Saygı kıymet okurlar, Atatürk’ün işaret ettiği bir sanatçı olma uğraşında olan biri olarak sorumluluğum gereği, politik gündemi yeniden bir sanatçı perspektifinden bakarak yazdığım yorumumu paylaşıyorum.
2015 yılı seçim gecesi fabrikaların satıldığı vilayetlerde hatta Soma’da geçirilen maden faciasından sonra orada bile iktidarın birinci çıkmasına “bu nasıl olabilir?” diyerek şaşıran TV yorumcuları vardı. Doğrusu ben bu sonuca şaşıran pahalı yorumcuları şaşırarak izledim. Çünkü bu seçim sonuçları fizikî yani durumun koşullarından çok, kitle psikolojisi ve psikanalitik nedenlerle ilgilidir. Bu yüzden bir sanatçı olarak bu toplum gerçeğini hatırlatmak için bu yazıyı yazdım.
Gelelim insanın bu mevzudaki psikanalitik istikametine; Sigmund Freud’un da Kitle Psikolojisi ve Ego Analizi kitabında alıntı yaptığı, ünlü Fransız psikanalist Gustave Le Bon, 1895’te yazdığı Türkçeye Kitleler Psikolojisi olarak çevrilmiştir.
Freud ve Le Bon, ta o vakit adeta günümüzdeki gelişmeleri detaylarıyla anlatmışlar. Mevzumuzla ilgili cümlelerden birtakım alıntıları aktarayım.
“Le Bon, İster bir hayvan sürüsü olsun isterse de bir insan toplulukları olsun makul sayıda canlı varlığın bir ortaya geldiklerinde içgüdüsel olarak bir başkanın otoritesi altına girdiklerini düşünmektedir.”*
“Kitleler baskıyı severler. Güce, kuvvete hürmet duyarlar. Kitlelerin yönelimleri ebediyen zorba, baskıcı kurallardan yana olmuştur.”
“Kitle için önderin çok büyük bir gücü olması kıymetli değildir. Değerli olan, insanların onun bu güce sahip olduğunu düşünmesidir.” Kitledeki her birey, önderinin gücünü en üst, düzeye çıkartmaya eğilimlidir. Ona bağlandı mı bütün kusurlarıyla yanılgılarıyla bağlanır ve onun itibarı için her şeyi yapar.”
“Kitleler daha çok hayal gücüyle hareket ederler. Ne kadar büyük ulaşılmaz hayalleri sunarsanız, o kadar etkilenirler. Kitlenin hayallerden etkilenmesi hayalin detayları ile ilgili değildir. Olabilirliği de kıymetli değildir. Büyük olay olması değerlidir.”
“Kitle psikolojisini âlâ bilen aday, rakip aday kelam konusu olduğunda, onun en rezil insanlardan biri olduğunu söyler. Birçok suça karıştığını, herkes tarafından bilindiğini argüman ve tekrar ederek bunların yayılmasını sağlar. Böylelikle seçmenler karşında onun prestijini kırar. Burada ispata ve kanıta gerek yoktur. Şayet rakip olan aday kitle psikolojisini uygun bilmiyorsa kendisine karşı kullanılan iftiraları birebir derecesinde karşılık vereceği yerde birtakım kanıtlarla kendini savunmaya kalkar. O andan itibaren kazanma bahtını kaybetmiş olur.”**
Görüldüğü üzere Le Bon ve Freud üzere psikanalistler, bizde fabrikaları satılan bölgelerde, Soma’daki üzere büyük facia yaşan bölgelerde iktidarın yüksek oy almasının ve atılan iftiralar karşısında kendini savunmaya kalkıp pasif duruma geçen adayların kaybetmesinin psikanalitik nedenlerini yüz küsur sene evvel detaylarıyla yazmışlar. Adeta ülkemizin bizim seçimimizi tahlil etmişler üzere o denli değil mi?
Bu mevzular pek aşina olmayanlar için şunu belirteyim. İnsan tipinin bu davranışı ilkel periyotlardan gelen dürtüsel, bilinçaltı yönelimlerdir ve bilimsel sonuçlara dayanır. Ki Freud, Le Bon üzere insan bilimcilerin bu bilgileri tüm dünyada o vakitten günümüze daha da gelişerek bilhassa siyasette olmak üzere, ticaret, reklamcılık market idaresi üzere çeşitli alanlarda algı oluşturmak, algıyı değiştirmek için propaganda gerektiren her durumda kullanılmaktadır.
Şimdi insanın bu bilimsel münasebetlerinden yola çıkarak muhalefetin, CHP’nin kronik duygusallığına geçelim.
Muhalefettekiler sık sık iktidarın gerçek dışı argümanlarla algı değiştirdiğinden şikâyet ediyorlar. Lakin farkında değiller lakin asıl algısı değiştirilen muhalefet ve CHP’lilerdir. Zira iktidar doğal ve hakkı olarak kazanmak için yüz küsur yıllık kökeni olan kitle psikolojisi temellerin kullanmıştır. Tam da bu doğrultuda şuurlu ve bilgili olarak sıkça “muhalefet yok” ya da “CHP yetersiz, önderi yetersiz, beceriksiz” sözleri kullanmıştır. (Sık tekrarlar, büyük palavraların bile yanlışsız kabul edilmesini sağlayabilir. Sigmud Freud) Bir müddet sonra bu tekrarlardan etkilen tüm toplum üzere birçok CHP’li seçmenler de “muhalefet yetersiz!” Yani Kılıçdaroğlu yetersiz tabirlerini yüksek sesle lisana getirir olmuşlardır. Yani algıları değiştirilmiştir.
Bunun gerçek olduğu çok açıktır. Zira hem kendileri söylüyor hem de tarafsız yabancı gözlemciler tarafından seçimin eşit koşullarda, adil ve demokratik olmadığını doğrulayan raporlar yayınlanıyor. Bunu bildikleri halde şunu göremiyorlar: koşulların orantısız bir formda eşit olmadığı söylenen bir seçimin, yalnızca kazananı olur, kaybedeni olmaz! Hasebiyle idaresi seçimi kaybetmekle suçlamak, dediğim üzere algı değişimi sonucudur.
Tabi, bu ortada CHP yöneticilerinin, seçim kampanyası düzenleyenlerin vahim yanlışları da var. Bunlar, “Cumhuriyet tehlikede, rejim tehlikede, köprüden evvel son çıkış” üzere panik içeren sloganlarla kendi destekleyicilerini korkutarak gruplaştırmıştır. Kısaca, eski ve kolay bir prosedür olan biz ve onlar diyerek kümeleştirme, aksiyonuna CHP, şahsen kendisi katkıda bulunmuştur. Kendisine oy vermeyen karşı gurubu hasım haline getirmiştir. Bunu yaparken de toplumun tamamına kaygı ve dehşet empoze etmiştir. Doğal olarak da tüm toplumu kucaklayarak her kesitten dayanak görme esnekliğini yitirmiştir. Böylelikle CHP kendisini, son yıllardaki kendi seçmeninin oyuna mahkûm etmiştir. Yani yüzde yirmi beşe.
Ayrıca kendi ortalarındaki tartışmaları daima kamu önünde sergilemişler. Yani birlik ve beraberlikten uzak bir imaj vermişlerdir.
Bu durumda etrafında daima savaş tehdidi ve ekonomik sorunları olan ülkemiz insanları, iktidardan mutlu olmasa da birlik ve beraberliği olmayan, kendi taraftarlarınca da yetersiz, zayıf ve panik manzarası veren bir partiye oy verip riske girmez. İstese de giremeyeceği, çünkü eli varmayacağı bilimsel bir sonuçtur. Ayrıyeten devlet yardımlarıyla yaşayan milyonları unutmayın.
Yukarıda verdiğim yazıyı 2015 yılı seçim sonrası yazdığımı belirtmiştim. Gördüğünüz üzere bu seçimde de durum birebir oldu. Tekrar muhalefet ısrarla “durumun çok berbat olduğunu hatta beka sorunu” olduğunu “bu son seçim” üzere tekrar dehşet empoze etti. Meğer bu, iktidarların kullandığı formüldür. Kaygı, tabiatı gereği insanların mevcut iktidara, güçlü gördüğü başkana sarılmasını sağlar. Hani lisanımızda bir atasözü var ya “dere geçerken at değiştirilmez.” İşte bu durumu çok âlâ anlatır.
Kılıçdaroğlu altılı masa oluşturarak bu bölünmüşlüğü düzeltmek için gerçek bir adım atmıştı fakat seçim kampanyası bayat vaatler ve çok berbat sloganlar üzerineydi. Kaç seçimdir işe yaramadığı bilinen vaatler tekrarlandı. Hele emeklilere önümüzdeki bayram on beş bin lira ikramiye verileceği tüy dikti.
Sloganların, afişlerin birçoğu gereksiz ve berbat tabirler içeriyordu. Örneğin “Sana Söz” sloganı. Herkes aşinadır ki bu tabir itimat talep etme sözüdür. Çoklukla de güvenilmek için ikna etme gayretidir. Ayrıyeten madem “sana söz” tabirini kullanıldı, hiç değilse içeriğini çok genel bırakmak yerine, toplumun yüzde doksanının rahatsız olduğu, tasa duyduğu göçmen meselesini koysaydı daha uygun olurdu. Yani “Sana kelam, öncelikle göçmen sıkıntısını çözeceğim herkes vatanına gönderilecek” diye ısrarla tekrarlasaydı muhtemelen birinci çeşitte iş bitebilirdi. Bu sorun partiler üstü, tüm toplumun meselesidir.
Bu seçimde de hala değişmeyen bir öteki yanlış “biz ve onlar” bölünmüşlüğüdür. Tekrar muhalefeti destekleyen birçok müellifler, uzman yorumcular, bilerek, bilmeyerek kümeleşmenin ekmeğine yağ sürmüştür. Hayat biçimleri nedeniyle bu iktidara oy veren insanları çeşitli medyada, paylaşımlarında cehaletle, geri kalmışlıkla nitelemeye başladılar. Hatta bu insanları hırsızlığa, kanunsuzluğa meyilli beşerler olarak nitelendirenler bile oldu. Ayrıyeten milyonlarcası devletin yardımlarıyla yaşayabiliyorlar. İşte asıl cehalet bu geçekleri görmeden yapılan yorumlardır, suçlamalardır.
Şunu bilin ki, Anası babası Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan 80 milyon insan, tıpkı bir beden gibiyizdir. Çabucak çabucak tamamı bu ülkenin yeterliliğini ister, bilerek asla ihanetin içinde olmaz. Olan varsa da yanıltılmışlardır. Pekala, toplumun yanlışları var mıdır? Elbette vardır, hatta vahim yanılgılar da yapabilirler. Lakin bu kusurları onları dışlayarak, cehaletle suçlayarak değil, sırf bilim ve gerçek bilgilendirme yoluyla düzeltilebilir. Öteki yolu yoktur. Kaldı ki bu türlü toplumsal yanlışlıkları, yanlışları sadece cehaletle izah edemezsiniz
Böyle düşünenler unutulmamalı ki, geçmişte dünyanın en büyük bilgi toplumlarından olan Almanya, o kadar bilimsel ilerlemişliğine karşın, Hitler üzere bir kaçığın peşinden gitmiştir. Hatta ortalarında Nobel ödüllü olanlar da dahil birçok bilim adamı kimyasal silahlar ve diğer gereçler üreterek Hitler’in emeline hizmet etmiştir. Demek ki, toplumlardaki böylesi yanlışlar her vakit cehalet sonucu değildir. Ve mutlaka bilimsel açıklaması vardır. Kısa bir bilgiyi de Le Bon’dan okuyalım:
“Cahil bir insan ve bir alım, bir sefer kitle içinde yer alınca olayları objektif olarak kıymetlendirme bakımından tıpkı kabiliyet düzeyine inerler. Çok yüksek bir zekaya sahip olmanın hiçbir kıymeti yoktur.”***
Bilineceği üzere cehalet fakat o toplumdaki aydınlar tarafından giderilebilecek bir marazi durumdur. Şayet bu toplum asırlardır cehalete sürüklenmişse, sorun tümüyle yöneticilerde ve cehaleti giderecek aydınların cesaretsizliği yahut ihmalleri yüzündendir.
Unutulmasın ki, bilgisiz denilen bu toplum, okuma yazma oranı yüz de on bile değilken Atatürk üzere bir başkanın gerisinde neleri başarmıştır. Yani tahlil tekrar Atatürk’te!
Sonraki kısım “Entelektüel Yobazlık”…
* Sigmund Freud. Kitleler Psikolojisi ve Ego Analizi, s.19
** Gustave Le Bon (1895). The Crowd: A Study of the Popular Mind
*** Gustave Le Bon. Kitleler Psikolojisi, s.31
Linkedln
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen müelliflerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio