Türkiye Psikiyatri Derneği Lider Yardımcısı Prof. Dr. Fatih Öncü, bireyde önemli bir ruhsal hastalık belirtisi, garip tavır ve davranış olması halinde ailenin de sorumluluklarının bulunduğunu anlattı.
Öncü, “Aile, çocuk ya da yakınlarını hastaneye götürmek, yatırmak ile sorumludur. Hastanın kendine ziyan vermemesi ve toplum güvenliği açısından aile kişiyi hastaneye ulaştırmak için uğraş harcamalıdır. Bu vicdani bir sorumluluk. ‘Sıkıntıların arttığını, akıl sıhhatinin yerinde olmadığını ben de gözlemledim’ demek kâfi değil. Elbette ki aileler bazen kimi garip tavır ve davranışların hastalık olup olmadığını, muayeneye götürmekte zorluk yaşanıyorsa nasıl bir yol takip edeceklerini bilemeyebilirler. O vakit da bir psikiyatristten yardım alabilirler” dedi.
Türk Ceza Kanunu’na nazaran kabahat
Prof. Dr. Fatih Öncü, ‘kesin teşhis olması durumunda’ ailenin sorumluluk almaması halinde nasıl bir ceza alabileceğini şu sözlerle anlattı:
“Türk Ceza Kanunu’nun 175. unsuru ‘Akıl hastası üzerindeki bakım, nezaret yükümlülüğünü-başkalarının hayatı, sıhhati yahut malvarlığı bakımından tehlikeli olabilecek formda ihmal eden kişi- 6 aya kadar mahpus yahut isimli para cezası ile cezalandırılır” der. Alışılmış bunun için ortada kesin bir teşhis olmalı. Lakin unutulmamalı ki aileler ya da varisleri kişinin hareketlerinden yasal olduğu kadar ahlaki manada da sorumludur.”
“Zorla hastaneye yatırılabilirdi”
Prof. Dr. Öncü, 18 yaşından büyük yetişkinlerin kendi istekleri olmadan tedaviye zorlanmalarının uğraştırdığını ama istenirse bir yolu olduğunu belirterek, şöyle özetliyor:
“Bazen kolluk kuvvetleri, ‘Bizim yetkimiz yok’ diyerek bir teşebbüste bulunmayabiliyor. Bu üzere durumlarda aile ilçe sıhhat müdürlüğü, kaymakamlıklar ve valiliklere durumu bildirerek kolluk kuvvet talep edebilir.112 acil aracılığı ile de bireylerin kolluk gücü eşliğinde hastaneye götürülmeleri sağlanabilir. Hiçbiri olmadı mı? En son deva savcılığa dilekçe verirsiniz mahkeme kararı ile tedavi almasını sağlarsınız.”
Ruhsal bir tedaviye muhtaçlık olup olmadığı nasıl anlaşılır?
Rastgele bir yakını ruhsal rahatsızlık sahibi olan aileler, ‘belirtileri dikkatle takip etmeli’ diyen Öncü, “Bu örnekte de olduğu üzere kişinin ekstrem alet, edevat biriktirmesi dertli bir durum. Ayrıyeten şahısların his, davranış, konuşma ve niyetlerinde önemli değişiklik, muhakeme kusurları, absürt telaffuzları olur. Uyku ve iştah nizamları bozulur. Şüpheci ve alıngan olurlar. Tüm bu belirtiler de bir anda ortaya çıkmaz. Bu bir süreçtir. Aileler uyanık ve hassas olacak. İş, okul, toplumsal hayatı ihmal ettiği ya da silah biriktirdiği üzere ekstrem durumlarda kişiyi tedaviye ikna etmek için efor harcayacak” sözlerini kullandı.
3 gün sonra hür mi kalacak?
Prof. Dr. Öncü, zanlının psikolojik/psikiyatrik bir rahatsızlığı olduğu, tedavi gördüğü tezlerinin araştırılması için yargının mevzuyu ekspere taşıyacağını belirterek, “Zanlı, İsimli Tıp Müşahede İhtisas Konseyi ya da bir psikiyatri kliniğine gönderilir. Bu müddet genelde 3 haftadır. Zanlı bu süreçte ruhsal ve laboratuvar testlerinden tutun uyku ve iştah tertibine kadar sıkı müşahede altında tutulur, bir değil tekraren farklı tabiplerce muayene edilir. 3 hafta sonunda sıhhat şurası bir rapor muharrir. 3 seçenek vardır. Bir, ‘Cezai sorumluluğu tam’ denebilir ve zanlıya suça nazaran tam ceza verilir. İki, ‘Ceza sorumluluğu azalmış’ denilebilir. Bu, kişinin bir rahatsızlığı olduğunu ancak ileri seviyede olmadığını gösterir, cezası 6’da bir oranında indirilir. Üç, ‘Ağır derecede akıl hastalığı var’ denilebilir. Yani ceza sorumluluğu yoktur. Ceza almaz lakin dışarı da salınmaz. Kişi toplum açısından tehlikesi azalıncaya kadar (belirli bir mühleti yok) tedavi altına alınır. Müddet olmaması 3 gün sonra salınacak manasına gelmez” dedi.
Türkiye’de isimli psikiyatri yatak sayısı konusunda ıstırap olduğu ve toplumda ‘3 gün yatacak sonra hür kalacak’ algısının da bu nedenle oluştuğunu belirten Prof. Dr. Öncü, “Dönem periyot bu türlü zahmetler oluyor. Lakin bu durum hiçbir vakit önemli hatalar işleyenler için kelam konusu olmadı” sözlerini kullandı.
