etmeniz lazım. Anayasa’nın 67’nci maddesi yapılan değişikliklerin bir yıl sonra yapılacak seçimlerde uygulanamayacağını da hüküm altına almıştır. Bir de bu var. Ama Anayasa’ya geçici bir madde koyar onu da kaldırırsınız. Yani hukuk oynamaya başladığınız zaman önünüze yepyeni sorunlar çıkarır. E hukukun üstünlüğü bu değil tabi…Bu Enver Paşa’nın, “Yok kanun, yap kanun” tezine benzer.”
Prof. Özbudun: Tartışılacak bir tarafı yok
Anayasa Hukuk ve Siyaset Bilimi Uzmanı Prof. Ergun Özbudun:
“Durum çok net. Tartışılacak bir tarafı yok. Gayet açık. Meclis 5’te 3 çoğunlukla seçimlerin yenilenmesine karar vermedikçe üçüncü defa aday olamaz.
Yani aksine yapılacak her türlü yorum gayet yapay bir yorum olur. Çünkü Anayasa’nın hükmü açık. O değişmedi duruyor. Anayasa bir tek istisna getirmiş o da Meclis’in seçimlerin yenilenmesine karar vermesi.
Meclis de üye tamsayısının 5’te 3’ünün oyuyla seçimlerin yenilenmesine karar verir. Bu ihtimalde iki seçim de birlikte yapılıyor. Hem cumhurbaşkanlığı seçimi, hem genel seçimler. Tek istisna bu. Ama muhalefetin en azından bir kısmının da katılması gerekiyor. Bu nedenle bu ihtimal zor görünüyor.
Prof. Köker: Üçüncü defa seçilemez
Anayasa Hukuku Uzmanı Prof. Levent Köker:
“Benim kişisel fikrim, Anayasa’nın 101’inci maddesindeki cumhurbaşkanının ikiden fazla seçilemediği ifadesi aynen muhafaza edildiğine ve Sayın Cumhurbaşkanı da 2014’te ve 2018’de seçilmiş olduğuna göre, 3’üncü defa seçilememesi gerekir. Benim şahsi kanaatim budur.
Bu konuda henüz kimse bir şey söylemedi, iktidar cenahından bir fikir yürütene rastlamadım. Öyle zannediyorum ki diyebilirler ki, “2017 Anayasa değişikliğinde bu maddenin tümü başlığıyla birlikte yeniden düzenlendiği için, cumhurbaşkanı da 2017’deki bu yeni düzenlemeden sonra 2018’de seçildiği için bu bir ilk seçim olacaktır”
“Anayasalarda sistem yazmaz”
Daha çok duyduğumuz şey de şudur: “2017’de sistem değişti, o değişik sistemden sonra cumhurbaşkanı 2018’de ilk defa seçilmiştir. Dolayısıyla 2018 yeni sistemde ilk seçimdir” Bu gibi akıl yürütmeleri var. Bu iktidar yanlıları veya Sayın Cumhurbaşkanı’nın 3’üncü defa da seçilebilmesini mümkün görenlerin fikri…
Anayasalarda sistem yazmaz. Anayasa’da maddeler vardır. Mesela ABD Anayasası’nda “Başkanlık Sistemi” diye bir şey yazmaz, Fransa’da Anayasası’nda “Yarı Başkanlık Sistemi” yazmaz. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda da “Parlamenter Sistem” diye bir laf yoktur. Keza, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” diye de bir laf yoktur.
Sistemin adını siyaset bilimcileri, anayasa hukukçuları gibi doktrinle uğraşan insanlar koyar.
Dolayısıyla Parlamenter Sistem’den, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçtik diye bir düzenleme yapılmış değildir.
“YSK Erdoğan’ın adaylığını koly kolay reddedemez”
Ama bu konuda nihai kararı günü geldiğinde Yüksek Seçim Kurulu verecektir. Onun hangi yoruma itibar edeceğini şimdiden bilemeyiz. Bugünkü şartlar altında, şu an mesela böyle bir şey hemen gündeme gelse YSK böyle bir ret kararı verebilir mi diye sorsanız.. Bence veremez kolay kolay ama belli de olmaz.