6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli yaşanan sarsıntı felaketi 11 vilayette tesirli olup yıkım yaratırken, Türkiye’yi de etkilemeye devam ediyor. Bilhassa ekonomik olarak sıkıntı süreçlerden geçtiğimiz son yıllarda yüksek enflasyon, düşen alım gücü, artan cari açık sıkıntılarıyla karşı karşıya olan Türkiye’de bir de kurda denetimli seyrin sağlanması, Avrupa’nın da Rusya-Ukrayna savaşıyla sıkıntı düşmesi derken ihracat üzerinde de ziyadesiyle tesirli oluyor. Tüm bu tesirlerin üzerine bir de sarsıntı beklentileri binince iş dünyası isyan etmeye başladı. Bankalar da risk dağılım senaryoları için hangi kente bakıyor?
Türkiye, 2021 yıllı sonlarında geçtiği Türkiye İktisat Modeli uygulamasında, ekonomistler kıymetsiz desin, iktisat idaresi rekabetçi desin TL’nin seyri ve ihracat odaklı bir anlayış seçti. Lakin meseleler peşini bırakmadı.
2022 başında Rusya-Ukrayna savaşı, 2023 başında da zelzele felaketleri, heterodoks iktisat uygulamalarında beklentilerin gerçekleşmesine asla müsaade etmedi. Türkiye’nin seçtiği modeli 90’lar sonu Çin iktisat modeline benzetilirken, katma bedelli olmayan üretim, ihracat ile bedelsiz para ünitesi içeride farklı sıkıntılar yaratmaya devam ediyor. Tüm bunlara eklenen zelzele felaketi de yeni problemler demek oluyor.
6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli sarsıntılarda 11 vilayette oluşan büyük yıkımda birçok inşaat imal meseleleri da ortaya çıkmıştı. Yapı stoklarındaki sorun aslen inşaat kaynaklı olurken, birçoğu da bilinçsizlik ve ihmal ya da rant temelli olmuştu.
Özellikle mağaza, dükkan ve otel hedefli kullanılan yapılarda, ana taşıyıcı sistemlerin şuurlu bir formda değiştirilmiş olmasıyla yapılar yerle bir olurken, yaklaşık 50 bin insanın canına mal oldu. Bu da tüm dünyada dikkat çekti.
Deprem felaketlerinin akabinde 1999 yılında bu yana konuşulan Marmara zelzelesi gerçeği de tekrar tartışılmaya başlandı. Tüm bu görüntü, dünyada da dehşet yarattı ve iş dünyası üzerinde tesirli oldu.
Laleli Endüstrici ve İşinsanları Derneği LASİAD Lideri Gıyaseddin Eyyüpkoca, sarsıntı şuurunun oluşması gerektiğinin fakat hududu geçtiğiniz takdirde bunun endişe pompalamaya dönüştüğü ve iş hayatını etkilediğini açıklıyor.
Bloomberg HT, NTV gibi kanalların yayınlarına katılan LASİAD Lideri, dönem açılışında olmalarına rağmen, Laleli esnafının Rusya-Ukrayna savaşının 1 yılını doldurmasının ve sarsıntı felaketlerinin tesiriyle zorlandırdığını açıklıyor.
Rusya’da düşen alım gücü yanında yurt içinde de zelzele felaketinde iplik üretiminin yüzde 60’ını sağladıkları Maraş’ın sarsıntılardan etkilenmesi ve tesislerde sorun olmamasına rağmen işgücü meselelerinin büyük olduğunu belirtti.
Ana meselelerden biri de İstanbul’a yönelik zelzele beklentilerinin daima telaffuz halinde olmasıyla yurt dışından gelen rezervasyonların hem oteller bazında hem de üretim bazından düşmesi. Görülen otel yıkımlarının İstanbul’da otellere karşı bir önyargı oluşturduğunu belirtirken, üretim açısından da zelzele tehlikesiyle Çin, Bangladeş, Hindistan üzere ülkelere kaydını belirtti. Dönem başında yüzde 30-35 aralığında düşüşle başladıklarının altını çizdi.
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Lideri Şekip Avdagiç de geçen günlerde bu hususlardan yakınmaya başlamıştı. İstanbul’da bilhassa gitmek isteyen bölümlerin iş hacmi açısından kenti ter edemiyor olmaları yeniden iş dünyası üzerinden tesirli olmaya başladı.
Avdagiç, Ekonomim’de Merve Yiğitcan’ın aktardığına nazaran, zelzele bölgesine yardımların uzun periyodik olacağına dikkat çekerken, ayrıyeten afetlere karşı hazırlıklı olmak ve süratli, tesirli reaksiyon vermek gerektiğini de ekledi.
İstanbul’un için konuşulan sarsıntı riskine de dikkat çekerek, Türkiye nüfusunun yaklaşık yüzde 20’sinin yaşadığı kentte, ‘işgücünün de yüzde 20’si, ihracat ve dış ticaretin yüzde 50’si temsil ediliyor’ tabirlerini kullandı.
Avdagiç, Türkiye GSYH’sının yüzde 30,4’ünü oluşturan İstanbul için, değerli sayısal datalar de verdi:
-
Bilgi ve bağlantı faaliyetlerinde İstanbul’un hissesi yüzde 66,
-
Finans ve sigorta faaliyetlerinde İstanbul’un hissesi yüzde 61,
-
Mesleki, idari ve dayanak hizmet faaliyetlerinde İstanbul’un hissesi yüzde 46,
-
Hizmetler sektöründe İstanbul’un hissesi yüzde 42,
-
İnşaat sektöründe İstanbul’un hissesi yüzde 33.
İstanbul’daki zelzele riskini konuşurken daha dikkatli olmak gerektiğini belirten İTO Lideri, yurt dışındaki algının bu tarafta kötüleştiğini belirtti.
Depremden sonra İstanbul’da AVM satış endekslerinde yüzde 33-35, lüks segment satışlarda yüzde 80, otellerde yüzde 30 düzeylerinden düşüş olduğunu açıklayan Avdagiç, sarsıntı riskinden bahsederken iktisadın göz gerisi edilmemesi gerektiğini savundu.
Kalkınma ve refah açısından, ‘desantralizasyona’ gereksinim olduğunu vurgulayan Avdagiç, İstanbul’daki iktisadın ise ‘zorla kent dışına çıkarılmasının’ hakikat olmayacağını belirtti. Bu usul telaffuzların yurt dışında tesirli olduğunu söyleyerek, müşterilerin kendilerine alternatif tedarikçi aradıklarını açıkladı.
Kur-enflasyon münasebetinde ihracatçıların zorlandığını da konuşmasına ekleyen Avdagiç, 2023 yılının dış ticaret istikrarında güç olacağını da vurguladı.
İstanbul merkezli bankalar beklenen zelzeleye yönelik acil durum planları yapmaya başladı.
Ekonomim’de Şebnem Turhan haberinde, bankaların riski dağıtmak gayesiyle operasyonlarının kısım kısım İstanbul dışına taşımaya hazırlandığı belirtildi.
Merkez Bankası ile birlikte kamu bankalarının çok tartışılan İstanbul Finans Merkezi’ne taşınması kararı, Kahramanmaraş merkezli zelzeleler sonrası tekrar gündeme gelirken, özel bankacılığın kalbi olan İstanbul Levent ve Maslak bölgeleri de dikkat çekiyor.
Depreme sağlam binalar olarak bilinen plazaların birden fazla işgücü açısından da düşündürüyor.
İstanbul’da merkezileşmenin tartışmaya açılmasıyla, tüm üniteleri tek bir kentte toplamak yerine inançlı alanlara da dağılmanın gereklerini tartışan bankaların kimilerinin Ankara’da da araştırma yaptıkları konuşuluyor.
Genel merkezlerin İstanbul’da kalmasını mümkün olduğu konuşulurken, zati acil durum merkezleri mevcut olan bankalar, bazı lokasyon değişikliklerine de sıcak bakmaya başladı. Uzaktan çalışma sisteminin de geliştirilmesi konuşulurken, pandemiyle hayatımıza yerleşen uzaktan çalışmanın sarsıntı sonrası da esneklik kazanabileceği düşünülüyor.
Bazı kısımları Ankara’dan İstanbul’a taşınan TCMB’nin İstanbul’da üç başka ofiste çalışmalarını sürdürdüğü bilinirken, kaynaklar şimdi farklı bir gelişme olmadığını da söylüyor.
Kamu bankaları Ankara’dan İstanbul’a taşınma konusunda şimdi karar değiştirmezken, risk açısında dağılımın değişebileceği de sav ediliyor.
Merter Endüstrici ve İşadamları Derneği (MESİAD) Lideri Gürbüz Oruç ve Osmanbey Tekstilci İş İnsanları Derneği (OTİAD) Lideri Kemal Kartal da zelzele felaketlerinin ve beklentisinin olumsuz tesirlerinin arttığını belirtti.
Özellikle dokumada, talepte yüzde 30 düşüş olduğunu bunun yüzde 50’ye varabileceğini ve genelde siparişlerin Çin’e kaydığını açıklarken, binalarının da denetim edilerek, kentsel dönüşümle yine yapılanmaya hazırlandıklarını belirtti. Kaynak: Dünya
Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi (EOSB) İdare Heyeti Lideri Ender Küpeli, İstanbul’daki mümkün zelzele beklentisinin, bölgelerine olan endüstrici ilgisini artırdığını belirtti.
Küpeli, ‘Bölgemize olan yatırımcı ilgisi artarak devam ediyor. Değerli yerli ve yabancı yatırımcılarla görüşmelerimize devam ediyoruz’ tabirlerini kullandı.
Olası Marmara sarsıntısının yalnızca İstanbul’u değil tüm bölgeyi tesiri altına alabileceğini açıklarken, İstanbul ve etrafının sanayi ve insan yoğunluğunu artık kaldıramaz olduğunu belirtti. Kaynak: Dünya
Deprem risklerinin dağılması açısından sanayi ve finans dünyasının hazırlıklarını siz nasıl buluyorsunuz?