İnsan Hakları Derneği’nin KONDA’ya yaptırdığı kamuoyu araştırmasına katılanların yüzde 69’u adalete güvenmediğini, yüzde 72’si ise insanların haksız yere tutuklandığını düşündüğünü söyledi.
Kamuoyu araştırma şirketi KONDA, İnsan Hakları Derneği’nin talebi üzerine Türkiye’nin 68 ili ve 383 ilçesinde “Hapishaneler ve Mahpuslar Algı Araştırması” yaptı. 18-20 Haziran tarihleri ortasında 3 bin 285 şahısla telefonla yapılan araştırmada çarpıcı sonuçlar çıktı.
KONDA’nın araştırmasına katılanların yüzde 57’si Türkiye’de insanların niyetleri nedeniyle cezaevine atıldığını düşündüğü söyledi. Ankette iştirakçilere Türkiye’de adalet sistemine güvenip güvenmedikleri de soruldu. Buna nazaran iştirakçilerin yüzde 69’u adalet sistemine güvenmediğini, yüzde 31’i ise güvendiğini tabir etti.
Daha evvel bir yakını tutuklananların yüzde 76’sı adalet sistemine güvenmezken yakının başına bu türlü bir olay gelmeyenlerin yüzde 68’i adalet sistemine güvenmiyor.
Anket sonuçlarının değerlendirildiği raporda, muhafazakârlık ve inanç düzeyi arttıkça adalet sistemine duyulan inancın arttığına da dikkat çekildi. Çağdaşların yalnızca yüzde 14’ü adalet sistemine inanç duyduğunu belirtirken bu oran klâsik muhafazakârlarda yüzde 30, dindar muhafazakârlarda ise yüzde 53. Rapora nazaran, dinin tüm gereklerini yerine getirenlerin ortasında adalet sistemine güvenenlerin oranı yüzde 55, ateistler ortasında ise bu oran yalnızca yüzde 4.
Araştırmada, Türkler ve Kürtler ortasında adalet sistemine itimat konusunda fikir ayrılığı olduğu da ortaya çıktı. Buna nazaran Kürtlerin yüzde 85’i Türkiye’deki adalet sistemine güvenmediklerini söylerken Türklerin yüzde 64’ü adalet sistemine güvenmediğini belirtti.
Gözaltına alınanların yüzde 58’i Türk, yüzde 35’i Kürt
Öte yandan iştirakçilerin yüzde 1,8’i gözaltına alındığını, yüzde 1,2’si tutuklandığını, 1,2’si ise kontrollü hürlüğü olduğunu söylerken, yüzde 14’ü bir yakını yahut tanıdığının gözaltına alındığını, yüzde 15’i bir yakınının tutuklandığını, yüzde 10’u ise bir yakınının kontrollü özgürlüğü olduğunu kaydetti. Araştırmaya nazaran gözaltına alınanların yüzde 58’ini Türkler, yüzde 35’ini Kürtler, yüzde 7’sini Arap, Zaza ve başka etnik kökenler oluşturdu.
Tutuklananların yüzde 47’sini Türklerin, 39’unu Kürtlerin oluşturduğu belirtilen raporda, “Kürtlerin, Türkiye nüfusunun yüzde 17’sini oluşturduğunu göz önüne aldığımızda daha evvel gözaltına alınanların yüzde 35’ini, tutukluların ise yüzde 39’unu Kürtlerin oluşturması yüksek bir oran olarak dikkat çekiyor” tabirleri kullanıldı.
Tutukluluk ve kontrollü özgürlükte gelir düzeyi farkı
Raporda erkeklerin gözaltına alınma, tutuklanma ve kontrollü özgürlük durumlarını bayanlara nazaran daha fazla yaşadığı belirtildi. Araştırmaya nazaran, gözaltına alınanların yüzde 81’i, tutuklananların yüzde 69’u, kontrollü özgürlük yaşayanların yüzde 77’si erkek. Araştırmada, tutuklananların yüzde 54’ü lise altı eğitim düzeyindeyken yüzde 31’i lise, yüzde 15’i üniversite mezunu olarak belirlendi.
Araştırma raporunda, kontrollü özgürlük kapsamında hür bırakılan ve tutuklananların ekonomik durumları ile ilgili çarpıcı tespitler de yer aldı. Tutuklananların yüzde 39’luk kıymetli kısmının alt gelir kümesinden, yüzde 6’lık kısmının ise üst gelir kümesinden olduğuna dikkat çekilen raporda, kontrollü özgürlük kapsamında salıverilenlerin yüzde 11’i alt gelir grubundayken, yüzde 29’u üst gelir kümesinden oluşuyor.
“Toplumun yüzde 25’i tutuklulara makus davranıldığını düşünüyor”
Araştırmaya katılanların yüzde 25’i genel olarak mahpuslara davranışın makus yahut çok berbat olduğunu düşünürken yüzde 17’si mahpuslara davranışın uygun yahut çok âlâ olduğunu kaydetti. Daha evvel gözaltı, tutuklama ve kontrollü özgürlük geçmişi olanlar ise cezaevlerine daha olumsuz baktı.
Araştırmaya nazaran gözaltına alınanların yüzde 76’sı, tutuklananların yüzde 60’ı, kontrollü özgürlük yaşayanların ise yüzde 54’ü genel olarak mahpuslara davranışın makûs yahut çok berbat olduğunu söz ederken, hiç bu durumlarda kalmayanların oranı ise yüzde 38 oldu.
Yüzde 72 insanların haksız yere tutuklandığı görüşünde
Toplumun birbirine zıt kısımlarının ortasındaki fikir ayrılıklarının bu kadar keskin olmasının, siyasal ve toplumsal kutuplaşmanın arttığını gösterdiği söz edilen raporda, toplum genelinde adalet sistemine karşı oluşan güvensizliğin en kıymetli sebeplerinden birinin insanların haksız yere cezaevine konulduğu fikri olduğu belirtildi.
Araştırmaya nazaran toplumun yüzde 72’si insanların haksız yere cezaevine girdiğini düşünüyor. Ankete katılanların yüzde 79’u son yıllarda daha fazla insanın cezaevlerine konulduğunu, yüzde 21’i ise bu türlü bir durum olmadığını söylüyor.
En çok bayanlar haksızlığa uğruyor
Araştırmada, cezaevlerinde çıplak arama ve azap olup olmadığına dair toplumun çok fazla bilgisinin olmadığı ve bu nedenle insanların fikir beyan etmekte çekindiği söz edildi. Araştırma sonuçlarında toplum genelinde en fazla haksızlığa uğradığı düşünülen kümelerin sırasıyla bayanlar, gazeteciler, siyasi muhalifler, Kürtler ve Aleviler olduğu da ortaya çıktı.
İştirakçilerin yüzde 42’sinin Türkiye’de en çok haksızlığa uğrayan küme olarak “kadınları” işaret etttiği kaydedilen raporda, “Kadınların akabinde yüzde 35 ile gazeteciler, yüzde 33 ile siyasi muhalifler geliyor. Görüştüğümüz şahısların en az haksızlığa uğradıklarını düşündükleri kümeler yüzde 9 oranıyla Sünniler. Toplum genelinde yüzde 28’lik oranla haksızlığa uğradığı en çok düşünülen dördüncü küme olan Kürtlerin haksızlığa uğrayıp uğramadığı konusundaki görüşleri etnik kökenlere nazaran incelediğimizde, Türklerin ve Kürtlerin bu hususta büsbütün farklı görüşlere sahip olduğunu görüyoruz. Kürtlerin yüzde 68’i Kürtlere haksızlık yapıldığını düşünürken, Türklerin yalnızca yüzde 18’i bu fikre sahip” denildi.
Alican Uludağ/ Felat Bozarslan
© Deutsche Welle Türkçe