Türkiye seçim gündeminde yaşarken, iktisattaki sıkıntılar ötelenmeye devam ediyor. İktisat gündeminde vatandaşa yansıyanların, bir buzdağı misali suyun altında görünmeyen kısmıyla uzmanlar isyan etmeye devam etse de, halının altındaki tozlar muhtemelen seçim sonrası temizlenecek. Bu, seçilen iktidarın sorunu olsa da tüm ülkenin ödeyeceği bir bedel olarak karşımız duruyor. Tüm takvimler 29 Mayıs’a odaklı olurken, özel dal özelikle de son devrin en başı karşına fakat uzman alanı olarak kalan bankalar, sistem krizi yaratmamak ismine kendilerini muhafazaya almaya devam ediyor. Bu da hem faizleri hem de KKM görüntüsü karşısında araştırmaları derinleştiriyor.
Dolarizasyon, bilhassa düşük faiz odaklı iktisat modelinde yükselince KKM oluşturulurken, tam manasıyla engellenememesi akabinde birçok önlem getirmişti.
Bankacılık sistemine bu önlemlerin içinde çok yük binerken, hesaplamaların iktisatla ilgili tüm alanlarda olduğu üzere bu alanda da iktisat idaresi hem sorumluluğu hem de yükümlülüğü farklı alana kaydırmayı başarmıştı.
Ekonomi modelinin ana ögesinin ‘düşük faiz’ olması gerek konjonktürel gerek de iç dinamiklerle dengeyi bozduğundan ‘yama’ gerçeğiyle bir sistem oluşmuştu. Bu da sistemin kendi istikrarlarını kurmasına neden olmuştu.
Merkez Bankası’nın son düzenlemeleri geçen hafta vatandaşa “görünür” olunca geri alınsa da uzun vakittir piyasalarda kredinin olmadığı, olanın da kıymetli olduğu biliniyor.
Ekonomim’de Şebnem Turhan’ın aktardığına göre, 10 Mart’ta yapılan düzenleme sonrası tüketici kredisi faizlerinde yükseliş hızlandı. Düzenlemede 70 bin lira altındaki muhtaçlık kredileri menkul değer zaruriliği dışında kalırken, muhtaçlık kredilerinde üst faiz sonu bilakis tesir yarattı.
TL mevduat faizlerinin süratle yükselmesi ve TL dönüşüm oranında da amaçlarla bankacılık kesimi ziyana uğramamak ve arzı düşürmek için muhtaçlık kredi faizlerini yükseltti.
Merkez Bankası sisteminde kredi faizlerindeki son tablo bu formda oluştu. Enflasyonun kırmızı ve 2021’de istikrarlı yükseliş gösteren çizgi olduğunu söylememize gerek yok sanırız.
10 Mart öncesi bankalarda aylık yüzde 2,76, yıllık yüzde 33,12 olan muhtaçlık kredi faizleri, bu hafta aylık yüzde 5 düzeyinin üzerinde görülüyor.
14 Mayıs’ta seçimlerin sonuçlanmaması da tesirli olurken, seçim öncesi haftalarda aylık yüzde 3,99, yıllık yüzde 47,88 olan gereksinim kredisi faizi seçim sonrası aylık yüzde 4,49-4,99’a birtakım bankalarda yüzde 6’ya kadar çıktı. Böylece yıllık kredi maliyeti kolay faiz üzerinden yüzde 59,88’e vardı.
Kamu mevduat bankalarındaysa daha düşük oranlar görülürken, genelde 70 bin lira altında kredi kullandırımı yapıldığından faiz oranı da yüzde 2’nin altında bulunuyor. Birtakım kamu mevduat bankaları muhtaçlık kredi limitlerini düşürdü.
Bankalar bu ortamda risk hesaplamalarının yanında alternatif modelleri de araştırmaya başladı.
Hem kurdaki yükseliş beklentileri, hem mümkün yüksek faiz artırımlarının sistemde yaratabileceği sıkıntılar, hem de dönüşlerde oluşabilecek döviz talebine yönelik birçok tedbir almaya çalışan bankalar, bir de karşılık olarak bulundurmakla yükümlü oldukları menkul değerlerin riskleri için çalışmaları hızlandırdı.
İstanbul Portföy Stratejisti Güzem Yılmaz Ertem, KKM’de senaryoların seçim sonrasına yönelik gösterdiği olumsuz tablodan ötürü Arjantin örneğini araştırdıklarını belirtti.
Ekonomim’de Burcu Göksüzoğlu ile katıldığı Finans Sohbetlerinde, Güzem Yılmaz Ertem, ”Bankalarda ticari kredi faizlerine bakıldığında orada bir sürü limitler var. Hal bu türlü olunca da kredi mevduat makası ve kredi mevduat rasyosu kabaca 8-10 yılın en düşük düzeyinde. KKM için olumsuz senaryo var. Son parametre ise ellerindeki tahvil portföyü. Bu hususta Türkiye’nin değerli iki büyük bankasında birkaç gündür Arjantin örneği çalışılıyor. Bankalar ‘Arjantin’deki bankacılık sistemi nasıl işliyor?’ sorusuna yanıt verecek çalışma yaptırıyor.’
“Arjantin üzerinden Türkiye” başlıklı öteki biz tahlilde de iki ülke ortasındaki karşılaştırma dikkat çekti.
Ömer Faruk Çolak’ın tahlilinde, Arjantin ve Türkiye ortasındaki siyasi ve ekonomik yapıların benzerliğinden yola çıkarak, Arjantin’in ekonomik kriziyle datalar incelendi.
Arjantin Merkez Bankası’nın 15 Mayıs’ta politika faiz oranını yüzde 97’ye çıkarması, enflasyonun yüzde 108,8’e olması, 2018 yılında IMF ile 57 milyar dolar kredi karşılığında stand by muahedesi yapması fakat mutabakata uymamasıyla 2022’de yeni muahede yapılması derken, sıkıntıların çözülmediği görülüyor.
ÜLkede ikili hatta çoklu kur olştuğu biliniyor. Uzmanlar son devirde Türkiey’de de ayrışan serbet piyasay bu yüzden dikkat çekiyor.
SGK sistemi üzerinden bilgiler de paylaşan Çolak, sistemdeki yükün büyüdüğüne dikkat çekerken, sürekli artan bütçe açığı konusunda da uyarıyor. Seçim sonrasında, iktidarın devamı halinde ciddi bir vergi yükü beklediğini belirtirken, son olarak şu tabirlerle ikazını sonlandırdı:
Ekonomideki çöküş bu kadarla kalsa eyvallah diyebiliriz. Lakin ülkeye ne sıcak para, ne de direkt yabancı yatırım gelmediği için yüksek maliyetli bile borç bulamaz hale gelirsek bunun ismi iflas olacak.
“Yani masal bitmeye yakın, yolun sonuna gelmekteyiz.”