2019-2020 tarihleri aralığında Merkez Bankası rezervlerinden dolar kurunda stabilite sağlamak ismine yapılan 128 milyar dolarlık satışlar bir devir çok gündeme gelmiş çok da tartışma yaratmıştı. CHP’nin ‘128 Milyar Dolar Nerede?’ yazılı afişleri indirilmiş, Kemal Kılıçdaroğlu’nun sorduğu bu kaynak için de uzmanlara nazaran tam yerini bulmayan birçok açıklama yapılmıştı. Yeni yapılan hesaplamalara nazaran ikinci kere ‘128 Milyar Dolar Nerede?’ olayımız oldu. bu defa ise içerikte birtakım farklar bulunuyor. Gelin anlatalım.
“128 Milyar Dolar Nerede?” olayı nedir?
2018 Ağustos ayında Rahip Brunson krizi olarak da bilinen kur ataklarıyla o periyot dolar/TL 4 TL düzeylerinden 7 TL’nin üzerine kısa müddette yükselmişti. Cumhurbaşkanlığı sistemine geçiş periyodu olan süreçte Hazine ve Maliye Bakanı olan Berat Albayrak’ın idaresindeki iktisatta kur 3 ay içinde 5 TL’ye gerilemişti. 2020’de pandemi sürecine kadar 5 TL düzeylerinde oyalanan kurla birlikte Merkez Bankası’nın rezervlerindeki değişim de ekonomistlerin dikkatini çekmiş ve yapılan hesaplamalarda 128 milyar dolarlık bir rezerv kaynağının bu periyotta kuru tutmak için ‘arka kapı’ da denilen bir metotla kamu bankaları üzerinden piyasaya sürüldüğü hesaplanmıştı.
Akabinde CHP bu mevzuyu uzun mühlet gündemde tutmuştu ve çok tartışılarak ülkece ekonomik okuryazarlığımız farklı bir düzeye ulaşmıştı.
Naci Ağbal’ın yerine Merkez Bankası’nın başına geçen Şahap Kavcıoğlu’nun 2021 Eylül’de başladığı faiz indirimi süreci sonrasında kurda yine ataklar görülmüştü.
Ekim ve Kasım aylarında piyasa yüklü olarak hür kaldığından dolar/TL 8 liradan başladığı seyahatinde 20 Aralık 2021’de 18,40 ile tepeye ulaştı. O süreçte 1-3-10-13 ve 17 Aralık tarihlerinden Merkez Bankası’nın açık halde duyurduğu 5 piyasa müdahalesi bulunuyor. 7 milyar 278 milyon dolar fiyatındaki müdahaleler sonrasında 20 Aralık’ta saat 19:00’daki doruğuyla KKM açıklaması yapıldı. O tarihi günü dolar/TL 13,43’te tamamladı. Bu esnada Nebati’nin ‘Biz mi bir şey yaptık?’ söylemi kulaklarda çınlasa da 3. gün 10 liralara gerilese de dolar/TL 5 gün sonra da 13 liraya geri dönmüştü. O günden sonra da sakin sakin 1,5 yılın akabinde 19 liranın üzerinde seyrediyor. Bu süreçte art kapı satışlarının sürdüğü daima konuşuldu.
Bloomberg ekonomisti, Merkez Bankası eski çalışanı Selva Baziki, son paylaşımında o günden bugüne müdahaleleri hesapladı ve bir de ne görelim? Işık topu üzere ikinci “128 Milyar Dolar” olayımız oldu.
Baziki’nin hesaplamalarına göre, ‘Aralık 2021’den bu yana TCMB’nin art kapı döviz piyasası müdahalelerinin 128 milyar dolara ulaşmış olabileceği’ iddia ediliyor. Ekonomist Selva Baziki, bu durumu şöyle tanım etti:
Bir deja vu hissi var – bu varsayım, ana muhalefet partisinin 2021’de TCMB’nin 2019-2020 döviz piyasası müdahalelerine ait savlarıyla örtüşüyor.
Baziki, “Ortalama aylık müdahaleler 2023’te sürat kazandı” derken, son 2 ayda varsayımı katkının olmaması sonrası Şubat ayındaki döviz muhafazalı mevduatlardan (KKM) olumlu girişler hesaplandığını ve TCMB’nin Ocak sonundaki siyaset değişiklikleriyle de uyumlu olduğunu ve ileriye dönük girişleri destekleyebileceğini öngörüyor.
Baziki’nin hesaplamalarına uzmanlar tarafından da çok yorum yapıldı.
“128 Milyar Dolar Nerede?” süreci anılarda hala tazeyken,
İkincisinin gelmesi dikkatleri daha da cezbetti.
Yeniden birebir soru sorulmaya başlanırken,
Değişen isimlerin usulleri üzerinden de yorumlar görüldü.
Kaynaklar üzerinden yapılan yorumlar da dikkat çekerken,
128 milyar doların eşik paha olup olmadığı da sorgulandı.
İlk “128 Milyar Dolar” olayını gündeme getiren isimlerden olan Kerim Rota, iki süreç ortasındaki farka da dikkat çekti.
Kurda bu sürecin sürdürülebilir olmadığı da başından beri söylenirken, uzmanlar bu modelin neden yürütülmeye çalışıldığına da iktisat siyasetleri üzerinden karşılık aramaya devam ediyor.
Sizce neden sürdürülmeye çalışılıyor olabilir? Yorumlarda buluşalım.