Karanlık Enerji Araştırması (Dark Energy Survey) adlı işbirliği, Güney Yarım Küre göğünün tarandığı, yıllarca süren çalışmada toplanan devasa veri arşivini halka açtı.
Independent Türkçe’den Çağla Üren’in haberine göre, yaklaşık 700 milyon gök cisminin görüntülerini içeren arşiv, bugüne kadar yayımlanan en büyük astronomi kataloglarından biri.
Karanlık Enerji Araştırması, Chicago Üniversitesi’ne bağlı Fermi Ulusal Hızlandırıcı Laboratuvarı’nın liderliğinde kurulan, gökyüzünden veri toplamak ve bunları analiz etmek için 10 yıldan uzun süredir çalışmalar yürüten uluslararası bir işbirliği. Projede ABD, Avustralya, Brezilya, Birleşik Krallık, Almanya, İspanya ve İsviçre’den araştırma kurumları ve üniversiteler yer alıyor.
Evrenin giderek hızlanan genişlemesini ve bu genişlemeden sorumlu olduğu ileri sürülen karanlık enerjiyi araştırmayı hedefleyen işbirliği, Şili’deki DECam isimli kamerayı kullandı.
Söz konusu kamera, Fermi Laboratuvarı’nda dünyanın dört bir yanından bilim insanının katkısıyla inşa edildi. Operasyonlara Ağustos 2013’te başlayan kamera, şimdiye dek tüm gökyüzünün 8’de birini, Güney Yarımküre göğünün de 5 bin derece karelik kısmını görüntüledi. Ocak 2019’da faaliyetlerini durduran projede, her yıl yaklaşık 100 gün gözlem yapıldı ve 6 yıllık operasyon süresi boyunca 758 gece göğü gözlemlendi.
Halka açılan DR2 adlı yeni katalog, aralarında Fermi Laboratuvarı, Illinois Üniversitesi ve Ulusal Bilim Vakfı’nın NOIRLab isimli laboratuvarının da bulunduğu bir dizi kurumun katkılarıyla, Amerikan Astronomi Derneği’nin yıllık toplantısının 14 Ocak’ta gerçekleşen oturumu sırasında yayımlandı.
‘İkinci veri grubunu halka açıyoruz…’
Karanlık Enerji Araştırması Direktörü Prof. Dr. Rich Kron, “Bu çok önemli bir kilometre taşı. Karanlık Enerji Araştırması işbirliği 6 yıl boyunca gece göğündeki gök cisimlerinin fotoğraflarını çekti. Şimdi, DECam’in yakaladığı görüntülerin kalitesini ve kalibrasyonunu dikkatlice kontrol ettik ve bu ikinci veri grubunu halka açıyoruz” diye konuştu.
Prof. Kron’un da vurguladığı üzere DR2, işbirliğinin ikinci veri arşivi. Bilim insanları bu arşivde, yayımlanan önceki katalogda yer alan 400 milyon gök cisminin kalibrasyonunu da iyileştirdi.
Dünya genelindeki araştırmacılar ve astronomi meraklıları, söz konusu işbirliğinin yürüttüğü çalışmaların sonucunda oluşturulan, bu eşi benzeri görülmemiş verilere erişebilir ve evrene dair yeni keşifler yapmak için bunları kullanabilir.
Verilerin tamamı online ortamda, Illinois Üniversitesi’ne ait bir internet sitesinde yayımlandı ve herkesin erişimine açık.