Berlin
Berlin’in en ünlü meydanlarından Alexanderplatz’dan yola çıkıp televizyon kulesini geride bırakırken, Berlin’in hoş yapılarını izlemek, tarihte fecî acıları da büyük sevinçleri de yaşamış bu kenti bir kere daha gözlemek beşere çok şey düşündürüyor. Yağmur tesiriyle geceye hakikat boşalmış sokakları geçerken, taksinin aldığı virajlarla birlikte giderek Türkçe tabelalar artıyor. Göze çarpan bir manav tezgahı, monopol market, telefon direklerinde Türkçe isimli adaylar. Kreuzberg’deyiz.
Olağan Kreuzberg dediğimiz yer kocaman bir bölge. Taksi üçümüzü Oranienstraße’de indiriyor. Alexanderplatz’de bıraktığımızdan değişik bir toplumsal çehre. Kafe ve barların önüne atılmış masalar, her masada konuşulan farklı lisanlar, farklı ülkelerden beşerler, çeşitli lisanlarda tabelalar. Bursa Restoran’ın içindeki büyük televizyondan yanımdakilere pek belirli etmeden Fenerbahçe-Giresunspor maçının skoruna bakıp, sonra karşıya geçerek çiseleyen yağmurdan buluşma yerimiz olan Cafe Alibi’ye sığınıyorum. Meslek büyüğüm Fulya Canşen, bana buranın ne kadar eski bir yer olduğundan kelam ediyor. 31 yıllık yer, benden esasen eski, Berlin Duvarı’ndan da eski bir kafe. Biz oturduktan kısa mühlet sonra evvel Halkçı Devrimci Birliği Berlin Lideri Ahmet İyidirli giriyor, ondan birkaç dakika sonra da Toplumsal Demokrat Parti’den Belediye Meclisi adayı Sevim Aydın.
Sevim Aydın bütün gün kapı kapı Kreuzberg’i gezip seçmenle konuşmuş, yüzünde başarılı geçmiş bir günün tatmin dolu yorgunluğu var. Onlar Fulya’yla söyleşisine hazırlanırken, biz de İyidirli ile muhabbete dalıyoruz. Memleket sorunlarına kaygılı iki Türk, Beyoğlu’nda da Kreuzberg’de de Tayland’da da buluşsa konular birinci başta değişmiyor; Erdoğan, muhalefet, Cumhuriyet Gazetesi’nin eski durumu, Cumhuriyet Gazetesi’nin şimdiki durumu, solculuk, Ankara-dünya sınırı, Özal, Atatürk ve fazlası. Bunları büyük bir heyecanla konuştuktan sonra, İyidirli ile asıl buluşma sebebimiz olan Almanya’daki Türkler başlığına dönüyorum.
Almanya’da Türklerin sandığa gitme oranı çok az, bunun nedenini soruyorum İyidirli’ye.
İyidirli’nin kelam ettiği birinci şey Almanya’daki Türklerin yaşadığı hayal kırıklıkları. Buradaki Türklere siyasetçiler tarafından verilen kelamların tutulmadığını tabir eden İyidirli, son on-on beş yıl içerisinde bilhassa AKP ve Erdoğan takımının buradaki seçmene müdahalesinin önemli düzeylerde olduğunu söylüyor. İyidirli, AKP’nin bir taraftan da buradakilerin oyunu kendisine kazanma ve Almanya’da baskı faktörü oluşturmak amacı olduğunu söylüyor, akabinde şöyle devam ediyor:
“Bunun yanında bilhassa büyük kentlerde uzun yıllardır işsiz kalmış hatta jenerasyondan nesle işsizliğin geçtiği, büyük oranda toplumsal yardımla yaşamak zorunda kalan, muhakkak bir formda kendilerini bu yaşama da alıştırmış, angaje etmiş olan insanların oluşturduğu bir kitle var. -Kesin sayılar elde yok lakin yüzde 20-30 olabilir- Bunun getirdiği toplumsal hayattan, siyasal ömürde kopma var burada. Vakit içerisinde bu sorun birikip derinleşmiş durumda.”
- O vakit buradaki bir seçmen için Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın söyledikleri hala tesirli mi?
“Belli bir kesimde muhakkak tesiri var.”
- Ne kadar dersiniz bu kesim?
“Özellikle yalnızca Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı olanlar, esasen oy sonuçlarında bunu görüyoruz. Burada yetişen, birinci lisanı Almanca olan Türklerde o kadar tesirleri yok ancak muhakkak bir kesimde var. Bir de yıllar uzunluğu burada hem dışlanmış hem de dışlanmış olma psikolojisinde yaşayan insanların bir ruh hali var. Bunu Türkiye’dekiler çok ağır kullanıyorlar. Ve o yüzden de bunlar güzelce buradaki sistemden kopuyorlar. Sistem ile tek bağları toplumsal sistemden faydalanmakla hudutlu kalıyor.”
İyidirli, bir küme Türkün de kendilerine haksızlık yapıldığını düşündüğü için sandığa gitmediğini, bir kümenin ise seçimlere büsbütün ilgisiz olduğunu tabir etti. HDB Berlin Lideri, sistemden böylesine kopmuş insanların yalnızca azınlık kümelerinde değil, Almanlar ortasında da olduğunu vurguluyor. Tahminen de seçime ilgisizlik, bu kümenin büyüdüğüne dair bir işarettir diye düşünüyorum.
“Türkler açısından olay şu, bir yandan belirli haksızlıkların aşılması, aşikâr sorunların çözülmesini istiyorlar. Sistemde daha çok insan yerine konmak, onurlandırılmak, hisse almak istiyorlar” diyen İyidirli, bu sefer de çuvaldızı Türklere batırıyor; “O vakit faal olman lazım. Toplumsal azınlıklar haklarını genişletmek için daha etkin olurlar, daha atak olurlar. Azınlıklar birçok ülke de kabul edilmek için daha girgin siyaset yaparlar, daha atak olurlar fakat bizim kesimde bilhassa kümesinde eğitim seviyesi düşük olan, sisteme daha az katılabilen, o yüzden de maddi imkanları sonlu olan kümelere sahip azınlıklarda bilakis de işleyebiliyor.”
Kaan Kurtuluş ve Ahmet İyidirli (sağda)
İyidirli bu mevzuya çok hakim, hararetle anlatıyor, siyasalların bir kısmının Türkleri ciddiye almamasının da sebebinin iştirak göstermemelerinden olduğunu belirtiyor. İyidirli, Kreuzberg’de Türklerin seçim sonucunu değiştirebilecek tesirde olduğunu, lakin sandığa gitmedikleri için etkisiz kaldıklarını vurguluyor:
“Özellikle Türkiye’den gelen göçmenler seçimlerde etkin olsa, illa blok halinde hareket etmeleri kural değil zati mümkün de değil bu türlü bir şey, burada birçok seçim bölgesinde sonuç değişir. En az 20 seçim bölgesinde seçim sonuçları yüzde 3-5 ile belirleniyor. Bu bölgelerin hepsinde yüzde 3-5 göçmen seçmen var. Sonucu değiştirebilecek durumdalar, kendi adaylarını seçtiremezler ancak A’dan seçim sonucunun B’ye geçmesini sağlayabilirler. Bu şuurun olması gerekiyor azınlıklarda. Bu bilince sahip olduğunuzda ve adaylara, partilere etkin olarak olayın içinde, piyasada olduğunuzu gösterdiğiniz vakit sizin taleplerinizi ciddiye almak zorundalar.”
Muhabbet yoğunlaştıkça, bu sefer Türkiye’de yıllardır konuşulan şeyi soruyorum İyidirli’ye: “Almanya’daki Türkler neden Almanya’da sol partiye, Türkiye’de muhafazakarlara oy veriyor?”
İyidirli çabucak “Sola değil, toplumsal demokratlara veriyorlar” diye düzeltiyor beni ve olaya farklı bir açıdan, “Bu durumdan Türkiye’deki partilerin çıkarması gereken dersler var” diyerek yaklaşıyor:
“Aradan geçen vakit içerisinde Türk çalışanları, buradaki Türkler toplumsal devletin kıymetini, onlara getirdiği şeyleri gördüler. Hastalık sigortalarının kalitesi, emeklilik sigortası, iş yeri garantileri, emekçilerin hakları, sendikal gayretin önemi… yani bunların getirisini maddi olarak yaşadılar ve bunlardan faydalandılar. Bundan ötürü yani toplumsal devlete olan ihtiyaçtan ötürü, onu müdafaa kanısından ötürü sol partilere bilhassa toplumsal demokrasiye oy verdiler. Hristiyan demokratlar yahut hür demokratlar habire her şeyi özelleştirelim, devletin tesirini azaltalım dedikleri sürece toplumun zayıf kesitleri haklı olarak korkuyorlar, korkmakta da haklılar. Türklerin davranışı da o yüzden. Buradan şöyle bir sonuç çıkarılabilir, Türkiye’deki toplumsal demokratların, toplumsal devletin hayata geçirilmesi olayına daha fazla tartı vermeleri lazım. Yani toplumsal siyaset açısından sağ görüşlere sahip olan insanların da oyunu alabilmek toplumsal devletten geçiyor.”
İyidirli’ye nazaran göç eden kuşağın SPD’ye ve bilhassa eski önderlerden Willy Brandt’a da özel bir sempatisi var.
Kayıtı kapattıktan sonra da devam ediyor muhabbet. Siyasi muhabbetler üzerine İyidirli geçen sene yitirdiğimiz Timur Selçuk’u anıyor, ben de onun üzerine Fikret Kızılok’un bir kesimini hatırlatıyorum ona. Masada konuşulan husus ne kadar ağırlaşırsa ağırlaşsın, gülüşünü kaybetmiyor.
Vedalaştıktan sonra tekrar sokağa çıktığımızda “sanki Türkiye’deyiz” hissiyatı dönüyor. Melek Pastanesi, Adana Grillhaus. Sokak hafta içi saat geç olmasına karşın hala cıvıl cıvıl. Arkadaşım bir müddettir Türkiye’den uzakta, köfteciyi görünce dayanamıyor. İçeri giriyoruz, ızgaradaki abi de Türk. Elimizde köfteler, sapağı dönünce Kreuzberg Merkez yazılı dev bir geçit. Türk kültürünün buradaki tesiri tezlere husus olur. Bakalım bu kültürü taşıyan Türkler, bu sefer sandığa gidip pazar günkü seçimin mukadderatını belirleyebilecek mi.