İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi Cezaevi Komitesi, Diyarbakır ve Elazığ cezaevlerinde yaşanan hak ihlallerine ait hazırladığı raporu kamuoyuyla paylaştı. Raporda, azap yahut makûs muamele uygulamalarının devam ettiği vurgulandı.
Şube binasından açıklanan raporu İHD Genel Merkez Hapishaneler Kurulu Sözcüsü Ercan Yılmaz okudu. Yılmaz, raporun ekim ayında cezaevlerinde bulunan tutuklu ve mahkumlar ile gerçekleştirilen görüşmeler doğrultusunda hazırlandığını söyledi.
Gazete Duvar’ın haberine nazaran; Yılmaz, Diyarbakır ve Elazığ Yerleşke Hapishanelerinde bulunan tutuklu, hükümlü ve mahpusların aileleri tarafından derneklerine cezaevlerinde yaşanan hak ihlallerine dair ağır müracaatlar olduğuna dikkat çekti.
Rapor müracaatlar üzerine hazırlandı
Raporun hazırlanış sürecini aktaran Yılmaz, “Başvurular üzerine derneğimiz hukuk ve hapishane kurulu tarafından ilgili hapishanelere 27-28 Ekim 2021 tarihlerinde ziyaretler gerçekleştirilmiştir. Diyarbakır ve Elazığ Yerleşke hapishanelerinde bulunan tutuklu ve mahkumlar ile gerçekleştirilen görüşmelerde kategorik hususlarda insan hakları ihlallerinin yaşandığı gündeme gelmiştir. Şubemiz hukuk ve hapishane kurulu mevzuya dair inceleme ile tespit çalışmalarında bulunmuştur” dedi.
Tespit edilen ihlaller
“-Covid-19 salgını gerekçesiyle hapishanelerde toplumsal ve kültürel etkinliklere müsaade verilmediği ya da sonlu bir formda mahpuslara bu hakkın tanındığı tespit edilmiştir.
-Ziyaret edilen kimi hapishanelerde mahpusların azap yahut makûs muamele tezlerinin inandırıcı ve ayrıntılı bir halde tarafımıza aktarılması nedeniyle; azap yahut berbat muamele uygulamalarının hapishanelerde devam ettiği kanaatine ulaşılmıştır.
-Mahpusların sevk ve oda değişikliği taleplerinin gerekçesiz yahut hukuka muhalif münasebetlerle reddedildiği daha evvel de tarafımıza iletilen sıkıntılardan olup; bu sorunun hala devam ettiği gözlemlenmiştir.
-Mahpuslar hastane sevkleri ve muayene sırasında ‘çift kelepçe’ ve ‘ağız içi arama’ uygulamasıyla karşı karşıya kaldıklarını belirtmişlerdir.
-Koğuş aramaları sırasında infaz muhafaza memurlarının pandemi önlemlerine uygun davranmadığını ve birden fazla vakit hakaret v.b hukuka ters fiillere maruz bırakıldıklarını söylemişlerdir.
-İdari Müşahede ve Sınıflandırma Merkezi tarafından mahpusların ‘iyi halli’ olup olmadıkları tarafında hazırlanan raporların birden fazla vakit hukuksal destekten mahrum; soyut münasebetlere dayandığı tespit edilmiştir. Bu nedenle birçok mahpusun infazlarının uzatıldığı tespit edilmiştir.
-Kürtçe yayınlanan gazete ve mecmuaların hapishane yönetimi tarafından mahpuslara verilmediği tarafımıza aktarılan meselelerdendir.
-Kurumlara yahut şahıslara gönderdikleri mektupların muhataba ulaşıp ulaşmadığı ile ilgili idarece bilgilendirilmediklerini; mektup içeriğinde öbür mahpuslarla ilgili isimlerin yahut sıkıntıların yer alması durumunda Adalet Bakanlığı tarafından hapishanelere gönderilen genelge münasebet gösterilerek mektuplarının gönderilmediğini aktarmışlardır. Ayrıyeten mahpuslar, mektup ve fax fiyatlarında artırım yapıldığını söylemişlerdir.
-Kapalı görüşlerde X-Ray aygıtından geçen görüşmecilerinin birçok zorlukla karşılaştığını; bu durumun birçok vakit makûs muamele yasağını ihlal ettiğini ve mahpusların görüşmecileri ile geçireceği süreyi kısalttığı heyetimizce tespit edilmiştir.
-Tıraş ve saç bölümü ile ilgilenen berberlerin çalışmasının pandemi gerekçesiyle idarece yasaklandığını ve makas üzere gereçlerin kendilerine verilmediğini belirtmişlerdir.
-Kapalı görüş mühletinin hala 45 dakika olarak uygulandığını belirtmişlerdir. Daha evvel yönetmelik ile kapalı görüş müddetinin 1,5 saate kadar uzatılabileceği belirtilmiş olmasına karşın hapishane yönetimleri takdir yetkilerini mahpusların aleyhine olacak biçimde kullandığı tespit edilmiştir.
-Kantinden aldıkları eserlerin kalitesiz ve kıymetli olduğunu aktarmışlardır.
-Farklı yargılamalardan hapishanede tutulan şahısların yan yana odalarda tutulduğunu aktarmışlardır.
-Kadın mahpuslar idarece sağlanması gereken özel gereksinimlerinden olan pedlerin kendilerine fiyatsız olarak verilmediğini; kantinde ise ped fiyatlarının piyasa bedelinin çok üstünde olduğunu belirtmişlerdir.”
“İhlallere karşı tedbir alınmalı”
Yılmaz, tespitleri okuduktan sonra teklifleri de şöyle aktardı:
“Türkiye’deki infaz rejimi mevzuatının ve siyasetinin milletlerarası insan hakları hukukuna ve özel olarak da mahpus haklarına uygun hale getirilmesi gerekmektedir. Anayasa’nın 10. Unsuru ile garanti altına alınan eşitlik prensibi ve AİHS’in 14. Maddesi’nde belirtilen ayrımcılık yasağı kuralına uygun yasal düzenlemeler yapılarak infaz sistemi, açık cezaevine geçiş şartları ve kontrollü özgürlükten faydalanma şartlarının tüm mahpusları için eşit hale getirilmesi gerekmektedir.
Azap yahut makus muameleye maruz bırakıldıklarını ayrıntılı bir biçimde argüman etmeleri karşısında; derhal aktif soruşturma süreçlerinin başlatılması ile hapishanelerde tutulan mahpuslara insan onuruna yaraşır bir muamele gösterilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda ‘İşkence ve Öteki Zalimane, İnsanlık Dışı ya da Onur Kırıcı Muamele ya da Cezanın Önlenmesi Kontratı Seçmeli Protokolüne’ uygun biçimde ‘bağımsız’ ulusal kontrol düzeneklerinin oluşturulması için hükümeti derhal gerekli çalışmaları başlatmaya davet ediyoruz. Kimi hapishanelerde daima hale geldiği mahpuslar tarafından aktarılan azap yahut makûs muamele uygulamalarına karşı; Adalet Bakanlığı’nı ve TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonu’nu bu hapishanelerde inceleme yapmaya davet ediyoruz.
Sıhhate erişim haklarının sağlanması, kollayıcı sıhhat hizmetlerine kıymet verilmesi, hastalığı olanların tedavi imkanlarından yararlanmaları için gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir. Mahpuslara hastane sevkleri ve muayene sırasında uygulanan ‘çift kelepçe’ ve ‘ağız içi arama’ uygulamasından derhal vazgeçilmelidir. Bilhassa hasta mahpusların tedavilerinin çabuk bir biçimde gerçekleştirilmesini ve hastalıklarından ötürü hapishanede ömrünü idame ettiremeyen ağır hasta mahpuslar başta olmak üzere bütün hasta mahpusların tahliyesi önündeki yasal ve öbür manilerin kaldırılması gerekmektedir.
Mahpuslara uygulanan tecrit ve izolasyonun derhal kaldırılması ve insani ömür kaidelerinin oluşturulması gerekmektedir. Bu kapsamda pandepmi gerekçesiyle mahpusların toplumsal ve kültürel ile öteki aktiflikleri hakkında verilen kısıtlama kararlarının kaldırılması gerekmektedir.
Mahpusların haber alma ve diğerleriyle bağlantı kurma hakları kapsamında gazete ve mecmua üzere yayınlarla ilgili idarece alınan kısıtlayıcı kararların derhal ortadan kaldırılması ile mektup ve fax gönderim fiyatlarına yapılan artırımların geri alınması gerekmektedir. Bilhassa Kürtçe yayınlar ile ilgili hapishane yönetimlerinin ayrımcı uygulamaları mahpusların kültürel haklarının ihlali niteliğindedir.
Mahpusların ailelerinden uzak olan hapishanelerde tutulması ile sevk taleplerinin Adalet Bakanlığınca gerekçesiz olarak reddedilmesi ‘Aile hayatına hürmet yükümlülüğünün’ ihlali niteliğindedir. Sevk taleplerinin AİHM unsurları ve yasal mevzuat kararlarına nazaran kıymetlendirilmesi, mahpusların ailelerinin bulunduğu yahut ailelerine yakın hapishanelere sevklerinin sağlanması gerekmektedir.”
