Terör soruşturması kapsamında 4 Kasım 2016 tarihinde eş vakitli bir operasyonla ortalarında HDP’nin eski eş genel liderleri Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın da olduğu 12 HDP’li milletvekili gözaltına alındı. Demirtaş ve Yüksekdağ’ın yanı sıra, HDP’li vekiller İdris Baluken, Nursel Aydoğan, Leyla Birlik, Gülser Yıldırım, Selma Irmak, Abdullah Zeydan ve Ferhat Encu tutuklanarak cezaevine gönderildi. Dokuz vekilin tutuklandığı bu tarih, Türkiye siyasetinin dönüm noktalarından biri oldu.
Kürt sıkıntısı üzerine çalışmalarıyla tanınan Prof. Dr. Mesut Yeğen, “7 Haziran 2015 seçimlerinde HDP’nin başarısı ve tıpkı vakitte tahlil sürecinin çökmesi ile başlayan süreçte gerçekleşen dokuz vekilin tutuklanması ile Kürt siyasi hareketinin bastırılmasının hedeflendiği” görüşünde. 4 Kasım 2016 tarihinin Kürt siyasi seçkininin tasfiye edilmesine ve cezalandırılmasına yönelik bir hareketin başlangıç anı olarak düşünülmesi gerektiğini söz eden Yeğen, eş liderlerin tutuklanmasının ise sembolik ehemmiyeti olduğunu söylüyor.
Kürt hareketinin daha evvel de benzeri süreçlerden geçtiğini lisana getiren Yeğen, 2016 yılında yaşananların farkını ise “2016”da Kürt siyasi seçkininin neredeyse öne çıkan tüm ögeleri cezalandırıldı. Cezalandırma, sivil toplum ve yurttaşlara yönelik genişleyerek ilerledi ve genelleşti. Yalnızca vekil seviyesinde bir cezalandırma olmadı. Mahallî seviyede de siyasi temsilin ortadan kaldırılmasıyla neticelenen bir sürecin başlangıcı oldu” diye anlatıyor.
Kürt siyasetçi Leyla Zana’nın 1991 yılında TBMM’de Kürtçe yemin etmesinin akabinde Kürt vekillerin dokunulmazlıkları 1994 yılında kaldırılmıştı. Zana’nın yanı sıra Kürt vekiller Ahmet Türk, Hatip Dicle, Selim Sadak ve Orhan Doğan tutuklanarak cezaevine gönderilmişti.
“AKP 7 Haziran’ın rövanşını almak istedi”
HDP Küme Başkanvekili Meral Danış Beştaş da 4 Kasım 2016’ya giden sürecin, 7 Haziran 2015 seçimlerinde başladığı kanaatinde. Danış Beştaş, “7 Haziran seçimlerinde AKP büyük bir hezimet yaşayınca bunun rövanşını almak istedi ve HDP’yi demokratik siyasetin dışına itmek, adeta yasaklı hale getirmek için her türlü hukuk dışı metoda başvurdu” diyor.
AKP, 7 Haziran 2015’te yapılan genel seçimlerinde Meclis’teki çoğunluğunu kaybederek tek başına iktidar olabilmesi için gereksinimi olan 276 sandalye sayısına ulaşamadı. HDP ise birebir seçimlerde barajı aşarak yüzde 13,2’lik oy oranıyla 80 milletvekili çıkardı ve Meclis’te üçüncü büyük parti pozisyonuna erişti.
Selahattin Demirtaş’ın seçim öncesi 2015 yılının Mart ayında partisinin küme toplantısında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a yönelik “Seni lider yaptırmayacağız” kelamları ise ülke gündemine oturmuştu. Danış Beştaş, başkanlık sisteminin Demirtaş dahil 11 HDP’li milletvekilinin cezaevinde olduğu periyot hayata geçtiğini hatırlatarak “4 Kasım birebir vakitte, bütün Türkiye halkları açısından karanlık bir geleceğin fitiliydi” eleştirisini lisana getiriyor.
4 Kasım 2016’dan bu yana yapılanların hukuk dışı olduğunu savunarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararına dikkat çeken Danış Beştaş, “AİHM Büyük Dairesi’nin tutuklamaların siyasi maksatla yapıldığını ve Türkiye’yi 18’inci husustan mahkûm ettiğini bütün dünyaya ilan ettiğini” söylüyor.
Demirtaş belgesi denetleme sürecinde
AİHM Büyük Dairesi, Selahattin Demirtaş ile ilgili kararında, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 18’inci unsuruna atıfta bulunarak Türkiye’nin HDP’li Demirtaş’ı tutuklama münasebetlerinin “hukuki” değil, “siyasi” olduğuna hükmetmişti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise 20 Kasım 2018 tarihli kararın akabinde yaptığı açıklamada, “AİHM’in kararları bizi bağlamaz” demişti.
Lakin Türkiye, AİHM’nin Demirtaş’la ilgili kararını uygulamadığı gerekçesiyle Osman Kavala belgesinde olduğu üzere, Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin denetleme sürecine girdii. Bakanlar Komitesi, Demirtaş ve Kavala’nın evraklarını 30 Kasım-2 Aralık tarihleri ortasında Strasbourg’da büyükelçiler seviyesinde düzenlenecek toplantıda bir sefer daha ele alacak. O tarihe kadar evrakta gelişme olmaması halinde Demirtaş kararıyla ilgili Ankara’yı uyaran bir orta kararın kabul edilmesi bekleniyor.
“Kürt temsiliyetine yönelik müdahale başarısız oldu”
Prof. Dr. Mesut Yeğen’e nazaran 4 Kasım 2016’yı izleyen süreçte HDP çizgisinin “ana akım” olmasının önüne geçmek isteyen devlet bunu başardı. Ancak Kürt hareketinin temsiline yönelik müdahalenin emeline ulaşmadığını savunuyor.
“Kürtler ve Kürt sıkıntısı hala HDP tarafından temsil ediliyor. Burada zayıflama sağlanabilmiş değil. Yurttaşlar da HDP’yi desteklemekten vazgeçmiş değil, vazgeçecek üzere de görünmüyor. Hasebiyle buradan baktığımızda, devlet açısından açık bir başarısızlık kelam konusu” diyen Yeğen, 2016’daki tutuklamalarla başlayan sürecin tamamlanmadığını, HDP’ye yönelik kapatma davasına işaret ediyor. Yeğen kelamlarını, “Cezalandırılanlar içeride ancak onlara yenileri ekleniyor. Fezlekeler düzenlenmeye devam ediliyor. Mevcut vekiller üzerinde yeni bir dalga estirilebilir” diye sürdürüyor.
HDP’nin güçlenerek yoluna devam ettiğini lisana getiren Meral Danış Beştaş da HDP’ye yönelik kapatma davasını örnek göstererek Kürt hareketine yönelik müdahalelerin sürdüğünü ekliyor. Beştaş, “Tutuklamaların beşinci yılda bütün arkadaşlarımızın özgürlüğünü talep ediyoruz” diyor.
Anayasa Mahkemesi’nde (AYM) açılan kapatma davası kapsamında ise HDP’ye savunma için verilen ek müddet, 8 Kasım’da sona erecek. HDP’nin bu tarihte savunmasını AYM’ye sunması bekleniyor.
Burcu Karakaş
© Deutsche Welle Türkçe
